Wynagrodzenie syndyka

W orzecznictwie sądowoadministracyjnym, w zasadzie zgodnie formułowana jest teza, że syndyk masy upadłości z tytułu wykonywania obowiązków w postępowaniu upadłościowym, podlega opodatkowaniu VAT (wyroki WSA: w Olsztynie z dnia 15 września 2005 r. sygn. akt I SA/Ol 278/05; w Warszawie z dnia 27 września 2005 r. sygn. akt III SA/Wa 1944/05, z dnia 7 marca 2007 r. sygn. akt III SA/Wa 1520/06; w Bydgoszczy z dnia 27 września 2006 sygn. akt I SA/Bd 456/06; w Kielcach z dnia 14 grudnia 2006 r. sygn. akt I SA/Ke 280/06; w Lublinie z dnia 17 stycznia 2007 r. sygn. akt I SA/Lu 771/06; w Gliwicach z dnia 8 maja 2007 r. sygn. akt III SA/Gl 1263/06; we Wrocławiu z dnia 20 lipca 2007 r. sygn. akt I SA/Wr 129/07; w Rzeszowie z dnia 26 lutego 2007 r. I SA/Rz 19/07; w Opolu z dnia 18 kwietnia 2007 r. sygn. akt I SA/Op 345/06 oraz NSA: z dnia 17 października 2006 r. sygn. akt I FSK 86/06, z dnia 20 lutego 2007 r. I FSK 1190/05, z dnia 18 stycznia 2008 r. sygn. akt I FSK 134/07, z dnia 26 czerwca 2008 r. sygn. akt I FSK 712/07, z dnia 18 września 2008 r. sygn. akt I FSK 1050/07).

Uwzględniając całokształt argumentów we wskazanych wyrokach, należy wskazać na zgodność orzecznictwa sądowego, co do uznania, że:

1) syndyk nie jest organem władzy publicznej; organem władzy publicznej jest sąd,

2) syndyk w postępowaniu upadłościowym nie jest też organem pomocniczym sądu; nie może być w jego przypadku mowy o imperium, tj. władczych kompetencjach, takie uprawnienia przysługują sądowi i sędziemu komisarzowi; w rzeczywistości z nakazu sądu, syndyk wykonuje czynności określone w "umowie nazwanej zlecenie",

3) czynności wykonywane przez syndyka wynikające z nakazu sądu, to nic innego jak wykonywanie zlecenia, które polega na umocowaniu do zarządu majątkiem wchodzącym w skład masy upadłości; istotą zaś tego zarządu jest właśnie podejmowanie czynności prawnych i faktycznych zmierzających do jego spieniężenia i w konsekwencji zaspokojenia wierzycieli,

4) syndyk wykonuje działalności gospodarczą; jest profesjonalistą, bo przecież wykonywane z nakazu sądu zlecenia, dotyczące zarządu majątkiem wchodzącym w skład masy upadłości, mogą być powierzone osobie wpisanej na listę syndyków sądowych, czyli osobie, która chce i jest w stanie wykonywać profesjonalnie zlecane mu czynności,

5) świadczeniem usług jest każde świadczenie niebędące dostawą towaru; nakaz organu władzy publicznej jest w tym przypadku jedną z podstaw świadczenia usług w rozumieniu ustawy o VAT; tak szerokie określenie w tym przepisie pojęcia "świadczenie usług" odzwierciedla jedną z podstawowych cech podatku VAT, tj. zasadę powszechności opodatkowania;

6) za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą nie uznaje się czynności, które mają charakter zbliżony do wykonywanych w ramach stosunku prawnego pomiędzy pracownikiem a pracodawcą; w relacji pomiędzy syndykiem a sędzią komisarzem nie zachodzi stosunek prawny zbliżony do stosunku pomiędzy pracownikiem a pracodawcą; ani co do warunków wykonywania przez te osoby czynności w postępowaniu upadłościowym, czy naprawczym, ani co do wynagrodzenia, ani też co do odpowiedzialności sądu (sędziego komisarza) za czynności wykonane prze syndyka,

7) kierowanie tokiem postępowania upadłościowego przez sędziego komisarza i nadzór nad czynnościami syndyka nie oznacza, że warunki wykonywania czynności syndyka są zbliżone do warunków w jakich świadczą pracę pracownicy; syndyk w postępowaniu upadłościowym czynności dokonuje na rachunek upadłego lecz w imieniu własnym,

8) Skarb Państwa nie odpowiada za szkodę wyrządzoną na skutek nienależytego wykonywania obowiązków przez syndyka lub jego pełnomocników,

9) źródłem wynagrodzenia syndyka są fundusze masy upadłości, a nie środki budżetu państwa; zatem stosunek łączący syndyka z sądem nie ma charakteru zbliżonego do stosunku pracy;

10) syndyk masy upadłości wykonując swoje zadania, prowadzi samodzielną działalność gospodarczą, o której mowa w art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o VAT w zw. z art. 8 ust. 1 pkt 3 i jego czynności ze względu na swój charakter nie są objęte dyspozycją art. 15 ust. 3 pkt 3 tejże ustawy, a więc nie zachodzi tu wyłączenie spod opodatkowania VAT.

W dwóch wyrokach wojewódzkich sądów administracyjnych (w Gliwicach z dnia 26 stycznia 2006 r. sygn. akt I SA/Gl 1014/05 oraz w Łodzi z dnia 13 grudnia 2006 r. sygn. akt I SA/Łd 1392/06) sformułowano tezę, że syndyk z tytułu swej zawodowej działalności na rzecz upadłego nie staje się podatnikiem VAT, przede wszystkim z uwagi na to, że zdaniem sądu nie świadczy on usług, lecz wykonuje czynności przewidziane przepisami prawa.

W postępowaniu kasacyjnym NSA nie zgadzając się z powyższą tezą uchylił oba wyroki WSA (odpowiednio wyrokiem z dnia 5 kwietnia 2007 r. sygn. akt I FSK 609/06 i wyrokiem z dnia 21 lutego 2008 r. sygn. akt I FSK 383/07).

Tak więc tylko w niektórych wojewódzkich sądach administracyjnych pojawiły się rozbieżności w orzecznictwie co do opodatkowania wynagrodzenia syndyka, natomiast w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego prezentowane jest w tym względzie jednolite stanowisko.

Postanowienie NSA w Warszawie z dnia 17 grudnia 2008 r., I FSK 1696/07

Standard: 17352 (pełna treść orzeczenia)