Postanowienie z dnia 2011-12-15 sygn. II AKz 476/11

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II AKz 476/11

P O S T A N O W I E N I E

Dnia 15 grudnia 2011 roku

Sąd Apelacyjny w Krakowie w II Wydziale Karnym

w składzie: Przewodniczący: SSA Andrzej Solarz Sędziowie: SSA Tomasz Duski SSA Tadeusz Tokarski (spr.)

Protokolant: st.sekr.sądowy Monika Palonek

po rozpoznaniu w sprawie M P oskarżonej z art. 284§1 kk w zw. z art. 294§1 kk zażalenia wniesionego przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego na postanowienie Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 22 września 2011 roku sygn. akt III K 110/11 w przedmiocie umorzenia postępowania na podstawie art.437 § 1 kpk, art. 632 pkt 1 kpk w zw. z art. 640 kpk w zw. z art. 634 kpk

postanawia

1.zaskarżone postanowienie utrzymać w mocy;

2.zasądzić od oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego S B na rzecz Skarbu Państwa kwotę 80 (osiemdziesiąt) złotych tytułem kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.

Uzasadnienie

W dniu 26 listopada 2008 roku w związku z zawiadomieniem [nazwa banku] SA I Odział w K zostało wszczęte dochodzenie w sprawie podrobienia przez pracownika banku M P w [nazwa banku] SA I Oddziale w K przy ul, podpisów na zleceniach zakupu funduszy 2 inwestycyjnych na szkodę S B, tj. o przestępstwo z art. 270 § 1 kk (k. 16). Na mocy postanowienia Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Kielcach z dnia 31 grudnia 2008 roku (k. 43 akt XII K 2221/09) postępowania w sprawach 1 Ds. 1596/08 (z zawiadomienia [nazwa banku] SA) 1 Ds. 1728/08 (z zawiadomienia S B) zostały połączone do wspólnego prowadzenia pod sygn. 1 Ds. 1596/08.

Postanowieniem z dnia 23 lipca 2009 roku podejrzanej M P zostały przedstawione zarzuty popełnienia w okresach od 8 grudnia 2004 roku do 20 czerwca 2005 roku oraz od dnia 5 lipca 2007 roku do 10 września 2007 roku przestępstwa z art. 270 § 1 kk w zw. z art. 91 § 1 kk na szkodę S B (k.157 akt XII 2221/09).

Za popełnienie powyżej wskazanych przestępstw oskarżona została skazana prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Kielcach z dnia 17 listopada 2009 roku sygn. akt XII K 2221/09 (k.208) Postanowieniem z dnia 26 września 2009 roku prokurator z akt dochodzenia 1 Ds. 1596/08 wyłączył materiały dotyczące ewentualnego popełnienia przez pracowników [nazwa banku] SA na szkodę S B przestępstw z art. 286 § 1 kk w okresach od 8 grudnia 2004 roku do 20 czerwca 2005 roku i od 5 lipca 2007 roku do 10 września 2007 roku, w związku z powiadomieniem przez mocodawcę pokrzywdzonego o popełnieniu na jego szkodę przestępstwa z art. 286 § 1 kk (k.196 akt XII K 2221/09).

Pod sygn. 1 Ds. 924/10 było następnie prowadzone postępowanie przygotowawcze w przedmiocie doprowadzenia w dacie bliżej nieustalonej w okresie od grudnia 2004 roku do września 2007 roku, w K, S B do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w wysokości około 1.200.000 złotych, co stanowiło mienie znacznej wartości, poprzez niekorzystne zarządzanie powierzonymi Bankowi … SA I Oddział w K środkami finansowymi, tj. o przestępstwo z art. 286 §1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk. W dniu 29 stycznia 2010 roku Prokurator Rejonowy w Kielcach umorzył w powyższej sprawie śledztwo na zasadzie art. 17 § 1 pkt 2 kpk, tj. wobec braku znamion czynu zabronionego.

Postanowieniem z dnia 5 sierpnia 2010 roku sygn. akt III Kp 214/10 Sąd Okręgowy w Kielcach na skutek zażalenia pełnomocnika pokrzywdzonego uchylił zaskarżone postanowienie o umorzeniu śledztwa i przekazał sprawę prokuratorowi w celu kontynuowania śledztwa. Postanowieniem z dnia 31 grudnia 2010 roku Prokurator Rejonowy w Kielcach na zasadzie art. 17 § 1 pkt 2 kpk tj. wobec braku znamion czynu zabronionego ponownie umorzył śledztwo w sprawie doprowadzenia w dacie bliżej nieustalonej w okresie od grudnia 2004 roku do września 2007 roku, w K, S B do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w wysokości około 1.200.000 złotych, co stanowiło mienie znacznej wartości, poprzez niekorzystne zarządzanie powierzonymi Bankowi … SA I Oddział w K środkami finansowymi, tj. o przestępstwo z art. 286 §1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk. W dniu 8 lutego 2011 roku pełnomocnik subsydiarnego oskarżyciela posiłkowego złożył w Sądzie Okręgowy w Kielcach akt oskarżenia w trybie art. 55 kpk, w którym zarzucił oskarżonej M P popełnienie ciągu przestępstw z art. 284 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk w zw. z art. 91 § 1 kk.

