Wyrok z dnia 2020-12-09 sygn. II OSK 3320/18

Skoro odmowa dokonania transkrypcji zagranicznego dokumentu stanu cywilnego z powodu sprzeczności z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (art. 107 pkt 3 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego – Dz. U. z 2020 r. poz. 463 ze zm.) następuje w formie decyzji administracyjnej (art. 2 ust. 6 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego), to wymaga przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego z poszanowaniem art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 K.p.a.(art. 12 ust. 1 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego).

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Wojciech Mazur /spr./ sędzia NSA Grzegorz Czerwiński sędzia del. WSA Kazimierz Bandarzewski przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Poznaniu delegowanego do wykonywania czynności w Prokuraturze Krajowej - Przemysława Ostojskiego po rozpoznaniu w dniu 9 grudnia 2020 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Wojewody [...] od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 25 maja 2018 r. sygn. akt IV SA/Wa 104/18 w sprawie ze skargi [...] na decyzję Wojewody [...] z dnia [...] listopada 2017 r. nr [...] w przedmiocie odmowy transkrypcji zagranicznego dokumentu stanu cywilnego oddala skargę kasacyjną.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 25 maja 2018 r. sygn. akt IV SA/Wa 104/18, po rozpoznaniu sprawy ze skargi [...] na decyzję Wojewody [...] z dnia [...] listopada 2017 r. nr [...], uchylił zaskarżoną decyzję i utrzymaną nią w mocy decyzję Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego [...] z dnia [...] września 2017 r. nr [...], którą organ pierwszej instancji odmówił transkrypcji kanadyjskiego aktu urodzenia skarżącej.

Wojewoda [...], reprezentowany przez radcę prawnego, wniósł skargę kasacyjną od powołanego wyroku. Zaskarżając orzeczenie Sądu pierwszej instancji w całości, na podstawie art. 174 pkt 2 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej "P.p.s.a.") zarzucił naruszenie:

1. art. 145 § 1 pkt 1 lit. c P.p.s.a. w zw. z art. 138 § 1 pkt 1 oraz art. 7, art. 77 i art. 80 K.p.a. poprzez uznanie, że Wojewoda [...] i nie wyjaśnił w sposób dostateczny stanu faktycznego w efekcie czego decyzja z dnia [...] listopada 2017 r. nr [...] o utrzymaniu w mocy decyzji Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego [...] z dnia [...] września 2017 r. nr [...] o odmowie transkrypcji do systemu rejestrów państwowych treści kanadyjskiego odpisu aktu urodzenia wydanego przez Urząd Stanu Cywilnego w [...] (Kanada) na nazwisko ([...]) [...] ([...]) [...], płeć M (kobieta) obarczona jest wadliwością;

2. art. 145 § 1 pkt 1 lit c. P.p.s.a. w zw. z art. 61 § 1 K.p.a. poprzez nieuwzględnienie zakresu żądania wnioskodawczyni, która po doprecyzowaniu w toku postępowania administracyjnego swojego wniosku domagała się transkrypcji wyłącznie danych żeńskich.

Podnosząc powyższe zarzuty, organ administracji wniósł o:

1) uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd pierwszej instancji,

3) zasądzenie na rzecz skarżącego od strony przeciwnej kosztów postępowania kasacyjnego.

Wojewoda [...] oświadczył także, że zrzeka się rozprawy.

