Wyrok z dnia 2014-09-04 sygn. C-119/13

—

w imieniu V. Dupuy przez M. Stawską-Höbel, Rechtsanwältin,

—

w imieniu rządu niemieckiego przez T. Henzego oraz J. Kemper, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu greckiego przez F. Dedousi oraz M. Skorilę, działające w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu włoskiego przez G. Palmieri, działającą w charakterze pełnomocnika, wspieraną przez L. D’Ascię, avvocato dello Stato,

—

w imieniu Komisji Europejskiej przez A.M. Rouchaud-Joët oraz B. Eggers, działające w charakterze pełnomocników,

1

Wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczą wykładni rozporządzenia (WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. ustanawiającego postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty (Dz.U. L 399, s. 1).

2

Powyższe wnioski zostały przedstawione w ramach dwóch sporów, po pierwsze, między eco cosmetics GmbH & Co. KG (zwaną dalej „eco cosmetics”), z siedzibą w Niemczech, a V. Dupuy, zamieszkałą we Francji, a po drugie, między Raiffeisenbank St. Georgen reg. Gen. mbH, z siedzibą w Austrii, a T. Bonchyk, zamieszkałą w Niemczech, w przedmiocie postępowań w sprawie europejskiego nakazu zapłaty.

3

Motywy 13, 19 i 23–25 rozporządzenia nr 1896/2006 mają następujące brzmienie:

[…]

[…]

4

Zgodnie z motywem 27 wspomnianego rozporządzenia „[…] procedury wykonania europejskiego nakazu zapłaty powinny nadal podlegać prawu krajowemu”.

5

Artykuł 1 ust. 1 lit. a) rozporządzenia nr 1896/2006 stanowi:

„Celem niniejszego rozporządzenia jest:

6

Artykuł 6 wspomnianego rozporządzenia, zatytułowany „Właściwość”, stanowi w ust. 1:

„Do celów stosowania niniejszego rozporządzenia właściwość określa się zgodnie z odpowiednimi przepisami prawa wspólnotowego, w szczególności rozporządzenia [Rady] (WE) nr 44/2001 [z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. L 12, s. 1)]”.

7

Artykuł 12 ust. 3 i 5 rozporządzenia nr 1896/2006 ma następujące brzmienie:

„3.   Europejski nakaz zapłaty zawiera pouczenie, że pozwany może:

[…]

5.   Sąd zapewnia doręczenie nakazu pozwanemu zgodnie z prawem krajowym, w sposób zgodny z minimalnymi standardami określonymi w art. 13, 14 i 15”.

8

Artykuł 13 rozporządzenia nr 1896/2006, zatytułowany „Doręczenie za potwierdzeniem odbioru przez pozwanego”, stanowi:

„Europejski nakaz zapłaty może zostać doręczony pozwanemu zgodnie z prawem krajowym państwa, w którym ma nastąpić doręczenie, w jeden z następujących sposobów:

9

Artykuł 14 ust. 1 i 2 powyższego rozporządzenia, zatytułowany „Doręczenie bez potwierdzenia odbioru przez pozwanego”, przewiduje:

„1.   Europejski nakaz zapłaty może zostać również doręczony pozwanemu zgodnie z prawem krajowym państwa, w którym ma nastąpić doręczenie, w jeden z następujących sposobów:

2.   Do celów niniejszego rozporządzenia doręczenie zgodnie z ust. 1 nie jest dopuszczalne, jeżeli nie ma pewności co do adresu pozwanego”.

10

Artykuł 15 tego samego rozporządzenia, zatytułowany „Doręczenie przedstawicielowi”, brzmi następująco:

„Doręczenia zgodnie z art. 13 lub 14 można dokonać także przedstawicielowi pozwanego”.

11

Zgodnie z art. 16 rozporządzenia nr 1896/2006:

„1.   Pozwany może wnieść do sądu wydania sprzeciw od europejskiego nakazu zapłaty przy użyciu formularza F, określonego w załączniku VI, który jest doręczany pozwanemu wraz z europejskim nakazem zapłaty.

2.   Sprzeciw musi zostać wysłany w terminie 30 dni od doręczenia nakazu pozwanemu.

3.   W sprzeciwie pozwany wskazuje, że kwestionuje roszczenie, bez konieczności precyzowania powodów.

[…]”.