Postanowieniem z dnia 30 czerwca 2011 roku sygn. akt III K 12/11 Sąd Okręgowy w Kielcach na zasadzie art. 17 § 1 pkt 7 kpk umorzył postępowanie w zakresie zarzuconych oskarżonej przez subsydiarnego oskarżyciela posiłkowego czynów polegających na przywłaszczeniu środków finansowych zgromadzonych na opisanych w zarzutach aktu oskarżenia funduszach inwestycyjnych po uprzednim podrobieniu, w celu użycia za autentyczne, podpisów pokrzywdzonego na formularzach zlecenia zakupu (konwersji jednostek) funduszy inwestycyjnych otwartych nr 137613, 362607, 362618, 2145531 (opisanych w pkt 1, 2,3 i 5 aktu oskarżenia) zakwalifikowanych jako przestępstwa z art. 284 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk i art. 91 § 1 kk. Sąd ustalił bowiem, że wskazane w tym zakresie w akcie oskarżenia działania przestępcze zarzucane oskarżonej pokrywają się z czynami, które zostały jej prawomocnie przypisane w wyroku Sądu Rejonowego w Kielcach z dnia 17 listopada 2009 roku sygn. akt XII K 2221/09.

Tym samym postanowieniem na zasadzie art. 34 § 3 kpk Sąd Okręgowy w Kielcach wyłączył do odrębnego rozpoznania czyn zarzucany oskarżonej w pkt 4 aktu oskarżenia, tj. w zakresie przestępstwa z art. 284 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk, które miało zostać popełnione w dniu 22 lutego 2006 roku, tj. że w tym dniu w K jako pracownik [nazwa banku] S.A. z siedzibą w W na stanowisku doradcy klienta VIP, po uprzednim podrobieniu w celu użycia za autentyczne podpisów klienta [nazwa banku] S.A. I Oddział w K S B na wniosku o zawarcie umowy ubezpieczenia w programie inwestycyjnoubezpieczeniowym „P” oraz dokumencie potwierdzającym zapoznanie się z charakterystyką umowy ubezpieczenia, przywłaszczyła zgromadzone na rachunku bankowym S B prowadzonym przez [nazwa banku] S.A. z siedzibą w W, środki finansowe w kwocie 300.000 złotych. Na posiedzeniu w przedmiocie umorzenia postępowania wyznaczonym w dniu 22 września 2011 roku w Sądzie Okręgowym w Kielcach sygn. akt III K 110/11 pełnomocnik subsydiarnego oskarżyciela posiłkowego oświadczył, że nie kwestionuje umorzenia postępowania odnośnie czterech czynów w sprawie o sygnaturze III K 12/11 i podtrzymał złożony akt oskarżenia odnośnie przestępstwa z dnia 22 lutego 2006 roku co do czynu kwalifikowanego z art. 284 § 1 kk w zw. w z art. 294 § 1 kk.

Powołanym na wstępie postanowieniem Sąd Okręgowy w Kielcach na zasadzie art. 17 § 1 pkt 2 i 9 kpk umorzył postępowanie wobec oskarżonej o zarzucone jej aktem oskarżenia złożonym przez subsydiarnego oskarżyciela posiłkowego przestępstwo z art. 284 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk. Sąd I instancji ustalił, że oskarżona była zatrudniona w [nazwa banku] S.A. w I Oddziale w K na stanowisku doradcy klienta VIP. Jednym z takich klientów był S B. Oskarżona na podpisane przez niego zlecenia dokonywała zakupów jednostek funduszy inwestycyjnych. Na zleceniach zakupu jednostek funduszy inwestycyjnych P z dnia 8 grudnia 2004 roku o nr 137613 za kwotę 23.250 USD, z dnia 20 czerwca 2005 roku dwukrotnie o nr 362607 i 362616 za kwoty 20 tys. zł, 5 lipca 2007 roku na zleceniu o nr 2145531 i 10 września 2007 roku na zleceniu o nr 2376881 za kwotę 30 tys. zł oskarżona podrobiła podpisy S B, za co wyrokiem Sądu Rejonowego w Kielcach z dnia 17 listopada 2009 roku sygn. akt XII K 2221/09 została prawomocnie skazana. W dniu 22 lutego 2006 roku oskarżona sporządziła wniosek nr 07149040 o zawarcie umowy ubezpieczenia w programie inwestycyjnoubezpieczeniowym „P” na kwotę 300.000 złotych. Ubezpieczającym i ubezpieczonym według danych zawartych we wniosku wpisanych przez oskarżoną był S B, a jednorazowa składka została ulokowana w Funduszu Zrównoważonym. W tym samym dniu na zlecenie oskarżonej kwota 300.000 złotych została przelana z rachunku pokrzywdzonego S B celem realizacji sporządzonej przez oskarżoną umowy ubezpieczenia w programie „P”. Sąd I instancji podniósł, że z zeznań pokrzywdzonego i opinii biegłego grafologa wynika, że podpisy na powyższym wniosku nie zostały nakreślone przez pokrzywdzonego, a mogła je nakreślić oskarżona.