W piśmie z dnia 12 marca 2020 r. udział w postępowaniu zgłosił Prokurator Prokuratury Okręgowej w Poznaniu delegowany do wykonywania czynności w Prokuraturze Krajowej. Prokurator wywiódł, że zaskarżony wyrok narusza przepisy wskazane w podstawach kasacyjnych i stwierdził, że zachodzą podstawy do uwzględniania skargi kasacyjnej organu administracji.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Na wstępie należy zauważyć, że zgodnie z art. 182 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2019 r., poz. 2325 ze zm.; dalej powoływana również jako "P.p.s.a."), Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje skargę kasacyjną na posiedzeniu niejawnym, gdy strona, która ją wniosła, zrzekła się rozprawy, a pozostałe strony, w terminie czternastu dni od dnia doręczenia skargi kasacyjnej, nie zażądały przeprowadzenia rozprawy. Wojewoda [...] złożył oświadczenie o zrzeczeniu się rozprawy, zaś skarżąca, w terminie czternastu dni od doręczenia jej odpisu skargi kasacyjnej, nie zażądała przeprowadzenia rozprawy. Postanowieniem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 stycznia 2020 r., w oparciu o art. 90 § 2 w zw. z art. 193 P.p.s.a., sprawę skierowano jednak do rozpoznania na rozprawie, zaś organ administracji został zobowiązany do uzupełnienia akt. Zarządzeniem z dnia 17 lutego 2020 r. wyznaczono rozprawę na 7 kwietnia 2020 r., niemniej, z uwagi na wprowadzenie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego, a następnie stanu epidemii, na podstawie art. 15zzs4 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. poz. 374 ze zm.) – za zgodą stron postępowania – sprawę ponownie skierowano do rozpoznania na posiedzeniu niejawnym.

Następnie należy wskazać, że zgodnie z art. 193 zd. 2 P.p.s.a. uzasadnienie wyroku oddalającego skargę kasacyjną zawiera ocenę zarzutów skargi kasacyjnej. Powołany przepis stanowi lex specialis wobec art. 141 § 4 P.p.s.a. i jednoznacznie określa zakres, w jakim Naczelny Sąd Administracyjny uzasadnia z urzędu wydany wyrok, w przypadku gdy oddala skargę kasacyjną. Regulacja ta, jako mająca szczególny charakter, wyłącza odpowiednie stosowanie do postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym wymogów dotyczących koniecznych elementów uzasadnienia wyroku, które przewidziano w art. 141 § 4 w zw. z art. 193 zd. 1 P.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny nie przedstawia zatem w uzasadnieniu wyroku oddalającego skargę kasacyjną opisu ustaleń faktycznych i argumentacji prawnej podawanej przez organy administracji i Sąd pierwszej instancji.

Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny ocenił zarzuty postawione wobec zaskarżonego wyroku, uwzględniwszy, że rozpoznaniu podlega sprawa w granicach skargi kasacyjnej (art. 183 § 1 P.p.s.a.), gdyż nie stwierdzono przesłanek nieważności postępowania sądowego określonych w art. 183 § 2 P.p.s.a.

W pierwszej kolejności należało odnieść się do zarzutu naruszenia art. 145 § 1 pkt 1 lit c. P.p.s.a. w zw. z art. 61 § 1 K.p.a. Uznanie go za zasadny skutkowałoby bowiem wnioskiem, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie stwierdził naruszenie art. 7, art. 77 i art. 80 K.p.a. w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy, w sytuacji gdy okoliczności, których w ocenie Sądu organy administracji należycie nie wyjaśniły, pozostawały poza zakresem sprawy zakończonej zaskarżoną decyzją, a co za tym ich wyjaśnienie było zbędne dla załatwienia tej sprawy.

Należy zatem stwierdzić, że znajdującym się na karcie nr 1 akt sprawy wnioskiem z dnia 6 marca 2017 r. działająca za skarżącą adwokat wniosła o wpisanie do polskich ksiąg stanu cywilnego kanadyjskiego aktu urodzenia, którego odpis wraz z poświadczonym tłumaczeniem z języka angielskiego dołączyła do wniosku. Żądanie skarżącej zostało zatem oparte o art. 104 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 2064 – stan prawny na dzień wydania decyzji zaskarżonej decyzji; dalej powoływana jako P.a.s.c.), zgodnie z którym zagraniczny dokument stanu cywilnego, będący dowodem zdarzenia i jego rejestracji, może zostać przeniesiony do rejestru stanu cywilnego w drodze transkrypcji. Godzi się przy tym odnotować, że wskazany wniosek został złożony na formularzu udostępnionym na stronie internetowej Urzędu [...] (http://www.um.warszawa.pl/sites/default/files/transkrypcja_aktu_urodzenia.pdf).