12

Artykuł 17 ust. 1 wspomnianego rozporządzenia stanowi:

„W przypadku wniesienia sprzeciwu w terminie określonym w art. 16 ust. 2 dalsze postępowanie odbywa się przed właściwymi sądami w państwie członkowskim wydania zgodnie z przepisami regulującymi zwykłe postępowanie cywilne, chyba że powód wyraźnie zażądał w takim przypadku zakończenia postępowania.

[…]”.

13

Artykuł 18 tego samego rozporządzenia, zatytułowany „Wykonalność”, przewiduje:

„1.   Jeżeli w terminie określonym w art. 16 ust. 2, przy uwzględnieniu odpowiedniego czasu potrzebnego do wpłynięcia oświadczenia, do sądu wydania nie wpłynie sprzeciw, sąd wydania niezwłocznie stwierdza wykonalność europejskiego nakazu zapłaty przy użyciu formularza G, określonego w załączniku VII. Sąd sprawdza datę doręczenia.

2.   Bez uszczerbku dla ust. 1 wymogi formalne dotyczące wykonalności podlegają prawu krajowemu państwa członkowskiego wydania.

3.   Sąd przesyła wykonalny europejski nakaz zapłaty powodowi”.

14

Artykuł 20 rozporządzenia nr 1896/2006, zatytułowany „Ponowne badanie w wyjątkowych przypadkach”, stanowi:

„1.   Po upływie terminu określonego w art. 16 ust. 2 pozwany jest uprawniony do złożenia wniosku o ponowne zbadanie europejskiego nakazu zapłaty przez właściwy sąd w państwie członkowskim wydania w przypadkach, gdy:

pod warunkiem niezwłocznego podjęcia przez niego działań w obu przypadkach.

2.   Po upływie terminu określonego w art. 16 ust. 2 pozwany jest również uprawniony do złożenia wniosku o ponowne zbadanie europejskiego nakazu zapłaty przez właściwy sąd w państwie członkowskim wydania, w przypadku gdy wydanie nakazu zapłaty było w sposób oczywisty błędne w świetle wymogów określonych w niniejszym rozporządzeniu lub ze względu na inne wyjątkowe okoliczności.

3.   Jeżeli sąd odrzuci wniosek pozwanego z tego powodu, że nie zachodzi żadna z okoliczności, o których mowa w ust. 1 i 2, uzasadniających ponowne zbadanie nakazu, europejski nakaz zapłaty pozostaje w mocy.

Jeżeli sąd uzna, że ponowne zbadanie nakazu jest uzasadnione z uwagi na jedną z przyczyn określonych w ust. 1 i 2, europejski nakaz zapłaty traci moc”.

15

Artykuł 21 ust. 1 wspomnianego rozporządzenia stanowi:

„Bez uszczerbku dla przepisów niniejszego rozporządzenia postępowanie wykonawcze podlega prawu państwa członkowskiego wykonania.

Europejski nakaz zapłaty, który stał się wykonalny, jest wykonywany na takich samych warunkach jak [co] wykonalne orzeczenie wydane w państwie członkowskim wykonania”.

16

Artykuł 26 tego samego rozporządzenia, zatytułowany „Stosunek do krajowego prawa procesowego”, ma następujące brzmienie:

„Wszelkie zagadnienia proceduralne, które nie są uregulowane w niniejszym rozporządzeniu, podlegają prawu krajowemu”.

17

W prawie niemieckim Zivilprozessordnung (kodeks postępowania cywilnego) określa procedurę, według której należy postępować w przypadku nakazu zapłaty.

18

eco cosmetics, spółka prawa niemieckiego, wniosła do sądu odsyłającego pozew o wydanie europejskiego nakazu zapłaty przeciwko V. Dupuy, zamieszkałej we Francji.

19

W dniu 22 marca 2010 r. Amtsgericht Wedding (sąd rejonowy w Wedding), zgodnie z art. 12 rozporządzenia nr 1896/2006, uwzględnił wspomniany pozew i wydał żądany europejski nakaz zapłaty, a następnie doręczył go międzynarodowym listem poleconym za potwierdzeniem odbioru. Z potwierdzenia odbioru wynika, że nakaz ten został doręczony w dniu 31 marca 2010 r. pod adres wskazany przez eco cosmetics. Potwierdzenie odbioru nie zawiera innych adnotacji dotyczących doręczenia.

20

W dniu 20 maja 2010 r. sąd odsyłający stwierdził wykonalność powyższego nakazu.