W uzasadnieniu przyjętej przesłanki umorzenia postępowania z art. 17 § 1 pkt 2 kpk Sąd I instancji podniósł, że przywłaszczenie cudzej rzeczy ruchomej albo cudzego prawa w znaczeniu art. 284 § 1 kk polega na bezprawnym, z wyłączeniem osoby uprawnionej, rozporządzeniu rzeczą albo prawem, które znajdują się w posiadaniu sprawcy, przez włączenie ich do swojego majątku i powiększenie swojego stanu posiadania lub stanu posiadania innej osoby lub wykonywanie w inny sposób uprawnień właścicielskich, bądź też przeznaczenie jej na inny cel niż przekazanie właścicielowi.

Sąd podkreślił, że ze względu na fakt władania rzeczą lub prawem majątkowym przez sprawcę, przywłaszczenie musi zostać przez niego zamanifestowane na zewnątrz, tj. sprawca dla dokonania przestępstwa z art. 284 § 1 kk musi podjąć choćby jedną czynność wskazującą, że traktuje rzecz ruchomą lub prawo majątkowe tak, jakby był właścicielem.

Sąd podniósł, że przedmiotem przestępstwa przywłaszczenia może być polski pieniądz, zarówno gotówkowy jak i bezgotówkowy- pieniądz elektroniczny istniejący w formie zapisów na rachunku bankowym. Dalej wskazał, że umowa rachunku bankowego jest skonstruowana w oparciu o depozyt nieprawidłowy, co oznacza, że posiadacz rachunku nie jest właścicielem środków na nim przechowywanych, a z chwilą wpłacenia pieniędzy na rachunek bankowy bank staje się ich właścicielem, a posiadacz rachunku nabywa roszczenie do banku o wypłatę zgromadzonej na rachunku sumy albo o przeprowadzenie rozliczenia pieniężnego. Po analizie zakresu obowiązków oskarżonej, do których należało, m.in. przyjmowanie dyspozycji i wykonywanie ich, uznał Sąd, że oskarżona była osobą, której zostały powierzone cudze rzeczy ruchome w postaci środków zgromadzonych na rachunku pokrzywdzonego. Zatem oskarżona była osobą, która legalnie weszła w posiadanie środków zgromadzonych przez pokrzywdzonego na jego rachunku z tym, że mogła dysponować tymi środkami, w określonym przepisami bankowymi zakresie, przy akceptacji właściciela rachunku.

Sąd podniósł, że osoba, która może dysponować środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku bankowym dokonując bezprawnie dyspozycji z tego rachunku, jak właściciel, może dopuścić się przestępstwa przywłaszczenia. Jednak, co Sąd podkreślił, istotą przywłaszczenia jest to, iż sprawca czynu kwalifikowanego z art. 284 § 1 kk musi działać w celu przywłaszczenia, tj. z jednej strony działanie sprawcy ma polegać na definitywnym włączeniu rzeczy do swojego majątku, a z drugiej do pozbawienia właściciela prawa własności. Sprawca przywłaszczenia musi działać z zamiarem trwałego włączenia przedmiotu przestępstwa do własnego majątku, zatem nie tylko z zamiarem bezprawnego władania rzeczą, co jest ugruntowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Rozporządzenie przez sprawcę rzeczą jak własną nie obejmuje nieuprawnionego wykorzystania jej, nawet w celu osiągnięcia przez sprawcę korzyści majątkowej, o ile nie towarzyszy mu cel definitywnego włączenia rzeczy do majątku sprawcy.

Sąd zauważył, że oskarżona wprawdzie przygotowała wniosek o zawarcie umowy ubezpieczenia w programie „P”, a następie przelała z rachunku bankowego pokrzywdzonego zgromadzone środki, jednak przyjmując, że dokonała tego bez zgody wiedzy i po podrobieniu podpisu pokrzywdzonego S B nie można było stwierdzić, że działała z zamiarem przywłaszczenia. Oskarżona, nie włączyła bowiem środków zdeponowanych na rachunku bankowym pokrzywdzonego do swego majątku, ani do majątku innej osoby i nie przekazała ich na inny cel, aniżeli przekazanie ich właścicielowi.

Pokrzywdzony nadal był osobą uprawnioną do dysponowania środkami, pieniądze zostały ulokowane na jego nazwisko. Oskarżona, choć zadysponowała środkami pokrzywdzonego, to nie działała z zamiarem włączenia tych środków do własnego majątku. Sąd podkreślił nadto, że do realizacji znamion przestępstwa z art. 284 § 1 kk konieczne było poza rozporządzeniem przez sprawcę cudzą rzeczą ruchomą, czy prawem majątkowym także, aby jego działaniu towarzyszył zamiar zatrzymania rzeczy, prawa dla siebie albo innej osoby bez żadnego tytułu i ekwiwalentu (animus rem sibi habendi).