Uwzględniwszy powyższe, należy zaznaczyć, że zakres postępowania administracyjnego wyznaczany jest treścią hipotezy normy prawnej mającej być podstawą podjętego rozstrzygnięcia. Nie ulega więc wątpliwości, że zakres postępowania wszczętego wnioskiem z dnia 6 marca 2017 r. obejmował przeniesienie kanadyjskiego dokument stanu cywilnego (aktu urodzenia) do polskiego rejestru stanu cywilnego, tj. transkrypcję. Na tak wyznaczony zakres postępowania nie miało wpływu (zawarte we wniosku z dnia 30 sierpnia 2017 r. o podjęcie zawieszonego postępowania) oświadczenie pełnomocnik skarżącej modyfikujące dotychczasowy wniosek poprzez żądanie wpisania do rejestru stanu cywilnego "aktualnego urodzenia na nazwisko [...]". Sprawa zakończona decyzją Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego [...] z dnia [...] września 2017 r. cały czas pozostawała sprawą o transkrypcję kanadyjskiego aktu urodzenia skarżącej, który dołączono do wniosku. Zawarta w piśmie z dnia 30 sierpnia 2017 r. "modyfikacja wniosku" była skutkiem wydania przez Sąd Okręgowy w Warszawie III Wydział Cywilny wyroku z dnia 14 czerwca 2017 r. w sprawie o ustalenie, że [...] ([...]) jest kobietą. Przywołane orzeczenie Sądu Okręgowego i będące jego konsekwencją żądanie wpisania aktu urodzenia na nazwisko [...] nie skutkowało więc zmianą zakresu postępowania - determinowanego powołaną wyżej normą prawa materialnego

- mającego na celu wpisanie do polskich ksiąg stanu cywilnego kanadyjskiego aktu urodzenia skarżącej.

W związku z powyższym Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że zarzut naruszenia art. 145 § 1 pkt 1 lit c. P.p.s.a. w zw. z art. 61 § 1 K.p.a. jest pozbawiony usprawiedliwionych podstaw.

Odrębną kwestią było natomiast dopuszczalność transkrypcji w sytuacji, gdy w zagranicznym akcie urodzenia, razem z wpisanymi maszynowo: imieniem – [...] i nazwiskiem [...] (pkt 1 aktu urodzenia) oraz płcią – kobieta (pkt 2 aktu urodzenia), wpisano odręcznie i w nawiasach: imię ([...]), nazwisko ([...]) oraz płeć (M).

Odnosząc się zatem do zarzutu naruszenia art. 145 §1 pkt 1 lit c P.p.s.a. w zw. z art. 138 § 1 pkt 1 oraz art. 7, art. 77 i art. 80 K.p.a., należy w pierwszej kolejności zgodzić się tak z organem administracji, jak i z prokuratorem, że transkrypcja polega na wiernym i literalnym przeniesieniu treści zagranicznego dokumentu stanu cywilnego. Wynika to wprost z art. 104 ust. 2 P.a.s.c., zgodnie z którym transkrypcja polega na wiernym i literalnym przeniesieniu treści zagranicznego dokumentu stanu cywilnego zarówno językowo, jak i formalnie, bez żadnej ingerencji w pisownię imion i nazwisk osób wskazanych w zagranicznym dokumencie stanu cywilnego.

