Postanowienie z dnia 2004-09-30 sygn. IV CK 455/04

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV CK 455/04

POSTANOWIENIE

Dnia 30 września 2004 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Iwona Koper (przewodniczący)

SSN Irena Gromska-Szuster

SSN Kazimierz Zawada (sprawozdawca)

Protokolant Katarzyna Jóskowiak

w sprawie z wniosku L. S.

przy uczestnictwie S. S., D. S., M. S., B. W. i U. S.

o zniesienie współwłasności nieruchomości,

po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej

w dniu 30 września 2004 r.,

kasacji uczestniczki postępowania S. S.

od postanowienia Sądu Okręgowego w B.

z dnia 22 maja 2000 r., sygn. akt II Ca […],

oddala kasację.

Uzasadnienie

K. S. i L. S. złożyli wniosek o zniesienie współwłasności zabudowanej nieruchomości, położonej w I. przy ul. K., dla której prowadzona jest księga wieczysta KW nr […], przez wyodrębnienie lokali.

Sąd Rejonowy postanowieniem wstępnym z dnia 13 października 1999 r. uznał za usprawiedliwione co do zasady żądanie zniesienia współwłasności nieruchomości przez ustanowienie odrębnej własności następujących lokali:

- lokalu nr 1 (r.), o powierzchni 589,24 m², składającego się z wymienionych pomieszczeń na parterze, oznaczonych w załączniku nr 2 do opinii biegłego M. Ś., wraz z pomieszczeniami przynależnymi o łącznej powierzchni 119,95 m², oznaczonymi w załączniku nr 1 do opinii,

- lokalu nr 2 (h.), o powierzchni 723,83 m², składającego się z wymienionych pomieszczeń na parterze, oznaczonych w załączniku nr 2 do opinii biegłego M. Ś., wraz z pomieszczeniami przynależnymi o łącznej powierzchni 278,54 m², oznaczonymi w załączniku nr 1 do opinii biegłego, i pomieszczeniami przynależnymi określonymi jako strychowe, oznaczonymi w załączniku nr 4 do opinii biegłego,

- lokalu nr 3 (obiekt od ul Ś.), o powierzchni 147,31 m², składającego się z wymienionych pomieszczeń na parterze, oznaczonych w załączniku nr 2 do opinii biegłego M. Ś., i pomieszczeń na pierwszym piętrze, oznaczonych w załączniku nr 3 do opinii biegłego, wraz z pomieszczeniem przynależnym o łącznej powierzchni 50,30 m², oznaczonym w załączniku nr 1 do opinii biegłego.

Ponadto Sąd Rejonowy upoważnił uczestniczkę B. W. do wykonania w budynku oznaczonych prac adaptacyjnych umożliwiających wyodrębnienie powyższych lokali.

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy wyjaśnił, że każdy z wchodzących w grę wariantów wyodrębnienia lokali wymagał dokonania prac adaptacyjnych. Z tych wariantów tylko wybrana propozycja biegłego M. Ś. była racjonalna i należycie uwzględniała interesy wszystkich współwłaścicieli. W tej sytuacji nieodzowne stało się wydanie na podstawie art. 11 ust. 2 ustawy o własności lokali postanowienia wstępnego nawiązującego do tej propozycji.

W apelacji uczestniczka S. S. zarzuciła Sądowi Rejonowemu, że orzekł on w postanowieniu wstępnym o tym, o czym można rozstrzygnąć dopiero w postanowieniu kończącym sprawę, oparł się na opinii biegłego nie mającego odpowiednich kwalifikacji i odwołał się do opinii biegłego w sentencji postanowienia.

Oddalając apelację, Sąd Okręgowy wskazał w szczególności, że możliwe było wydanie przez Sąd Rejonowy na podstawie art. 11 ust. 2 ustawy o własności lokali postanowienia wstępnego o przytoczonej treści. Wydanie takiego postanowienia nie pozbawiło sensu dalszego postępowania w sprawie. Przeciwnie, jeżeli w budynku, którego dotyczy postępowanie, nie można było bez prac adaptacyjnych wyodrębnić lokali, rozpatrywane postanowienie wobec sprzecznych stanowisk współwłaścicieli stało się konieczne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy nie podzielił także zarzutu apelacyjnego podważającego kompetencje M. Ś. do wydania opinii w niniejszej sprawie. W uzasadnieniu zaznaczył, że M. Ś. widnieje na liście biegłych Sądu Okręgowego z dziedziny budownictwa.