Sąd dostrzegł, że oskarżona postąpiła ze środkami pokrzywdzonego, zdeponowanymi na jego rachunku bankowym, jak wyłączny właściciel, ale nie towarzyszył jej zamiar kierunkowy, nieodwracalnie pozbawiający go własności, tj. powiększenia swojego majątku kosztem majątku pokrzywdzonego.

Sąd zauważył, że cel przywłaszczenia jest pojęciem zakresowo węższym od celu osiągnięcia korzyści majątkowej, która może polegać na niekorzystnym wykorzystaniu cudzego mienia i materializować się w każdej innej formie aniżeli przywłaszczenie. Dlatego Sąd uznał, że czyn zarzucony oskarżonej nie zawierał znamion czynu z art. 284 § 1 kk. Sąd wskazał także, że w zakresie zarzutu podrobienia podpisów S B, w celu użycia ich za autentyczne, na wniosku o zawarcie umowy ubezpieczenia w programie P , co wynika z opisu czynu zarzuconego oskarżonej, zachodzi przeszkoda procesowa w postaci braku skargi uprawnionego oskarżyciela. Przestępstwo z art. 270 § 1 kk jest przestępstwem ściganym z urzędu, a uprawnionym oskarżycielem jest prokurator. Nadto, że w realiach sprawy, w zakresie zarzutu z art. 270 § 1 kk nie zaistniała sytuacja, o której mowa w art. 55 § 1 kk. Sąd zwrócił uwagę, że czyn oskarżonej nie został objęty postępowaniem 1Ds. 924/10 ani wyrokiem skazującym z dnia 17 listopada 2009 roku w sprawie sygn. akt XII K 2221/09 i nie zapadło postanowienie o umorzeniu postępowania w części dotyczącej czynu z 22 lutego 2006 roku. Powyższe postanowienie zaskarżył zażaleniem pełnomocnik subsydiarnego oskarżyciela posiłkowego zarzucając mu: 1. obrazę prawa procesowego art. 17 § 1 pkt 9 kpk w zw. z art. 14 kpk polegającą na przyjęciu, że w sprawie niniejszej postępowanie nie może toczyć się z uwagi na brak skargi uprawnionego oskarżyciela wobec faktu, iż postanowieniem inicjującym postępowanie przygotowawcze w niniejszej sprawie było postanowienie prokuratora z dnia 26 września 2009 roku w przedmiocie wyłączenia do odrębnego postępowania materiałów dotyczących ewentualnego popełniania w okresach od 8 grudnia 2004 roku do 20 czerwca 2005 roku i od 5 lipca 2007 roku do 10 września 207 roku w K przestępstw z art. 286 § 1 kk na szkodę S B, a zatem skoro czyn obecnie zarzucany oskarżonej został popełniony dnia 22 lutego 2006 roku, tj. w okresach nie objętych wyłączeniem, to oznacza, że postępowanie przygotowawcze nie było w stosunku do tego czynu prowadzone w sytuacji, gdy w istocie zarówno w postanowieniu z dnia 29 stycznia 2010 roku następnie uchylonym przez Sąd Okręgowy w Kielcach, jak i postanowieniu z dnia 3 grudnia 2010 roku prokurator decyzją o umorzeniu śledztwa objął okres od grudnia 2004 roku do września 2007 roku, a zatem okres, w którym mieścił się zarzucony oskarżonej czyn; 2. obrazę prawa materialnego art., 284 § 1 kk poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, że dla bytu przestępstwa z art. 284 § 1 kk niezbędne jest, aby sprawca działał z zamiarem bezpośrednim definitywnego pozbawienia właściciela prawa lub rzeczy albo wzbogacenia siebie lub osoby trzeciej podczas, gdy do zadysponowania środkami zgromadzonymi na rachunku bankowym pokrzywdzonego, po uprzednim podrobieniu jego podpisów na wniosku o zawarcie umowy ubezpieczenia i przekazanie wbrew woli pokrzywdzonego kwoty 300.000 złotych na mechanizm finansowy obarczony znacznym ryzykiem w sytuacji, gdy za tego typu transakcje oskarżona otrzymywała prowizję, wyczerpuje znamiona przestępstwa z art. 284 § 1 kk.

Zażalenie wniosło o uchylenie zaskarżonego postanowienia. W uzasadnieniu skarżący wywodził, że postanowieniem inicjującym postępowanie w niniejszej sprawie było postanowienie prokuratora z dnia 26 września 2009 roku w przedmiocie wyłączenia do odrębnego postępowania materiałów dotyczących ewentualnego popełnienia w okresach od 8 grudnia 2004 roku od 20 czerwca 2005 roku oraz od 5 lipca 2007 roku do 10 września 2007 roku przestępstwa z art. 286 § 1 kk na szkodę S B. Prokurator zauważył, że postanowienie o wszczęciu śledztwa zakreśla zakres przedmiotowy postępowania i konkretyzuje czyn zabroniony.