Nie ulega jednak kwestii, że ustawodawstwa poszczególnych krajów w zakresie dotyczącym rejestracji stanu cywilnego różnią się między sobą. Stąd treść, graficzny układ, czy znaczenie poszczególnych wpisów w aktach stanu cywilnego sporządzanych przez uprawnione organy różnych państw mogą od siebie odbiegać. Tę specyfikę podlegających transkrypcji zagranicznych aktów stanu cywilnego trafnie dostrzegł Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 8 maja 2015 r. sygn. akt III CSK 296/14 (niepublikowany, dostępny: http://www.sn.pl/orzecznictwo). Orzeczenie to zapadło na gruncie przepisów ustawy z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2011 r. Nr 212, poz. ze zm.), której art. 73 ust. 1 stanowił, że akt stanu cywilnego sporządzony za granicą może być wpisany do polskich ksiąg stanu cywilnego na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu. Niemniej uzasadnienie powołanego postanowienia nie pozostawia wątpliwości co do tego, że Sąd Najwyższy przez transkrypcję rozumiał "wierne i literalne odtworzenie treści zagranicznego akty stanu cywilnego". Dlatego stanowisko zawarte w tym postanowieniu zachowuje aktualność w obecnie obowiązującym stanie prawnym.

Trzeba więc zauważyć, że w uzasadnieniu postanowienia z dnia 8 maja 2015 r. Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na to, że o zasadach sporządzenia aktów (dokumentów) stanu cywilnego, w tym o tym, jakie dane w nich wpisywane, w jakim układzie graficznym, w jakiej kolejności i w jakiej funkcji następuje ich ujawnienie, rozstrzyga wyłącznie prawo tego państwa, w którym sporządzony został dany akt. Jak Sąd zaznaczył, "[...] na podstawie tego prawa należy więc oceniać to, w jakiej funkcji ujawnione zostały poszczególne dane zawarte w akcie stanu cywilnego. Oznacza to jednak też to, że - ze względu na konieczność zachowania tożsamości między treścią zagranicznego aktu stanu cywilnego a treścią powstałego wskutek transkrypcji jego polskiego odpowiednika - przy jej dokonywaniu identyfikowanie funkcji poszczególnych wpisów w akcie zagranicznym warunkowane może być potrzebą uwzględniania prawa tego państwa, w którym go sporządzono. W przeciwnym razie powstaje ryzyko zniekształcenia treści zagranicznego aktu stanu cywilnego przy jego transkrypcji oraz sporządzenia nieprawidłowego pod względem treści polskiego aktu stanu cywilnego [...]". Sąd Najwyższy postawił więc tezę, że "[...] wierne oraz literalne odtworzenie treści zagranicznego aktu stanu cywilnego w polskiej księdze stanu cywilnego musi jednak być dokonywane z uwzględnieniem znaczenia poszczególnych elementów tej treści. Powinny one być przenoszone do polskich ksiąg stanu cywilnego zgodnie nie tylko z ich brzmieniem, ale także funkcją, którą pełnią. Wpisy zawarte w zagranicznym akcie stanu cywilnego powinny więc być przenoszone w taki sposób, aby w polskich księgach stanu cywilnego i w powstałym w wyniku transkrypcji polskim akcie stanu cywilnego zachowywały swoją tożsamość nie tylko pod względem ich brzmienia, ale także funkcji [...].

Przywołane wyżej stanowisko Sądu Najwyższego zostało zaakceptowane w uzasadnieniu uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 2 grudnia 2019 r. sygn. akt II OPS 1/19 dotyczącej transkrypcji zagranicznego aktu urodzenia dziecka, w którym jako rodzice wpisane są osoby tej samej płci. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego należy je zaaprobować także w przedmiotowej sprawie, przy czym nie tylko ze względu na ryzyko zniekształcenia treści zagranicznego aktu stanu cywilnego przy jego transkrypcji, ale także z uwagi na to, że wielokrotnie brak uwzględnienia znaczenia poszczególnych elementów przedstawionego do transkrypcji zagranicznego dokumentu stanu cywilnego, może skutkować nieuzasadnioną, przedwczesną odmową transkrypcji. Ta wszakże – jako że następuje w prawnej formie decyzji administracyjnej (art. 2 ust. 6 P.a.s.c.) – wymaga natomiast dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego (art. 7 K.p.a.), wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia materiału dowodowego (art. 77 § 1 K.p.a.), a także oceny na podstawie całokształtu materiału dowodowego, czy dana okoliczność została udowodniona (art. 80 K.p.a.). Jakkolwiek już sama prawna forma odmowy determinuje konieczność stosowania przepisów K.p.a., to ustawodawca jednoznacznie potwierdził to w art. 12 ust. 1 P.a.s.c., stanowiąc, że w sprawach nieuregulowanych w tej ustawie stosuje się przepisy K.p.a.

