Postępowanie dowodowe przed sądem odwoławczym (art. 452 § 2 i art. 437 § 2 k.p.k.)

Wykładnia językowa i funkcjonalna art. 452 § 2 k.p.k. wskazuje, że oddalenie wniosku dowodowego powinno nastąpić wówczas, gdy przeprowadzenie dowodu w instancji odwoławczej nie jest przydatne do rozpoznania sprawy, gdyż niezależnie od konieczności uzupełnienia postępowania dowodowego występuje podstawa uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Natomiast w sytuacji, gdy podstawa uchylenia wyroku określona w art. 437 § 2 zd. drugie k.p.k. w kontekście przeprowadzanej kontroli odwoławczej nie rysuje się jednoznacznie, to dopuszczenie dowodu może okazać się celowe dla potwierdzenia lub nie zasadności apelacji.

Przepis art. 452 § 2 k.p.k. zwalania sąd odwoławczy z konieczności prowadzenia postępowania dowodowego jedynie w sytuacji, gdy – pomimo nieprzeprowadzenia dowodu – wiadomo jest, że stwierdzone uchybienie powoduje konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania (a taka sytuacja może co do zasady zaistnieć jedynie w odniesieniu do potrzeby ponowienia przewodu w całości i bezwzględnych przyczyn odwoławczych jako podstaw wydania wyroku kasatoryjnego).

W wypadku zaskarżenia wyroku uniewinniającego (umarzającego albo warunkowo umarzającego postępowanie karne) samo stwierdzenie określonego uchybienia (w zakresie sposobu procedowania, w tym przeprowadzenia postępowania dowodowego, czy oceny dowodów albo ustaleń faktycznych) z reguły jest niewystarczające do przyjęcia, że zachodzi podstawa skazania oskarżonego, a w konsekwencji – iż istnieje potrzeba wydania wyroku kasatoryjnego. Zazwyczaj potrzeba skazania oskarżonego będzie wynikała z usunięcia przez sąd odwoławczy w toku postępowania odwoławczego stwierdzonych uchybień przez uzupełnienie postępowania dowodowego, dokonanie oceny dowodów zgodnie z art. 7 k.p.k. lub poczynienie prawidłowych ustaleń faktycznych.

Uchwała SN z dnia 20 września 2018 r., I KZP 10/18

Standard: 40747 (pełna treść orzeczenia)

Sąd ad quem jest nie tylko uprawniony, lecz wręcz zobligowany treścią art. 167 k.p.k. (przeprowadzanie dowodów z urzędu lub na wniosek stron) do poszerzenia dostępnego materiału dowodowego po myśli art. 452 § 2 k.p.k., chyba że uzna takie uzupełnienie przewodu sądowego za przekraczające ramy zakreślone w art. 452 § 1 k.p.k., co z kolei wskazuje w zasadzie na konieczność uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji (art. 437 § 2 k.p.k.).

O ile oddalenie przez sąd ad quem wniosku dowodowego zgłoszonego w toku postępowania odwoławczego jest możliwe z powołaniem się na przesłanki określone w art. 170 § 1 k.p.k., to bez wątpienia podstawy takiej nie mogą stanowić przepisy art. 452 § 1 i 2 k.p.k., gdyż odnoszą się one do przeprowadzenia dowodów, a nie ich dopuszczenia (zob. postanowienia SN: z dnia 12 marca 2008 r., IV KK 33/08; z dnia 12 października 2011 r., III KK 70/11; wyroki SN: z dnia 1 września 2010 r., IV KK 102/10; z dnia 29 kwietnia 2010 r., III KK 383/09; z dnia 22 października 2008 r., V KK 111/08; z dnia 18 kwietnia 2007 r., III KK 298/06).

Inaczej rzecz ujmując, podejmowane czynności dowodowe przez Sąd drugiej instancji nie mogą - co do zasady - prowadzić do ukształtowania w postępowaniu odwoławczym podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, co do istoty sprawy, odmiennej od uznanej za udowodnioną przez sąd pierwszej instancji, gdyż to w konsekwencji pozbawiłoby stronę prawa do zaskarżenia orzeczenia, a przez to nastąpiłoby unicestwienie konstytucyjnej gwarancji strony o jakich mówią art. 78 i 176 Konstytucji RP. Takie sytuacje są możliwe wyjątkowo, gdy wymowa przeprowadzonych przez sąd odwoławczy dowodów jest tak jednoznaczna, że z logicznego punktu widzenia nie ma możliwości ocenić ich w postępowaniu ponownym inaczej, aniżeli czyni to sąd odwoławczy orzekając odmiennie co do istoty, a wcześniejsza ocena dowodów ujawnionych na rozprawie i dokonana przez sąd pierwszej instancji jest oczywiście błędna (art. 437 § 2 k.p.k.).

Wyrok SN z dnia 7 lutego 2013 r., II KK 51/12

Standard: 25703 (pełna treść orzeczenia)