Skarżąc w całości postanowienie Sądu Okręgowego, uczestniczka S. S. przytoczyła jako podstawy kasacyjne naruszenie następujących przepisów:

- art. 378 § 1 w związku z art. 325, 328 § 2, art. 391 i 13 § 2 k.p.c. przez nierozpoznanie wszystkich zarzutów apelacyjnych, a w szczególności zarzutu dotyczącego wadliwości sentencji postanowienia Sądu Rejonowego,

- art. 317 § 1 i art. 318 § 1 w związku z art. 623 i 13 § 2 k.p.c. przez wykładnię umożliwiającą wydanie w postępowaniu o zniesienie współwłasności postanowienia wstępnego określającego lokale, które mają przypaść współwłaścicielom,

- art. 328 §2 w związku z art. 280 § 1 i art. 13 § 2 k.p.c. przez lakoniczne odniesienie się do zarzutu apelacyjnego podważającego kompetencje biegłego M. Ś.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Odrębną nieruchomość należącą do kategorii tzw. nieruchomości lokalowych (art. 46 § 1 in fine k.c.) może stanowić tylko lokal samodzielny w rozumieniu art. 2 ust. 2 ustawy o własności lokali. W przypadku ustanowienia odrębnej własności lokali w drodze czynności prawnej spełnienie przesłanki samodzielności stwierdza organ administracji publicznej; od 23 lutego 2000 r. – starosta; uprzednio było to zadanie organu właściwego w sprawach nadzoru architektoniczno-budowlanego. Wymagane jest wydanie w tym względzie zaświadczenia w rozumieniu art. 217 – 220 k.p.a. (art. 2 ust. 3 ustawy o własności lokali). W przypadku natomiast ustanowienia odrębnej własności lokali w postępowaniu o zniesienie współwłasności sąd sam ustala spełnienie przesłanki samodzielności lokali. Nie jest więc związany zaświadczeniem organu administracji publicznej, swą ocenę może oprzeć w szczególności na opinii biegłego z dziedziny budownictwa (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 13 marca 1997 r., III CKN 14/97, OSNC 1997, nr 7-8, poz. 115 i z dnia 6 listopada 2002 r., III CKN 1372/00, LEX nr 75281).

Według obowiązujących od 19 maja 2000 r. przepisów art. 5 i 6 ustawy o własności lokali, lokale wraz z pomieszczeniami do nich przynależnymi zaznacza się na rzucie odpowiednich kondygnacji budynku, a w razie położenia pomieszczeń przynależnych poza budynkiem mieszkalnym - także na wyrysie z operatu ewidencyjnego; dokumenty te stanowią załącznik do aktu ustanawiającego odrębną własność lokalu; jeżeli nie istnieje dokumentacja techniczna budynku, wspomnianych zaznaczeń dokonuje się zgodnie z wymaganiami przepisów prawa budowlanego na koszt dotychczasowego właściciela nieruchomości, o ile strony umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu nie postanowiły inaczej. Jeżeli ustanowienie odrębnej własności lokali następuje na podstawie orzeczenia sądu znoszącego współwłasność, należy mieć na względzie także art. 621 k.p.c., zgodnie z którym projektowany sposób podziału nieruchomości na części powinien być zaznaczony na planie sporządzonym według zasad obowiązujących przy oznaczaniu nieruchomości w księgach wieczystych. W ścisłym związku z powyższymi regulacjami pozostaje przepis § 29 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 września 2001 r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbioru dokumentów (Dz. U nr 102, poz. 1122 ze zm.). Stanowi on, że lokal będący przedmiotem odrębnej własności oznacza się w księdze wieczystej na podstawie aktu notarialnego lub orzeczenia sądu, a także wypisu z rejestru gruntów, wypisu z rejestru lokali lub wypisu z kartoteki lokali, chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej. Podobne uregulowanie zawierał jego poprzednik, § 15 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 marca 1992 r. w sprawie wykonania przepisów ustawy o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. nr 29, poz. 128 ze zm.).