Katalog przesłanek odmowy transkrypcji zagranicznego dokumentu stanu cywilnego zawarto w art. 107 P.a.s.c., zgodnie z którym kierownik urzędu stanu cywilnego odmawia dokonania transkrypcji, jeżeli: 1) dokument w państwie wystawienia nie jest uznawany za dokument stanu cywilnego lub nie ma mocy dokumentu urzędowego, lub nie został wydany przez właściwy organ, lub budzi wątpliwości co do jego autentyczności, lub potwierdza zdarzenie inne niż urodzenie, małżeństwo lub zgon; 2) zagraniczny dokument powstał w wyniku transkrypcji w państwie innym niż państwo zdarzenia; 3) transkrypcja byłaby sprzeczna z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej.

W okolicznościach sprawy rozpoznanej przez Sąd pierwszej instancji nie ulega wątpliwości, że nie wystąpiły przesłanki wydania decyzji odmownej, określone w art. 107 pkt 1 lub pkt 2 P.a.s.c. Podstawę nieuwzględnienia wniosku o transkrypcje mogła więc stanowić jej sprzeczność z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Taką podstawę odmowy potwierdzają wnioski zawarte na stronach 2-3 uzasadnienia decyzji Wojewody [...] z dnia [...] listopada 2017 r., gdzie stwierdzono, że w polskim systemie prawnym nie jest dopuszczalne wpisanie w akcie urodzenia obu płci, a następowanie odwołano się do art. 107 pkt 3 P.a.s.c. oraz do art. 7 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. - Prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U. z 2015 r. poz. 1792), zgodnie z którym prawa obcego nie stosuje się, jeżeli jego stosowanie miałoby skutki sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej.

W aktualnym stanie prawnym nie ma jednakże podstaw do twierdzenia, że transkrypcja aktu urodzenia, odzwierciedlającego zmianę płci oraz wynikającą z tego zmianę imienia i nazwiska, jest sprzeczna z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. O takiej sprzeczności nie można mówić, skoro w art. 19 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (Dz. U. z 2017 r. poz. 657 – stan prawny na dzień wydania decyzji zaskarżonej do Sądu pierwszej instancji) wprost przewidziano obowiązek zmiany numeru PESEL w przypadku "zmiany płci", natomiast rejestr PESEL zawiera m.in. dane o imieniu (imionach) i nazwisku (art. 8 pkt 1 powołanej ustawy) oraz płci (art. 8 pkt 9 powołanej ustawy). Z kolei imiona i nazwiska podlegają zmianie na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska (Dz. U. z 2016 r. poz. 10). Ta zaś w art. 3 pkt 1 stanowi, że zmiana imienia oznacza zastąpienie wybranego imienia innym imieniem, zastąpienie dwóch imion jednym imieniem lub odwrotnie, dodanie drugiego imienia, zmianę pisowni imienia lub imion lub zmianę kolejności imion. W art. 3 pkt 2 przewiduje natomiast, że zmiana nazwiska oznacza zmianę m.in. na inne nazwisko, zmianę pisowni nazwiska lub zmianę nazwiska ze względu na formę właściwą dla rodzaju żeńskiego lub męskiego.

Nie można wreszcie pominąć, że skoro poczucie przynależności do danej płci uznawane jest za chronione dobro osobiste człowieka (zob. M. Safjan, Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 1991 r. sygn. akt III CRN 28/91, PS z 1993 r. nr 2, str. 85), to nie powinno się zmuszać osoby, która nie tylko czuje się przynależna do innej płci, ale dokonała także operacyjnej zamiany płci, do odgrywania roli społecznej sprzecznej z płcią ujawnioną w akcie urodzenia.

