Art. 556. Odpowiedzialność sprzedawcy za wady rzeczy

Kodeks cywilny

Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę (rękojmia).

Komentarze orzeczniczeKomentarz redakcyjny Analizy

Rękojmia z tytułu sprzedaży rzeczy używanej (art. 556 k.c.)
Absolutny charakter odpowiedzialności sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy w granicach dodatniego (pozytywnego) interesu umownego
Istnienie wad sprzedanej rzeczy a nieważność czynności prawnej (art. 58 § 2 k.c.)
Przelew uprawnienia do odstąpienia od umowy
Uchylenie się przez kupującego od skutków oświadczenia woli pod wpływem błędu a uprawnienia z tytułu rękojmi
Odpowiedzialność producenta i importera z tytułu wprowadzenia do obrotu rzeczy niebezpiecznych (art. 449[5] § 2 k.c.)
Odpowiedzialność kontaktowa sprzedawcy z tytułu wydania kupującemu rzeczy wadliwej; nienależyte wykonanie zobowiązania (art. 471 k.c.)
Właściwość w sprawie o zwrot świadczenia po odstąpieniu od umowy sprzedaży na podstawie rękojmi (art. 560 § 1 i 2 k.c.)
Ciężar dowodu w sprawie z rękojmi

SP (AI)opracował Jacek Ignaczewski przy wykorzystaniu narzędzia AI ChatGPT (OpenAI): Charakter prawny odpowiedzialności z tytułu rękojmi – absolutna, na zasadzie ryzyka czy sui generis?

1. Wprowadzenie

Odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi za wady rzeczy sprzedanej, unormowana w art. 556 i nast. k.c., stanowi klasyczny przykład odpowiedzialności ustawowej w zobowiązaniu kontraktowym. Choć przepisy te są powszechnie stosowane, wciąż budzą wątpliwości co do swojego charakteru prawnego: czy stanowią typową odpowiedzialność kontraktową, zbliżoną do reżimu winy, czy też należy je kwalifikować jako odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, bądź nawet jako odpowiedzialność absolutną? Celem artykułu jest analiza podstawowych stanowisk doktrynalnych w tym zakresie i przedstawienie spójnej kwalifikacji prawnej reżimu rękojmi.

2. Oderwanie od winy jako punkt wyjścia

Podstawową cechą wyróżniającą rękojmię od klasycznej odpowiedzialności kontraktowej z art. 471 k.c. jest brak wymogu wykazania winy lub choćby niedbalstwa po stronie sprzedawcy. Wystarczające jest wykazanie przez kupującego, że rzecz miała wadę w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego, przy czym pojęcie wady (fizycznej i prawnej) zostało szczegółowo zdefiniowane w art. 556[1] i 556[3] k.c.

Brak winy nie uwalnia sprzedawcy od odpowiedzialności – ponosi ją także w razie braku wiedzy o wadzie, staranności zawodowej, a nawet jeśli wada powstała z przyczyn od niego niezależnych (np. błąd fabryczny producenta). Oznacza to, że klasyczny element zawinienia, będący wyróżnikiem odpowiedzialności ex contractu, nie znajduje tu zastosowania.

3. Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka – częściowa zbieżność

Część doktryny wskazuje, że odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi zbliża się do modelu odpowiedzialności na zasadzie ryzyka, znanej np. z art. 435 k.c. (prowadzenie przedsiębiorstwa wprawianego w ruch siłami przyrody). W obu wypadkach odpowiedzialność nie zależy od winy, lecz od ziszczenia się określonego stanu faktycznego – odpowiednio: istnienia wady rzeczy lub wyrządzenia szkody przez funkcjonowanie określonego źródła niebezpieczeństwa.

Jednak w modelu ryzyka przewidziano możliwość egzoneracji, czyli uwolnienia się od odpowiedzialności w razie wykazania, że szkoda wynikła wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, względnie siły wyższej. W rękojmi takiej możliwości zasadniczo nie przewidziano – co prowadzi do kolejnego poziomu analizy.