Uchwała z dnia 1995-05-09 sygn. III CZP 55/95

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 55/95

Uchwała z dnia 9 maja 1995 r.

Przewodniczący: sędzia SN G. Bieniek (sprawozdawca).

Sędziowie SN: B. Czech, T. Ereciński.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora W. Bryndy, w sprawie z wniosku Bronisława M., z udziałem Felicitas M., o uznanie wyroku sądu zagranicznego, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 9 maja 1995 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, postanowieniem z dnia 17 marca 1995 r. sygn. akt (...), do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy użycie w postanowieniu uznającym za skuteczny na obszarze Polski wyrok rozwodowy sądu zagranicznego, imienia uczestniczki, odmiennego niż wynikające z polskiego aktu stanu cywilnego - powołanego w tymże postanowieniu, stanowi nieprawidłowość, podlegającą sprostowaniu w trybie art. 350 k.p.c.?"

podjął następującą uchwałę:

Nie podlega sprostowaniu w trybie art. 350 k.p.c. użycie w postanowieniu uznającym za skuteczny na obszarze Polski wyrok sądu zagranicznego imienia uczestniczki postępowania, odmiennego niż wynikające z polskiego aktu stanu cywilnego.

Uzasadnienie:

Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości wynikło na tle następującego stanu faktycznego: Postanowieniem z dnia 15 kwietnia 1993 r. Sąd Wojewódzki w Opolu uznał za skuteczny na obszarze Polski wyrok Sądu Republiki Federalnej Niemiec z dnia 1 kwietnia 1992 r. sygn. akt (...), rozwiązujący przez rozwód związek małżeński Felicitas M. z d. G. i Bronisława M., zawarty w dniu 17 czerwca 1958 r. i zarejestrowany w Urzędzie Stanu Cywilnego w K. pod nr 97/58. W dniu 18 listopada 1994 r. wnioskodawca Bronisław M. wniósł o sprostowanie w wyżej wymienionym postanowieniu Sądu Wojewódzkiego w Opolu oczywistej omyłki, przez zastąpienie w sentencji imienia uczestniczki postępowania Felicitas M. polskim brzmieniem tego imienia, tj. Felicja. W uzasadnieniu wniosku stwierdzono, że z powodu użycia w sentencji postanowienia niemieckiego brzmienia imienia Felicitas, wnioskodawca nie może uzyskać w Urzędzie Stanu Cywilnego w K. wpisu stosownej wzmianki w akcie małżeństwa.

Postanowieniem z dnia 22 listopada 1994 r. Sąd Wojwódzki w Opolu odmówił sprostowania postanowienia, wychodząc z założenia, że w orzeczeniu o uznaniu nie można ani uzupełniać treści wyroku zagranicznego, ani też zmieniać jego treści. Rozpoznając zażalenie wnioskodawcy Sąd Apelacyjny we Wrocławiu przedstawił do rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyższy zagadnienie prawne o treści sformułowanej w sentencji uchwały.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zasadą jest, że sąd jest związany wydanym przez siebie orzeczeniem w tym sensie, że nie może go ani uchylić, ani zmienić - poza oczywiście wypadkami wyraźnie przewidzianymi w ustawie - ani też w żaden inny sposób modyfikować jego brzmienia. Wyjątek od tej zasady przewidują art. 350-353 k.p.c., regulujące tzw. rektyfikację orzeczeń sądowych. Instytucja sprostowania wyroku służy przywróceniu - poza środkami zaskarżenia - rzeczywistej woli składu orzekającego, ilekroć zachodzi pewna niezgodność między rzeczywistą wolą i wiedzą a ich wyrażeniem na piśmie. Sprostowanie nie może jednak wykraczać poza granice określone w art. 350 k.p.c. Przyjęta tam klasyfikacja wadliwości jest wyczerpująca. Są to niedokładności, błędy pisarskie albo rachunkowe lub inne oczywiste omyłki.