Uwzględniwszy powyższe, dalej należy zauważyć, że zgodnie z art. 24 ust. 1 P.a.s.c. wpis wpływający na treść lub ważność aktu stanu cywilnego dołącza się do aktu stanu cywilnego w formie wzmianki dodatkowej. Skoro w akcie urodzenia umieszcza się m.in. dane o nazwisku i imieniu (imionach) dziecka (art. 60 pkt 1 P.a.s.c.) oraz płci dziecka (art. 60 pkt 3 P.a.s.c.), to nie ulega wątpliwości, że zmiany w tym zakresie podlegają wpisowi w formie wzmianki dodatkowej. W przypadku zmiany płci taką formę ujawnienia w akcie urodzenia potwierdzano w orzeczeniach Naczelnego Sądu Administracyjnego (zob. wyrok z dnia 16 lipca 2008 r. sygn. akt II OSK 845/07; niepublikowany, dostępny: http://orzeczenia.nsa.gov.pl) i Sądu Najwyższego (zob. wyrok z dnia 10 stycznia 2019 r. II CSK 371/18; niepublikowany, dostępny: http://www.sn.pl/orzecznictwo).

Rekapitulując tę część rozważań, trzeba stwierdzić, że skoro ustalenie, w jakiej funkcji zostały ujawnione poszczególne informacje zawarte w akcie stanu cywilnego sporządzonym za granicą może być warunkowane potrzebą uwzględniania prawa tego państwa, w którym sporządzono dany akt, to w okolicznościach rozpoznanej sprawy Sąd pierwszej instancji trafnie dostrzegł, że Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego [...] powinien "(...) uzyskać informacje, jaki jest system wprowadzania zmian danych do aktów stanu cywilnego w kanadyjskim porządku prawnym, jakie są zasady dokonywania wpisów do aktów stanu cywilnego w kanadyjskim systemie prawa, czy w kanadyjskim porządku prawnym możliwe jest wykreślenie z aktu stanu cywilnego dotychczasowych danych umieszczonych w treści aktu w nawiasach a pozostawienie aktualnych danych, czy jeżeli kanadyjski akt stanu cywilnego zawiera dane dotychczasowe i aktualne, to wpisuje się dane zarówno dotychczasowe, mimo że one uległy zmianie, jak i dane aktualne, czy w kanadyjskim akcie urodzenia zamieszcza się oprócz imienia i nazwiska nadanego dziecku tuż po urodzeniu oraz jego płci także wzmiankę zmiany tego imienia, nazwiska i płci dokonanej w terminie późniejszym, uwzględniając regułę obcego porządku prawnego [...]".

Jak już zasygnalizowano, chociaż transkrypcja zagranicznego dokumentu stanu cywilnego dokonywana jest w formie czynności materialno-technicznej (art. 105 ust. 1 P.a.s.c.), to nie można ograniczyć roli kierownika urzędu stanu cywilnego do wyłącznie rejestracyjnej. W realiach rozpoznawanej sprawy doskonale uwidacznia to treść powołanego wyżej art. 107 pkt 3 P.a.s.c., który zobowiązuje kierownika do ustalenia, czy transkrypcja byłaby sprzeczna z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Podobny obowiązek nałożono w art. 103 P.a.s.c., w świetle którego odmowa rejestracji zdarzenia następuje w szczególności, jeżeli byłaby sprzeczna z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Skoro zatem odmowa transkrypcji zagranicznego aktu urodzenia następuje w prawnej formie decyzji administracyjnej i jest dopuszczalna tylko w przypadkach określonych w art. 107 P.a.s.c., to niewątpliwe (w celu ustalenia okoliczności istotnych dla odmowy) wymaga przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego, chociażby w ograniczonym zakresie, ale z poszanowaniem art. 7, art. 77 § 1, art. 80 K.p.a., a także art. 75 § 1 K.p.a., zgodnie z którym, jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględzin.