Nadto podkreślił, że zmiana przedmiotu postępowania w toku dalszych czynności procesowych nie powoduje konieczności modyfikacji postanowienia o wszczęciu postępowania przygotowawczego. Skarżący podniósł, że skoro czyn zarzucany obecnie oskarżonej został popełniony w dniu 22 czerwca 2006 roku, a zatem nie zawierał się w okresie objętym wyłączeniem, to jednak był objęty postanowieniami o umorzeniu śledztwa. Oznacza to, że postępowanie przygotowawcze było prowadzone także w stosunku do tego czynu.

W rozwinięciu zarzutu obrazy art. 284 § 1 kk skarżący podniósł, że zamiarem oskarżonej było uzyskanie premii rocznej związanej z zawarciem określonej ilości umów dotyczących funduszy inwestycyjnych i ubezpieczeń. Działania oskarżonej, które polegały na podrabianiu podpisów pokrzywdzonego i lokowaniu jego środków na dowolnie przez oskarżoną wybrane instrumenty finansowe było podejmowane z „winy umyślnej” z zamiarem bezpośrednim uzyskania korzyści majątkowej. Żalący wywodził, że oskarżona zawierając umowę ubezpieczenia, zadysponowała środkami pokrzywdzonego, tak jakby była ich prawnym dysponentem.

Podkreślił, że oskarżona jest specjalistą z zakresu finansów, działała zatem z zamiarem ewentualnym uszczuplenia majątku pokrzywdzonego lokując jego środki na niepewnym zmiennym instrumencie finansowym, tym samym musiała godzić się na możliwość utraty wartości zakupionych przez nią instrumentów, co bezpośrednio wpływało na stan majątkowy pokrzywdzonego.

Nadto zażalenie podniosło, że na skutek takich działań oskarżonej, pokrzywdzony poniósł znaczną szkodę; po rozdysponowaniu środkami pokrzywdzonego wartość jednostek uczestnictwa była znacząco niższa. Skarżący na marginesie zwrócił także uwagę, że pokrzywdzony nie jest dysponentem środków ulokowanych w programie inwestycyjno-ubezpieczeniowym „P”, bo nie zawierał umowy o uczestnictwo w tym programie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Zażalenie nie zasługiwało na uwzględnienie. Sąd może umorzyć postępowanie na posiedzeniu w trybie art. 339 § 3 pkt 1 kpk podczas wstępnej kontroli aktu oskarżenia, a więc uznać, że zaistniała sytuacja objęta normą art. 17 § 1 pkt 2 kpk tylko wówczas, jeżeli z samej treści zgromadzonych dowodów, opisu czynu i okoliczności faktycznych przytoczonych w uzasadnieniu subsydiarnego aktu oskarżenia jednoznacznie wynika brak znamion czynu zabronionego. Innymi słowy, przyjęcie występowania przesłanki umorzenia postępowania na posiedzeniu nie może być następstwem oceny dowodów w aspekcie ich wiarygodności (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 12 lipca 2006 roku, II AKz 439/06, LEX nr 196086; Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2003, roku IV KK 132/03, OSNwSK 2003/1/221; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 września 2005 roku, V KK 143/05, OSNwSK 2005/1/1650; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 stycznia 2006 roku, III KK 96/05, LEX nr 172192). Nie budzi wątpliwości, że Sąd I instancji ograniczył się do prawnej oceny czynu zarzucanego oskarżonej, co jest związane z przyjętą przesłanką art. 17 § 1 pkt. 2 kpk. Poprzestał bowiem na odwołaniu się do oczywistej treści zebranych dowodów, (ale bez wnikania w ich merytoryczną treść, bez dokonywania ich oceny) i uznał, że brak jest w zarzuconym oskarżonej działaniu znamion czynu zabronionego określonych w art. 284 §1 kk. Sąd I instancji dokonał szczegółowej analizy znamion przestępstwa przywłaszczenia, trafnie zwracając szczególną uwagę na stronę podmiotową tego przestępstwa.

Słusznie Sąd Okręgowy podkreślił, iż dla realizacji zarzucanego oskarżonej znamion przestępstwa przywłaszczenia z art. 284 § 1 kk konieczne jest wykazanie zarówno obiektywnego rozporządzenia przez sprawcę cudzą rzeczą czy prawem majątkowym, jak też tego, że jej działaniom towarzyszył zamiar, tzw. animus rem sibi habendi, to jest zamiar zatrzymania tej rzeczy bądź prawa dla siebie bez żadnego ku temu tytułu i ekwiwalentu.

