Postanowienie wstępne upoważniające do wykonania robót adaptacyjnych (art. 11 ust. 2 u.w.l.)

Artykuł 11 ust. 2 u.w.l. nie wymaga zamieszczenia w wydawanych na jego podstawie postanowieniach terminu wykonania prac adaptacyjnych, ale w praktyce taki termin jest w tych postanowieniach nierzadko zamieszczany. W związku z tym wyłania się kwestia konsekwencji jego niedotrzymania.

Niewątpliwie prawomocne postanowienie wstępne, o którym mowa w art. 11 ust. 2 u.w.l., przesądza, że w postanowieniu końcowym zniesienie współwłasności nieruchomości nastąpi przez ustanowienie odrębnej własności lokali określonych w tym postanowieniu wstępnym (por. postanowienie SN z dnia 30 września 2004 r., IV CK 455/04). Sąd wydając postanowienie końcowe, może orzec w sposób odbiegający od treści prawomocnego postanowienia wstępnego tylko w razie zmiany okoliczności stanowiących podstawę wydania postanowienia wstępnego.

Dopóki nie nastąpi wykonanie prac adaptacyjnych koniecznych do wyodrębnienia samodzielnych lokali, nie będzie oczywiście możliwe wydanie postanowienia końcowego o treści zgodnej z postanowieniem wstępnym. Niewykonanie prac adaptacyjnych w terminie określonym w postanowieniu wstępnym może być jednak w konkretnym przypadku uznane za wyraz zmiany okoliczności, uzasadniającej wydanie postanowienia końcowego o treści odmiennej od postanowienia wstępnego.

Samo natomiast to, że wymagane prace adaptacyjne zostały wykonane dopiero po terminie określonym w postanowieniu wstępnym wydanym na podstawie art. 11 ust. 2 u.w.l., nie uzasadnia uznania tych prac za niemające podstaw w tym postanowieniu wstępnym i za bezskuteczne z punktu widzenia tego postanowienia – z tą konsekwencją, że postanowienie to nie będzie wiązać przy wydaniu postanowienia końcowego. Artykuł 167 k.p.c. nie ma tu zastosowania, ponieważ określony w postanowieniu wstępnym termin do wykonania prac adaptacyjnych nie jest terminem do podjęcia czynności procesowej.

Celem wyznaczania przez sądy terminu do wykonania prac adaptacyjnych, mimo iż art. 11 ust. 2 u.w.l. tego nie wymaga, jest dążenie do zdyscyplinowania uczestników postępowania w zakresie realizacji tych prac. Sankcja bezskuteczności w stosunku do prac wykonanych po upływie wyznaczonego terminu nie dałaby się pogodzić z tym celem. Jeżeli prace te, mimo napotykanych trudności w terminowej realizacji – a jak poucza doświadczenie praktyki, trudności te nie są, z wielu przyczyn, rzadkością – zostały ostatecznie wykonane w sposób odpowiadający postanowieniu wstępnemu, a przy tym nie zmieniły się okoliczności leżące u podstaw wydania postanowienia wstępnego, to brak uzasadnienia do nieuznania mocy wiążącej tego postanowienia przy wydawaniu postanowienia końcowego. Inaczej byłoby, gdyby doszło do zmiany okoliczności leżących u podstaw wydania postanowienia wstępnego. W takim razie, jak już wyżej wspomniano, sąd podejmując postanowienie końcowe może orzec w sposób odbiegający od treści prawomocnego postanowienia wstępnego.

Postanowienie SN z dnia 11 stycznia 2018 r., III CSK 349/16

Standard: 64091 (pełna treść orzeczenia)

Regulację szczególną dotyczącą możliwości wydania postanowienia wstępnego w sprawie o zniesienie współwłasności zawiera art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (jedn. tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 1892 - dalej: „u.w.l.”). Według tego przepisu, jeżeli uczynienie zadość przesłance samodzielności lokali wymaga wykonania robót adaptacyjnych, sąd może w postanowieniu wstępnym, uznającym żądanie ustanowienia odrębnej własności lokali w zasadzie za usprawiedliwione, upoważnić zainteresowanego uczestnika postępowania do ich wykonania - tymczasowo na jego koszt.

W razie przeszkód stawianych przez innych uczestników, sąd może w postanowieniu wstępnym lub w postanowieniu oddzielnym wydać stosowne nakazy lub zakazy. Uzupełnia on regulację art. 618 § 1 k.p.c. poszerzając możliwość wydania postanowienia wstępnego o jeszcze jeden przypadek, w którym nie występują okoliczności przewidziane w art. 318 § 1 k.p.c. Jest to jednak wyjątek od zasady niedopuszczalności regulowania tego rodzaju problematyki postanowieniem wstępnym (por. postanowienia SN z dnia 30 lipca 2002 r., IV CKN 1226/00, z dnia 30 września 2004 r., IV CKN 455/04, z dnia 24 maja 2010 r., V CSK 16/10, z dnia 22 października 2009 r., III CSK 21/09, i z dnia 8 listopada 2013 r., I CSK 723/12).

Nie ma podstaw do stosowania przez analogię w sprawach o zniesienie współwłasności art. 11 ust. 2 u.w.l. w sytuacji, w której sąd dokonuje podziału nieruchomości w inny sposób niż przez wyodrębnienie własności lokali. Jest to samodzielna instytucja przewidziana tylko na gruncie ustawy o własności lokali, której rationem legis stanowi specyfika ustanowienia odrębnej własności lokali.

Nie można z wyjątku określonego w ustawie szczególnej dotyczącej własności lokali czynić zasady ogólnej (por. uz. postanowienia SN z dnia 22 października 2009 r., III CSK 21/09)

Uchwała SN z dnia 22 czerwca 2017 r., III CZP 23/17

Standard: 46986 (pełna treść orzeczenia)