W realiach sprawy rozpoznanej przez Sąd pierwszej instancji, w celu ustalenia ww. okoliczności dotyczących sposobu wprowadzenia i funkcji danych w kanadyjskich aktach stanu cywilnego pomocy może okazać się dowód z dokumentu w postaci przetłumaczonego aktu prawnego zawierającego istotne w tym względnie uregulowania, czy dowód z opinii biegłego.

Z pewnością nie jest rolą Naczelnego Sądu Administracyjnego, ani wojewódzkiego sądu administracyjnego, ustalenie treści obcego prawa, niemniej należy zwrócić uwagę, że w końcowej części przedstawionego do transkrypcji aktu urodzenia zawarto "listę adnotacji" oraz wskazano prawne podstawy ich dokonania, tj.: art. 31 ust. 1 (adnotacja nr 1) oraz odnoszący się do zmiany płci art. 36 ust. 4 (adnotacja nr 2) ustawy o ewidencji ludności – R.S.O. 1990. Treść wskazanego aktu prawnego dostępna jest pod adresem internetowym: https://www.ontario.ca/laws/statute/90v04/v14#BK51. Jak wynika z art. 36 ust. 1 (stan prawny na dzień dokonania adnotacji dotyczącej zmiany płci; tłumaczenie Sądu), kiedy anatomiczne cechy osoby zmieniły się na cechy innej płci niż ujawniona w akcie urodzenia, osoba taka może wystąpić do dyrektora urzędu stanu cywilnego o zmianę płci ujawnionej w akcie urodzenia, tak by była zgodna z rezultatem operacji medycznej. Dalsze ustępy (2 i 3) art. 36 wyliczają dokumenty, jakie należy dołączyć do wniosku o metrykalną zmianę płci, wymieniając przede wszystkim zaświadczenie lekarza, który przeprowadził operację lub innego lekarza o odpowiednich kwalifikacjach. Z kolei przepis art. 36 ust. 4 przewiduje, że dyrektor urzędu stanu cywilnego, działając na wniosek, powoduje sporządzenie adnotacji w akcie urodzenia tak, by płeć odpowiadała wynikowi przeprowadzonej operacji.

Wziąwszy powyższe pod uwagę, trzeba przypomnieć, że jeżeli w przedstawionym do transkrypcji dokumencie stanu cywilnego znajdują się informacje, które nie mogą być przepisane do polskiego rejestru stanu cywilnego, z uwagi na sprzeczność z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, kierownik urzędu stanu cywilnego odmawia transkrypcji, wyjaśniając w uzasadnieniu, na czym polegać miałaby owa niezgodność. Jako przykład można w tym miejscu wskazać wpisanie w akcie urodzenia dziecka rodziców tej samej płci. Takie rozstrzygniecie i obszerne jego uzasadnienie zawarto w powołanej uchwale Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 2 grudnia 2019 r. sygn. akt II OPS 1/19. Przy czym, z powołanych wyżej względów (tj. braku podstaw do uznania metrykalnej zamiany płci za godzącą w podstawowe zasady porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej) uchwała ta nie znajduje "przełożenia" na realia przedmiotowej sprawy, stąd za chybione należy uznać odwołanie się do niej przez prokuratora.

Do sprzeczności z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej może dojść także w sytuacji, gdy w przedstawionym do transkrypcji zagranicznym dokumencie stanu cywilnego (np. akcie urodzenia) zawarta jest wzmianka, np. o zmianie płci. W takiej sytuacji dochodzi do zbiegu przepisów o transkrypcji z przepisami dotyczącymi uznawania orzeczeń sądów państw obcych lub rozstrzygnięć innych organów państw obcych wydawanych w sprawach cywilnych (art. 1145 i nast. K.p.c.). Dlatego nie można tu dokonać transkrypcji zagranicznego dokumentu stanu zagranicznego, zawierającego wzmiankę, niejako "wprost". Kierownik urzędu stanu cywilnego dokonuje transkrypcji dokumentu stanu cywilnego w całości