W niniejszej sprawie jakkolwiek Sądy meriti przyjęły, że odpowiednim stosownie do art. 211 k.c. sposobem zniesienia współwłasności jest ustanowienie odrębnej własności lokali, to jednak – jak wiadomo - nie znalazły podstaw do stwierdzenia istnienia w objętym wnioskiem budynku w obecnym jego stanie dwóch lub więcej lokali samodzielnych w rozumieniu art. 2 ust. 2 ustawy o własności lokali; spełnienie tej przesłanki uznały za możliwe dopiero po przeprowadzeniu stosownych prac adaptacyjnych. W tej sytuacji zastosowany w sprawie art. 11 ust. 2 ustawy o własności lokali pozwalał na wydanie postanowienia wstępnego o kwestionowanej przez uczestniczkę treści.

Nie można się zgodzić z twierdzeniami uczestniczki podtrzymanymi w skardze kasacyjnej, że wydane w sprawie postanowienie nazwane wstępnym określając lokale mogące uzyskać status samodzielności po przeprowadzeniu oznaczonych prac przystosowawczych wkroczyło w materię postanowienia końcowego i tym samym naruszyło art. 318 § 1 w związku z art. 623 i 13 § 2 k.p.c. lub stało się w istocie postanowieniem częściowym (art. 317 §1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.).

Artykuł 618 § 1 k.p.c. dopuszcza wydanie w sprawie o zniesienie współwłasności postanowienia wstępnego rozstrzygającego spór o prawo żądania zniesienia współwłasności oraz postanowienia wstępnego rozstrzygającego spór o prawo własności. Zawarte w art. 618 § 1 k.p.c. uregulowanie, dopuszczające wydanie postanowienia wstępnego w sprawie o zniesienie współwłasności w dwóch wskazanych wyżej przypadkach, odmiennych od wchodzących w zakres art. 318 § 1 k.p.c., wyłącza wydanie w takiej sprawie na podstawie art. 318 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. postanowienia wstępnego w innych przypadkach odbiegających od objętych art. 318 § 1 k.p.c., w szczególności wyłącza wydanie postanowienia określającego sposób zniesienia współwłasności (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 1999 r., II CKN 750/98, OSNC 2000, nr 6, poz. 107 i komentujące je wypowiedzi piśmiennictwa). Nie ma jedynie przeszkód do wydania w sprawie o zniesienie współwłasności na podstawie art. 318 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. postanowienia wstępnego w przypadku sporu o świadczenie, gdy sporna jest – tak jak tego wymaga art. 318 § 1 k.p.c. - zarówno zasada świadczenia, jak i jego wysokość (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 października 1999 r., I CKN 169/98, OSNC 2000, nr 5, poz. 86).