Ze względu na kierunkowy charakter przestępstwa z art. 284 § 1 kk do przypisania oskarżonej jego popełnienia, wbrew twierdzeniu zażalenia, nie wystarczało zatem wykazanie, że postąpiła ze środkami finansowymi S B zgromadzonymi na jego rachunku bankowym, jak wyłączny właściciel, dodatkowo bowiem oskarżonej musiałby towarzyszył zamiar powiększenia swojego majątku kosztem majątku pokrzywdzonego (zamiar animus rem sibi habendi), nieodwracalnie pozbawiając pokrzywdzonego w ten sposób własności.

Pełnomocnik pokrzywdzonego formułując zarzut obrazy art. 284 § 1 kk, poprzez błędną jego wykładnię przez Sąd Okręgowy, nie dostrzegł istoty przestępstwa przywłaszczenia, jest nią bowiem nie zamiar władania cudza rzeczą, nie bezprawne nią dysponowanie, a nawet bezprawne zatrzymanie, lecz trwałe włączenie przez sprawcę przedmiotu przestępstwa do własnego majątku (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2004 roku, sygn. akt V KK 316/03, OSNKW 7-8/2004, poz. 70, postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 12 lutego 2002 roku II AKa 443/09, LEX 677998).

Jak podkreślił Sąd Okręgowy linia orzecznicza w tym zakresie jest ugruntowana i jednolita. Pełnomocnik oskarżyciela subsydiarnego istnienie u oskarżonej zamiaru popełnienia przestępstwa przywłaszczenia upatrywał w zadysponowaniu przez oskarżoną środkami zgromadzonymi na rachunku bankowym pokrzywdzonego, jak swoimi, po uprzednim podrobieniu jego podpisów na wniosku o zawarcie umowy ubezpieczenia i przekazaniu wbrew woli pokrzywdzonego kwoty 300.000 złotych na mechanizm finansowy obarczony znacznym ryzykiem w sytuacji, gdy za tego typu transakcje oskarżona otrzymywała prowizję, co (w ocenie zażalenia) wyczerpywało znamiona przestępstwa z art. 284 § 1 kk.

 Powyższego stanowiska nie można było podzielić. Sąd Okręgowy uwzględnił bowiem, co akcentował skarżący w zażaleniu, iż oskarżona miała postąpić ze środkami zgromadzonymi na rachunku bankowym pokrzywdzonego jak właściciel. Trafnie jednak podkreślił w zaskarżonym postanowieniu, że nawet przyjmując, iż oskarżona bez zgody i wiedzy i po podrobieniu podpisu właściciela rachunku bankowego S B przelała z jego rachunku kwotę 300.000 złotych, w związku z umową ubezpieczenia w programie inwestycyjnoubezpieczeniowym „P”, a tym samym bezprawnie zadysponowała środkami przywodzonego, to nie działała z zamiarem przywłaszczenia tych środków. Nie włączyła bowiem tych środków do swojego majątku ani majątku innej osoby i nie przekazała ich na inny cel, aniżeli przekazanie ich właścicielowi. Nie działała zatem z zamiarem animus rem sibi habendi.

Jak wynika z treści środka odwoławczego i uzasadnienia zarzutu obrazy art. 284 § 1 kk skarżący nie zakwestionował tego ustalenia Sądu, a jedynie stwierdził, że o popełnieniu przestępstwa przywłaszczenia przez oskarżoną świadczy już to, że zadysponowała środkami zgromadzonymi na jego rachunku bankowym, uprzednio podrabiając jego podpisy na wniosku o zawarcie umowy ubezpieczenia i przekazała wbrew woli pokrzywdzonego kwotę 300.000 złotych na mechanizm obarczony znacznym ryzykiem w sytuacji, gdy za tego typu transakcje otrzymywała prowizję.

Należy zauważyć, że skarżący ignoruje oczywiste, a istotne, dostrzeżone przez Sąd I instancji okoliczności. Trafnie wywiódł Sąd, że zamiar przywłaszczenia (animus rem sibi habendi) różni się od zamiaru przyjmującego postać działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Charakteryzujący stronę podmiotową cel przywłaszczenia jest pojęciem zakresowo węższym niż cel osiągnięcia korzyści majątkowej, zaś korzyść majątkowa stanowiąca cel działania sprawcy z zamiarem animus lucri faciendi jest pojęciem szerszym niż przywłaszczenie mienia stanowiące znamię strony podmiotowej innych przestępstw przeciwko mieniu. Sprawca działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej nie musi zatem dążyć do przywłaszczenia mienia stanowiącego przedmiot jego zachowania.

W realiach sprawy nie budzi wątpliwości, że zarzucone oskarżonej w subsydiarnym akcie oskarżenia działanie nie wyczerpywało znamion przestępstwa z art. 284 § 1 kk. Jakkolwiek oskarżona M P zadysponowała środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku bankowym pokrzywdzonego, do czego odwołuje się skarżący, to uczyniła to bez zamiaru włączenia tych środków do własnego majątku bądź przejęcia ich do własnej wyłącznej dyspozycji. W działaniu oskarżonej nie wystąpiło znamię określone jako animus rem sibi habendi. Oskarżona nie działała zatem w celu przywłaszczenia.