21

Pismem adwokata z dnia 28 lipca 2010 r. V. Dupuy zakwestionowała sporny nakaz zapłaty. Pismem z dnia 5 sierpnia 2010 r. sąd odsyłający wskazał, że sprzeciw został wniesiony po terminie i że na tym etapie może zostać złożony jedynie wniosek o ponowne zbadanie na podstawie art. 20 rozporządzenia nr 1896/2006.

22

Dwa miesiące później pismem z dnia 7 października 2010 r. V. Dupuy złożyła wniosek o ponowne zbadanie, bez bliższego jego uzasadnienia co do istoty. Sześć miesięcy później pismem adwokata z dnia 13 kwietnia 2011 r. uzasadniła ona swój wniosek o ponowne zbadanie.

23

Virginie Dupuy podniosła w szczególności, że wydany przeciwko niej europejski nakaz zapłaty nie został jej nigdy doręczony. Wyjaśniła, że w październiku 2009 r. wyprowadziła się z mieszkania, którego adres został wskazany przez eco cosmetics, i że o nakazie zapłaty dowiedziała się dopiero od swojego banku w dniu 23 lipca 2010 r.

24

Raiffeisenbank St. Georgen reg. Gen. mbH, bank prawa austriackiego, wniósł do sądu odsyłającego pozew o wydanie europejskiego nakazu zapłaty przeciwko T. Bonchyk, zamieszkałej w Niemczech.

25

W dniu 2 września 2010 r. Amtsgericht Wedding wydał żądany europejski nakaz zapłaty i dwukrotnie bez powodzenia usiłował go doręczyć drogą pocztową pod adresy wskazane przez wspomniany bank.

26

Ten sam bank podał następnie inny adres, pod który sporny europejski nakaz zapłaty został doręczony poprzez złożenie w skrzynce pocztowej w dniu 1 lutego 2011 r.

27

W dniu 10 marca 2011 r. Amtsgericht Wedding stwierdził wykonalność powyższego nakazu.

28

Telefaksem z dnia 1 czerwca 2011 r. T. Bonchyk zakwestionowała wydany przeciwko niej europejski nakaz zapłaty. Podniosła, że dowiedziała się o istnieniu tego nakazu jedynie przypadkowo oraz że od 2009 r. nie mieszka pod adresem, pod który został on doręczony.

29

Pismem z dnia 17 czerwca 2011 r. Amtsgericht Wedding wskazał T. Bonchyk, że jej sprzeciw został wniesiony po terminie i że na tym etapie może zostać złożony jedynie wniosek o ponowne zbadanie na podstawie art. 20 rozporządzenia nr 1896/2006. Pismem adwokata z dnia 24 czerwca 2011 r. zainteresowana złożyła wniosek o ponowne zbadanie.

30

W tych okolicznościach Amtsgericht Wedding postanowił zawiesić postępowania i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi, sformułowanymi w sposób tożsamy w sprawach C‑119/13 i C‑120/13, z wyjątkiem drugiego pytania prejudycjalnego, które jest właściwe sprawie C‑119/13:

31

Na mocy postanowienia prezesa Trybunału z dnia 8 kwietnia 2013 r. sprawy C‑119/13 i C‑120/13 zostały połączone do celów pisemnego i ustnego etapu postępowania oraz wydania wyroku.

32

Na wstępie należy przypomnieć, że w ramach ustanowionej w art. 267 TFUE procedury współpracy między sądami krajowymi a Trybunałem do tego ostatniego należy udzielenie sądowi krajowemu użytecznej odpowiedzi, która umożliwi mu rozstrzygnięcie zawisłego przed nim sporu. Z tego punktu widzenia do Trybunału należy – gdy zajdzie taka potrzeba – przeformułowanie przedstawionych mu pytań. Zadaniem Trybunału jest bowiem dokonanie wykładni wszelkich przepisów prawa Unii, których potrzebują sądy krajowe w celu rozstrzygnięcia zawisłych przed nimi sporów, nawet jeżeli przepisy te nie są wyraźnie wskazane w pytaniach skierowanych do niego przez te sądy (wyrok Worten, C‑342/12, EU:C:2013:355, pkt 30 i przytoczone tam orzecznictwo).

33

W konsekwencji nawet jeśli zadane pytania formalnie odnoszą się głównie do wykładni art. 20 rozporządzenia nr 1896/2006, to okoliczność ta nie stoi na przeszkodzie, by Trybunał przedstawił wszystkie elementy wykładni prawa Unii, które mogą być użyteczne dla rozstrzygnięcia spraw w postępowaniach głównych. W tym względzie do Trybunału należy wyprowadzenie z całości informacji przedstawionych przez sąd krajowy, a w szczególności z uzasadnienia postanowień odsyłających, elementów prawa Unii, które wymagają wykładni w świetle przedmiotu sporów (wyrok Worten, EU:C:2013:355, pkt 31 i przytoczone tam orzecznictwo).