Artykuł 11 ust. 2 ustawy o własności lokali niejako uzupełnia regulację art. 618 § 1 k.p.c., poszerza możliwość wydania postanowienia wstępnego o jeszcze jeden przypadek, w którym nie występują okoliczności przewidziane w art. 318 § 1 k.p.c. Pozwala mianowicie gdy budynek spełnia warunki techniczne do nadania lokalom cechy samodzielności, wydać postanowienie wstępne uznające żądanie ustanowienia odrębnej własności lokali za usprawiedliwione co do zasady z upoważnieniem zainteresowanego uczestnika do wykonania - tymczasowo na jego koszt - nieodzownych prac adaptacyjnych. Postanowienie to ponadto może, ale jak jednoznacznie wynika z art. 11 ust. 2 ustawy o własności lokali, nie musi – inaczej Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 24 maja 2002 r., II CKN 187/02, niepubl. - zawierać stosowne nakazy lub zakazy zmierzające do usunięcia przeszkód stawianych przez innych uczestników. Nie budzi przy tym wątpliwości, że omawiane postanowienie nie może być ujęte ogólnie, lecz powinno uznawać za usprawiedliwione co do zasady żądanie ustanowienia odrębnej własności określonych lokali. Ażeby bowiem wiadomo było, do jakich prac adaptacyjnych upoważniony jest zainteresowany uczestnik, prace te powinny być w postanowieniu sądu dokładnie oznaczone, zaś dokładne ich oznaczenie nie byłoby możliwe bez koncepcji wyodrębnienia określonych lokali. Postanowienie to, nie będąc podstawą do dokonania wpisów w księdze wieczystej, nie musi spełniać wszystkich wskazanych wyżej wymagań dotyczących oznaczenia lokali, jakie stawia się orzeczeniu sądu znoszącemu współwłasność przez ustanowienie odrębnej własności lokali. Niemniej lokale, których wyodrębnienie zakłada to postanowienie, powinny być w nim określone przez odwołanie się do dokumentacji technicznej budynku lub innych dokumentów sporządzonych zgodnie z prawem budowlanym. Wymagają tego konsekwencje uprawomocnienia się omawianego postanowienia: przesądzenie o tym, że zniesienie współwłasności nieruchomości nastąpi przez wyodrębnienie określonych w tym postanowieniu lokali.

Podsumowując, art. 11 ust. 2 ustawy o własności lokali w sposób samodzielny reguluje przesłanki wydania przewidzianego w nim postanowienia wstępnego oraz jego treść (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 lipca 2002 r., IV CKN 1226/00, OSNC 2003 nr 7-8, poz. 113), a wydane w sprawie postanowienie odpowiada wymaganiom tego przepisu. Powoływany przez skarżącą art. 318 § 1 k.p.c. nie mógł więc mieć w sprawie w ogóle zastosowania. To samo tym bardziej dotyczy przepisu art. 317 § 1 k.p.c. Te zaś fragmenty uzasadnienia skargi kasacyjnej, które sugerują, że treścią wydanego w sprawie postanowienia wstępnego jest wyodrębnienie wymienionych w nim lokali, przy tym bez dopłat, o których mowa w art. 623 k.p.c., muszą być uznane za wynik nieporozumienia, ponieważ Sąd w tym postanowieniu niewątpliwie nie orzekł o wyodrębnieniu wspomnianych lokali. Byłoby to zresztą niemożliwe, ponieważ sąd nie może wyodrębnić lokali bez przyznania ich własności poszczególnym współwłaścicielom. Podobnie, skoro lokale, których wyodrębnienie zakłada postanowienie przewidziane w art. 11 ust. 2 ustawy o własności lokali, powinny być w tym postanowieniu określone przez odwołanie się do dokumentacji technicznej budynku lub innych dokumentów sporządzonych zgodnie z prawem budowlanym, chybiony jest zarzut naruszenia art. 325 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. przez nawiązanie w sentencji wydanego w sprawie postanowienia wstępnego do załączników opinii biegłego. Bezzasadność tego ostatniego zarzutu czyni bezprzedmiotowym także zarzut naruszenia innych przepisów, wymienionych w skardze kasacyjnej w związku z art. 325 k.p.c.

Oddzielnie należy się odnieść do twierdzeń skarżącej podważających kompetencję biegłego M. Ś. do wydania opinii w sprawie. W kodeksie postępowania cywilnego nie znajduje się i nigdy nie znajdował się wymieniony przez skarżącą w związku z powyższymi twierdzeniami art. 280 § 1. Niezależnie od tego, nawet w razie przyjęcia, że skarżąca miała w istocie na względzie art. 278 § 1 k.p.c., jej twierdzenia należałoby uznać za gołosłowne. Kwestionując bowiem kompetencje M. Ś. potwierdzone wpisem na listę biegłych sądowych z dziedziny budownictwa (art. 283 § 2 k.p.c.), nie sformułowała konkretnych zarzutów co do niewystarczalności jego wiedzy z tego zakresu do sporządzenia zleconej mu opinii.

Z przedstawionych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 393¹² w brzmieniu sprzed 1 lipca 2000 r. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił skargę kasacyjną.