Bez wpływu na zaskarżone postanowienie pozostawało odwoływanie się przez skarżącego do doświadczenia oskarżonej jako specjalisty z zakresu finansów w aspekcie zarzucanego jej bezprawnego ulokowania środków finansowych pokrzywdzonego na niepewnym i zmiennym instrumencie finansowym. Ponadto ewentualne podrobienie podpisu S B samo przez się nie przemawiało za tym, że doszło do przywłaszczenia mienia, na co jednoznacznie i w oczywisty sposób wskazują przytoczone okoliczności faktyczne w uzasadnieniu aktu oskarżenia, treść dowodów i podnoszone argumenty w zażaleniu.

Sąd Odwoławczy podzielił także stanowisko zaskarżonego postanowienia, iż w zakresie zarzutu (zawartego w akcie oskarżenia) „podrobienia podpisów”, w celu użycia za autentyczne, klienta [nazwa banku] SA I Odział w K na wniosku o zawarcie umowy ubezpieczenia w programie inwestycyjno-ubezpieczeniowym „P” oraz dokumencie zapoznania się z charakterystyką umowy ubezpieczenia zachodzi przeszkoda procesowa w postaci braku skargi uprawnionego oskarżyciela. Sąd Okręgowy trafnie zaakcentował, że zainicjowanie postępowania sądowego może nastąpić tylko na żądanie uprawnionego oskarżyciela, którym w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu jest oskarżyciel publiczny (art. 10 § 1 in fine) - tym zaś jest przede wszystkim prokurator (art. 45 § 1). Zasada skargowości oznacza, że żądanie uprawnionego podmiotu winno zakreślać granice postępowania sądowego, sąd zaś z zasady nie może wykraczać poza te granice. Jednak Sąd od strony przedmiotowej jest związany jedynie przez zdarzenie, które określane jest w akcie oskarżenia, a nie przez każdy element opisu tego zdarzenia (T. Grzegorczyk. Kodeks Postępowania Karnego. Komentarz, wersja elektroniczna LEX). Istotna jest zatem tożsamość czynu wyznaczana ramami faktycznymi tego czynu wskazanymi w akcie oskarżenia, a nie jego opis i kwalifikacja (w. SN z 20 stycznia 1983 r., II KR 347/83, OSPiKA 9/1983, poz. 203).

Sąd Okręgowy zasadnie zatem zakwestionował możliwość procedowania w zakresie czynu zarzucanego w akcie oskarżenia, a polegającego na podrobieniu podpisów, w celu użycia za autentyczne, klienta [nazwa banku] SA I Odział w K S B, na wniosku o zawarcie umowy ubezpieczenia w programie inwestycyjno-ubezpieczeniowym „P” oraz na dokumencie potwierdzającym zapoznanie się z charakterystyką umowy ubezpieczenia, pomimo iż zarzut ten nie znalazł odzwierciedlenia w przyjętej w subsydiarnym akcie oskarżenia kwalifikacji prawnej czynu zarzuconego oskarżonej. Jakkolwiek uprawnionym oskarżycielem w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu jest też oskarżyciel posiłkowy subsydiarny (samodzielny), czyli pokrzywdzony, to tylko w sytuacjach, gdy działa w warunkach wskazanych w art. 55 kpk.

Ratio legis przepisu art. 55 § 1 kpk, sprowadza się do umożliwienia pokrzywdzonemu samodzielnego oskarżania w sprawie o czyn ścigany w trybie publicznym.

Subsydiarne oskarżenie posiłkowe, jako wyjątek od oskarżania w trybie publicznym przez oskarżyciela publicznego, oparte jest bowiem na założeniu, że w sprawie tej prokurator ponownie, po uprzednim przyznaniu przez sąd racji pokrzywdzonemu domagającemu się ścigania, ścigania takiego nie podejmuje. Chodzi przy tym dodatkowo o uniknięcie oczywiście bezzasadnych oskarżeń kierowanych do sądu przez pokrzywdzonych, stąd potrzeba kontroli sądowej decyzji prokuratorskich i upoważnienie pokrzywdzonego do samodzielnego oskarżania tylko wtedy, gdy powtórnie prokurator podejmuje taką samą decyzję, którą uprzednio sąd uchylił (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia z dnia 28 października 2009 roku, II AKz 672/09, LEX nr 553827).