34

W rozpatrywanym przypadku z akt spraw, którymi dysponuje Trybunał, wynika, że sąd odsyłający nie wyklucza zastosowania w okolicznościach spraw w postępowaniach głównych procedury sprzeciwu przewidzianej w art. 16 i 17 rozporządzenia nr 1896/2006. Ponadto rządy grecki i włoski uważają te przepisy za jedyne, jakie mają zastosowanie w okolicznościach spraw w postępowaniach głównych.

35

Dla spraw w postępowaniach głównych znaczenie ma także wykładnia art. 18 i 19 powyższego rozporządzenia, skoro sąd odsyłający stwierdził wykonalność europejskich nakazów zapłaty.

36

Wobec powyższego w celu udzielenia sądowi odsyłającemu użytecznej odpowiedzi trzeba przeformułować pytanie pierwsze jako zmierzające w istocie do ustalenia, czy rozporządzenie nr 1896/2006 należy interpretować w ten sposób, że procedury, o których mowa w art. 16–20 tego rozporządzenia, mają zastosowanie w przypadku, gdy okazuje się, że nakaz zapłaty nie został doręczony w sposób zgodny z minimalnymi standardami określonymi w art. 13–15 tegoż rozporządzenia.

37

W powyższym względzie należy od razu wskazać, że z art. 12 ust. 5 i z art. 13–15 rozporządzenia nr 1896/2006 wynika, iż każdy nakaz objęty tym rozporządzeniem powinien podlegać doręczeniu, które w przypadku zastosowania jednego z trybów opisanych w art. 13–15 jest zgodne z minimalnymi standardami przewidzianymi w tym rozporządzeniu. Jak wskazała rzecznik generalna w pkt 36–41 swojej opinii, na zaniedbaniu tych minimalnych standardów cierpi równowaga pomiędzy z jednej strony celami szybkości i skuteczności, które przyświecają rozporządzeniu nr 1896/2006, a z drugiej strony poszanowaniem prawa do obrony.

38

W odniesieniu do, w pierwszej kolejności, ewentualnego zastosowania procedury sprzeciwu przewidzianej w art. 16 i 17 rozporządzenia nr 1896/2006, należy wyjaśnić, że jak wynika z motywu 24 tego rozporządzenia, sprzeciw jest zwykłym środkiem, który kończy postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty, prowadząc do automatycznego przekazania sprawy do zwykłego postępowania cywilnego.

39

Z chwilą bowiem, gdy roszczenia leżące u podstaw europejskiego nakazu zapłaty zostają zakwestionowane w drodze sprzeciwu, szczególne postępowanie uregulowane rozporządzeniem nr 1896/2006 przestaje mieć zastosowanie, ponieważ zgodnie z art. 1 ust. 1 lit. a) tego rozporządzenia ma ono na celu wyłącznie „uproszczenie, przyspieszenie i ograniczenie kosztów postępowania sądowego w sprawach transgranicznych dotyczących bezspornych roszczeń pieniężnych”.

40

W powyższym względzie należy przypomnieć, że na mocy art. 16 rozporządzenia nr 1896/2006 pozwany może wnieść sprzeciw od europejskiego nakazu zapłaty do sądu wydania przy użyciu formularza F, który jest doręczany pozwanemu wraz z formularzem E zawierającym nakaz. Sprzeciw musi zostać wniesiony w terminie 30 dni od doręczenia nakazu.

41

Tymczasem jeżeli europejski nakaz zapłaty nie zostaje doręczony w sposób zgodny z minimalnymi standardami określonymi w art. 13–15 rozporządzenia nr 1896/2006, pozwany nie otrzymuje formularzy wskazanych w pkt 40 niniejszego wyroku, a zatem nie zostaje prawidłowo poinformowany o istnieniu i podstawie prawnej wydanego przeciwko niemu europejskiego nakazu zapłaty. W takim przypadku niekoniecznie posiada on wszystkie potrzebne informacje pozwalające mu zdecydować, czy powinien wnieść sprzeciw od tego nakazu, czy też nie.