Redakcja przepisu art. 350 § 1 k.p.c. pozwala stwierdzić, że wszystkie wymienione wyżej wady orzeczenia charakteryzuje cecha oczywistości. Stanowi ona zarazem granicę przedmiotowej dopuszczalności sprostowania, wyrażającą się w tym, że sprostowanie nie może prowadzić do merytorycznej zmiany orzeczenia. Oczywistość omyłki pisarskiej, rachunkowej lub innej wynika bądź to z natury samej omyłki, bądź to z porównania orzeczenia z uzasadnieniem, z treścią pozwu (wniosku) lub innymi okolicznościami. W szczególności omyłka pisarska to widoczne, wbrew zamierzeniu sądu, niewłaściwe użycie wyrazu, widocznie mylna pisownia, błąd gramatyczny albo nie zamierzone opuszczenie jednego lub więcej wyrazów. Te reguły należy także odnieść do użytego w sentencji orzeczenia imienia i nazwiska strony. Wymienienie stron w sentencji orzeczenia jest istotną częścią tej sentencji, chodzi bowiem o określenie osób, w stosunku do których orzeczenie ma wywołać skutki prawne. Jeżeli sąd, kierując się brzmieniem oznaczenia stron podanym w pozwie (wniosku), wymieni w sentencji orzeczenia strony sprzecznie z materiałem zebranym w sprawie i niezgodnie z rzeczywistym stanem sprawy, dopuszcza się niedokładności lub omyłki podlegającej sprostowaniu na podstawie art. 350 k.p.c.

Na tle tych ogólnych spostrzeżeń, dotyczących zakresu stosowania art. 350 k.p.c., jawi się pytanie, czy i o ile instytucja sprostowania orzeczenia znajduje zastosowanie w postępowaniu szczególnym dotyczącym uznawania orzeczeń sądów zagranicznych (art. 1145-1149 k.p.c.). Wiadomo, że do postępowania szczególnego dotyczącego uznawania orzeczeń zagranicznych stosuje się przepisy regulujące to postępowanie, zbliżone do postępowania nieprocesowego, a ponadto "odpowiednio" w sprawach nie unormowanych (art. 13 § 2 k.p.c.) - przepisy o procesie, w tym instytucję sprostowania orzeczenia. W postanowieniu z dnia 27 sierpnia 1975 r. I CR 465/75 (OSNCP 1976, z. 7-8, poz. 170) Sąd Najwyższy przyjął, że sąd polski nie jest powołany do sprostowania w orzeczeniu sądu zagranicznego niedokładności lub omyłek. Jest to konsekwencją założenia, że sprostowania w wyroku niedokładności, błędów pisarskich albo rachunkowych lub innych oczywistych omyłek dokonywać może w zasadzie jedynie sąd, który wydał ten wyrok. Stanowisko to należy podzielić, co wszakże nie oznacza, że instytucja sprostowania w ogóle jest wykluczona w postępowaniu dotyczącym uznawania orzeczeń sądu zagranicznego. Jeśli niedokładność, błędy pisarskie albo rachunkowe lub inne oczywiste omyłki zaistnieją w orzeczeniu o uznaniu wyroku sądu zagranicznego, to wówczas może znaleźć zastosowanie art. 350 k.p.c.

Do takich przypadków nie sposób jednak zakwalifikować sytuacji użycia - w postanowieniu uznającym za skuteczny na obszarze Polski wyrok rozwodowy sądu zagranicznego - imienia uczestniczki postępowania w brzmieniu zawartym w wyroku sądu zagranicznego, odmiennym niż wynikające z polskiego aktu stanu cywilnego.

Za takim stanowiskiem przemawiają:

- po pierwsze, okoliczność, że nie ma niezgodności między rzeczywistą wolą i wiedzą składu orzekającego a ich wyrażeniem na piśmie; przytaczając oznaczenie wyroku sądu zagranicznego, który uznano na terenie Polski, sąd orzekający nie popełnił żadnej niedokładności, a w szczególności oznaczył imię uczestniczki postępowania w brzmieniu użytym w wyroku zagranicznym;

- po wtóre, zachodząca niezgodność w oznaczeniu imienia uczestniczki w akcie małżeństwa (Felicja) oraz w wyroku rozwodowym sądu zagranicznego (Felicitas), mogła być objęta sprostowaniem; właściwy wszakże w tym przedmiocie był sąd zagraniczny;

- po trzecie, w razie wątpliwości co do brzmienia imienia, kierownik urzędu stanu cywilnego obowiązany jest przeprowadzić postępowanie wyjaśniające (art. 22 Prawa o aktach stanu cywilnego), w toku którego może skorzystać z opinii biegłego (art. 84§ 1 k.p.a.); to jest właściwy tryb załatwienia sprawy.

Z tych wszystkich względów podjęto uchwałę jak w sentencji.

OSNC 1995 r., Nr 9, poz. 126