Sąd I instancji trafnie skonstatował, po analizie akt postępowań 1Ds 924/10, 1Ds 1596/08, XII, K 2221/09, że pokrzywdzony nie był uprawniony do wystąpienia jako subsydiarny oskarżyciel posiłkowy ze wskazaną skargą w zakresie zarzuconego oskarżonej czynu podrobienia podpisów, w celu użycia za autentyczne, klienta [nazwa banku] SA I Odział w K S B, na wniosku o zawarcie umowy ubezpieczenia w programie inwestycyjno-ubezpieczeniowym „P” oraz na dokumencie potwierdzającym zapoznanie się z charakterystyką umowy ubezpieczenia, skoro nie wystąpiły warunki określone art. 55 § 1kpk. Postępowanie, jakie toczyło się w sprawie 1 Ds. 15696/08 zakończyło się skierowaniem do Sądu Rejonowego w Kielcach aktu oskarżenia w zakresie czynów z art. 270 § 1 kk w zw. z art. 91 § 1 kk , który nie obejmował jednak czynu zarzucanego obecnie przez subsydiarnego oskarżyciela posiłkowego, tj. polegającego na podrobieniu podpisów S B na wniosku o zawarcie umowy „P” w dniu 22 lutego 2006 roku. W konsekwencji czyn ten nie został także przypisany oskarżonej w wyroku Sądu Rejonowego w Kielcach z dnia 17 listopada 2009 roku sygn. akt XII K 2221/09.

Ponadto w postępowaniu tym nie zapadło również postanowienie o umorzeniu postępowania w części dotyczącej czynu z 22 lutego 206 roku. Także postępowanie, które toczyło się pod sygn. 1 Ds. 924/10 w sprawie doprowadzenia w dacie bliżej nieustalonej w okresie do grudnia 2004 roku do września 2007 roku, w K, S B do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w wysokości około 1.200.000 złotych, co stanowi mienie znacznej wartości, poprzez niekorzystne zarządzanie powierzonymi [nazwa banku] SA I Oddział w K środkami finansowymi, tj. o przestępstwo z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk, w którym prokurator dwukrotnie umorzył śledztwo, nie był objęty czyn z dnia 22 lutego 2006 roku.

Zgodnie z art. 55 § 1 kk pokrzywdzony może wnieść do sądu subsydiarny akt oskarżenia tylko wtedy, gdy prokurator wyda powtórnie postanowienie o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania. W realiach sprawy wskazane postępowanie nie obejmowało nawet czynu z dnia 22 lutego 2006 roku. Sąd I instancji w pełni trafnie przyjął, że zaistniała w zakresie czynu polegającego na podrobieniu podpisów, w celu użycia za autentyczne, klienta [nazwa banku] SA I Odział w K S B, na wniosku o zawarcie umowy ubezpieczenia w programie inwestycyjno-ubezpieczeniowym „P” oraz na dokumencie potwierdzającym zapoznanie się z charakterystyką umowy ubezpieczenia przyczyna wyłączająca prowadzenie postępowania przed sądem, polegająca na braku skargi uprawnionego oskarżyciela.

W konsekwencji powyższego, Sąd zasadnie umorzył postępowanie w oparciu o art. 17 § 1 pkt 9 kpk. Podniesiona w uzasadnieniu zarzutu obrazy prawa procesowego art. 17 § 1 pkt 9 kpk w zw. z art. 14 kk okoliczność, iż postanowienia prokuratora o umorzeniu śledztwa obejmowały czasokres od grudnia 2004 roku do września 2007 roku jest bez znaczenia w sytuacji, gdy przedmiotem tego postępowania nie był wskazany powyżej czyn zarzucony obecnie oskarżonej przez subsydiarnego oskarżyciela posiłkowego. Uwzględniając powyższe należy stwierdzić, że Sąd Okręgowy trafnie w konkluzji stwierdził, że w realiach sprawy można przyjąć jednoznacznie i w sposób niewątpliwy, nie dokonując jednak oceny merytorycznej dowodów, że zachodzi negatywna przesłanka w postaci braku znamion czynu zabronionego, tj. że oskarżona nie zrealizowała znamion zarzuconego jej czynu z art. 284 § 1 kk,. Nadto, w zakresie czynu polegającego na podrobieniu podpisów, w celu użycia za autentyczne, klienta [nazwa banku] SA I Odział w K S B, na wniosku o zawarcie umowy ubezpieczenia w programie inwestycyjnoubezpieczeniowym „P” oraz na dokumencie potwierdzającym zapoznanie się z charakterystyką umowy ubezpieczenia zaistniała przyczyna wyłączająca prowadzenie postępowania przed sądem, polegająca na braku skargi uprawnionego oskarżyciela.

W konsekwencji Sąd zasadnie w realiach sprawy umorzył postępowanie.

Mając na uwadze powyższe orzeczono jak na wstępie. Jednocześnie na zasadzie art. 632 pkt 1 kpk w zw. z art. 640 kpk w zw. z art. 634 kpk, art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych (Dz. U. nr 49 poz. 223 jt. z późn. zm.) oraz § 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 18 czerwca 2003 roku w sprawie wysokości i sposobu obliczania wydatków Skarbu Państwa w postępowaniu karnym (Dz. U. z dnia 26 czerwca 2003 r. nr 108, poz. 1026 z późn. zm.) Sąd zasądził od oskarżyciela subsydiarnego koszty sądowe za postępowanie odwoławcze.