42

Sytuacja taka nie daje się pogodzić z zachowaniem prawa do obrony, a zatem procedura sprzeciwu przewidziana w art. 16 i 17 rozporządzenia nr 1896/2006 nie może być brana pod uwagę w okolicznościach takich jak te w postępowaniach głównych.

43

W drugiej kolejności należy wyjaśnić, że w razie braku doręczenia lub doręczenia zgodnego z minimalnymi standardami określonymi w art. 13–15 rozporządzenia nr 1896/2006 termin do wniesienia sprzeciwu, o którym mowa w art. 16 ust. 2 tego rozporządzenia, nie rozpoczyna swojego biegu, w czego rezultacie zostaje podważona ważność procedur, które są zależne od upływu tego terminu, takich jak stwierdzenie wykonalności, o którym mowa w art. 18 wspomnianego rozporządzenia, lub wniosek o ponowne zbadanie, o którym mowa w jego art. 20 – mimo że procedury te zostały już uruchomione.

44

W szczególności w odniesieniu do procedury ponownego badania należy przypomnieć, że jest ona stosowana – jak wskazuje sam tytuł art. 20 rozporządzenia nr 1896/206 – „w wyjątkowych przypadkach” określonych w tym artykule w sposób wąski, a brak doręczenia do owych wyjątkowych sytuacji nie należy.

45

W każdym wypadku należy przypomnieć, że na mocy art. 26 rozporządzenia nr 1896/2006 wszelkie zagadnienia proceduralne, które nie są wyraźnie uregulowane w tym rozporządzeniu, „podlegają prawu krajowemu”, w czego konsekwencji stosowanie przepisów tego rozporządzenia przez analogię jest wykluczone.

46

Tymczasem w niniejszym przypadku rozporządzenie nr 1896/2006 milczy na temat ewentualnych środków zaskarżenia przysługujących pozwanemu w sytuacji, gdy dopiero po stwierdzeniu wykonalności europejskiego nakazu zapłaty okazuje się, że nakaz ten nie został doręczony w sposób zgodny z minimalnymi standardami określonymi w art. 13–15 tego rozporządzenia.

47

Z powyższego wynika, że w takim przypadku owe zagadnienia proceduralne pozostają uregulowane prawem krajowym zgodnie z art. 26 rozporządzenia nr 1896/2006.

48

W każdym wypadku należy podkreślić, że – jak wynika z pkt 43 niniejszego wyroku – gdy europejski nakaz zapłaty nie został doręczony w sposób zgodny z minimalnymi standardami określonymi w art. 13–15 rozporządzenia nr 1896/2006, nie może on korzystać z zastosowania procedury wykonania przewidzianej w art. 18 tego rozporządzenia. Wynika z tego, że stwierdzenie wykonalności takiego nakazu zapłaty należy uznać za nieważne.

49

W świetle powyższych rozważań na pytanie pierwsze trzeba odpowiedzieć, że rozporządzenie nr 1896/2006 należy interpretować w ten sposób, iż procedury, o których mowa w art. 16–20 tego rozporządzenia, nie mają zastosowania w przypadku, gdy okazuje się, że europejski nakaz zapłaty nie został doręczony w sposób zgodny z minimalnymi standardami określonymi w art. 13–15 wspomnianego rozporządzenia. W sytuacji gdy uchybienie takie zostanie ujawnione dopiero po stwierdzeniu wykonalności europejskiego nakazu zapłaty, pozwany powinien mieć możliwość powołania się na to uchybienie; jeżeli uchybienie to zostanie należycie dowiedzione, powinno ono skutkować nieważnością tego stwierdzenia wykonalności.

50

Ze względu na treść odpowiedzi na pytanie pierwsze nie ma potrzeby udzielania odpowiedzi na pytania drugie i trzecie.

51

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (trzecia izba) orzeka, co następuje:

Rozporządzenie (WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. ustanawiające postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty należy interpretować w ten sposób, że procedury, o których mowa w art. 16–20 tego rozporządzenia, nie mają zastosowania w przypadku, gdy okazuje się, że europejski nakaz zapłaty nie został doręczony w sposób zgodny z minimalnymi standardami określonymi w art. 13–15 wspomnianego rozporządzenia.

W sytuacji gdy uchybienie takie zostanie ujawnione dopiero po stwierdzeniu wykonalności europejskiego nakazu zapłaty, pozwany powinien mieć możliwość powołania się na to uchybienie; jeżeli uchybienie to zostanie należycie dowiedzione, powinno ono skutkować nieważnością tego stwierdzenia wykonalności.

Podpisy