- ze wzmianką - pod warunkiem uznania, że nie zachodzi żadna z przesłanek negatywnych określonych w art. 107 P.a.s.c. O ile nie zachodzą przesłanki określone w art. 107 pkt 1 i pkt 2 P.a.s.c., natomiast zachodzi przesłanka określona w art. 107 pkt 3 P.a.s.c., kierownik urzędu stanu cywilnego wyjaśnia w uzasadnieniu podjętej decyzji, dlaczego transkrypcja byłaby sprzeczna z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. O ile w akcie przedstawionym do transkrypcji znajduje się wzmianka dodatkowa, zamieszona na podstawie orzeczenia sądu państwa obcego lub innego organu państwa obcego wydanego w sprawie cywilnej, a kierownik odmawia transkrypcji ze względu na sprzeczność samej wzmianki z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej lub z powodu nieuznania orzeczenia sądu państwa obcego lub rozstrzygnięcia innego organu w sprawach cywilnych, powinien wskazać to w uzasadnieniu podjętej decyzji odmownej, a w drugim z wymienionych przypadków, także zawrzeć w uzasadnieniu decyzji informację o prawie wystąpienia w trybie art. 1148 K.p.c. do sądu powszechnego o rozstrzygnięcie, czy orzeczenie organu państwa obcego podlega uznaniu (art. 104 ust. 1 i ust. 2 w zw. z art. 108 ust. 2 i ust. 4 P.a.s.c. w zw. z art. 1146 K.p.c.).

Końcowo należy zwrócić uwagę, że możliwość uwzględnienia treści orzeczenia sądowego o zmianie płci (o ustaleniu płci art. 189 K.p.c.) w formie wzmianki dodatkowej w akcie urodzenia realizuję jedną z podstawowych zasad rejestracji stanu cywilnego

– zasadę prawdy obiektywnej. Dodatnie tej zamianki otwiera natomiast drogę do podejmowania dalszych kroków w zakresie dokumentów potwierdzających tożsamość osoby, która dokonała zmiany płci. Wziąwszy to pod uwagę, należy zauważyć, że wyrokiem z dnia 14 czerwca 2017 r. sygn. akt III C 364/17 (kopia odpisu w aktach sprawy) Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział III Cywilny oddalił powództwo [...] [...] przeciwko [...] i [...] (rodzicom) z uwagi na brak podstawy prawnej pozwalającej na wydanie orzeczenia, które mogłoby stanowić podstawę zmiany płci metrykalnej. Sąd na 5 stronie uzasadnienie powołanego wyroku stwierdził, że [...] wyrok wydany w tej sprawie z całą pewnością nie jest podstawą czynienia jakichkolwiek wpisów w aktach stanu cywilnego [...]. Na 6 stornie uzasadnienia stwierdził z kolei, że "(...) brak jest (...) w obecnym stanie prawnym przepisu pozwalającego na wydanie orzeczenia w tym przedmiocie, które miałoby przymiot orzeczenia powszechnie obowiązującego i mogłoby stanowić podstawę korekty rejestrów stanu cywilnego. Natomiast kwestia odmowy zarejestrowania przez Urząd Stanu Cywilnego kanadyjskiego aktu urodzenia powoda w jego aktualnym brzmieniu jest materią, która nie podlega kognicji sądu cywilnego, i winna być rozstrzygnięta w postępowaniu administracyjnym, z wykorzystaniem właściwych temu postępowaniu środków zaskarżenia [...]".

Przywołane stwierdzenia Sądu Okręgowego wskazują na to, że ustalenie okoliczności szczegółowo wskazanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie ma kluczowe znaczenie dla możliwości uwzględnienia aktualnej płci skarżącej w polskim rejestrze stanu cywilnego.

Uwzględniwszy przedstawioną powyżej argumentację, Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że niezasadny jest także zarzut naruszenia art. 145 §1 pkt 1 lit. c P.p.s.a. w zw. z art. 138 § 1 pkt 1 oraz art. 7, art. 77 i art. 80 K.p.a.

W tym stanie rzeczy Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 P.p.s.a., orzekł jak w sentencj