Wyrok z dnia 2017-02-09 sygn. C-283/16

—

w imieniu M.S. przez T. Scotta, QC, oraz E. Benneta, barrister, upoważnionych przez M. Barnes, solicitor,

—

w imieniu rządu włoskiego przez G. Palmieri, działającą w charakterze pełnomocnika, wspieraną przez S. Fiorentina, avvocato dello Stato,

—

w imieniu rządu fińskiego przez H. Leppo, działającą w charakterze pełnomocnika,

—

w imieniu Komisji Europejskiej przez M. Wilderspina, działającego w charakterze pełnomocnika,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni rozporządzenia Rady (WE) nr 4/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych (Dz.U. 2009, L 7, s. 1).

2

Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy M.S., mieszkającą w Niemczech, a P.S., mieszkającym w Zjednoczonym Królestwie, dotyczącego wierzytelności alimentacyjnych.

3

Motywy 9, 27, 31 i 32 rozporządzenia nr 4/2009 stanowią:

[…]

[…]

4

Rozdział IV tego rozporządzenia jest zatytułowany „Uznawanie, wykonalność i wykonywanie orzeczeń”. Obejmuje on art. 16–43.

5

Artykuł 17 tego rozporządzenia, zatytułowany „Zniesienie exequatur”, zawarty w sekcji 1 rozdziału IV, dotyczącej „[o]rzecze[ń] wydan[ych] w państwach członkowskich będących stronami protokołu haskiego z 2007 roku”, stanowi w ust. 1:

„Orzeczenie wydane w jednym państwie członkowskim będącym stroną protokołu haskiego z 2007 roku jest uznawane w innym państwie członkowskim bez konieczności przeprowadzania specjalnego postępowania i bez możliwości sprzeciwienia się jego uznaniu”.

6

We wskazanym rozporządzeniu sekcja 1 rzeczonego rozdziału IV zawiera również art. 20. Artykuł ten, zatytułowany „Dokumenty do celów wykonania”, w ust. 1 wymienia dokumenty, które wnioskodawca przedstawia „właściwym organom egzekucyjnym”.

7

Artykuł 41 rozporządzenia nr 4/2009, zatytułowany „Postępowanie egzekucyjne i warunki wykonania”, stanowi w ust. 1:

„Z zastrzeżeniem przepisów niniejszego rozporządzenia postępowanie egzekucyjne w sprawie orzeczeń wydanych w innym państwie członkowskim jest regulowane prawem państwa członkowskiego wykonania. Orzeczenie wydane w państwie członkowskim wykonalne w państwie członkowskim wykonania jest wykonywane na takich samych warunkach co orzeczenia wydane w tym państwie członkowskim wykonania”.

8

Rozdział V rozporządzenia nr 4/2009, zatytułowany „Dostęp do wymiaru sprawiedliwości”, obejmuje art. 44–47. Artykuł 45 tego rozporządzenia, zatytułowany „Zakres pomocy prawnej”, przewiduje:

„Pomoc prawna przyzna[na] na mocy niniejszego rozdziału oznacza pomoc niezbędną w celu zapoznania się przez strony ze swoimi [z ich] prawami i dochodzenia tych praw oraz zagwarantowania, że ich wnioski, złożone za pośrednictwem organów centralnych lub bezpośrednio do właściwych organów, będą rozpatrywane w sposób pełny i skuteczny […].

[…]”.

9

Artykuły 49–63 tego rozporządzenia zawarte są w jego rozdziale VII, zatytułowanym „Współpraca między organami centralnymi”. Artykuł 49 rozporządzenia nr 4/2009, zatytułowany „Wyznaczanie organów centralnych”, w ust. 1 stanowi:

„Państwo członkowskie wyznacza organ centralny, który pełni obowiązki nałożone na ten organ na podstawie niniejszego rozporządzenia”.

10

Artykuł 51 rozporządzenia nr 4/2009, zatytułowany „Szczegółowe zadania organów centralnych”, w ust. 1 przewiduje:

„Organy centralne udzielają pomocy w związku z wnioskami na mocy art. 56. W szczególności:

11

Zgodnie z art. 55 tego rozporządzenia, zatytułowanym „Wnioski za pośrednictwem organów centralnych”:

„Wniosek na mocy niniejszego rozdziału jest składany za pośrednictwem organu centralnego państwa członkowskiego, w którym wnioskodawca ma miejsce pobytu, do organu centralnego wezwanego państwa członkowskiego”.

12

Artykuł 56 tego rozporządzenia, zatytułowany „Dostępne kategorie wniosków”, stanowi:

„1.   Wierzyciel ubiegający się o odzyskanie należności z tytułu zobowiązań alimentacyjnych na mocy niniejszego rozporządzenia, może wystąpić z wnioskiem o:

[…]

[…]

4.   O ile niniejsze rozporządzenie nie stanowi inaczej, wnioski, o których mowa w ust. 1 i 2, są rozpatrywane zgodnie z prawem wezwanego państwa członkowskiego i podlegają przepisom dotyczącym właściwości obowiązującym w tym państwie członkowskim”.

13

Artykuł 76 tegoż rozporządzenia, zatytułowany „Wejście w życie”, przewiduje:

„Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

[…]

Niniejsze rozporządzenie stosuje się, z wyjątkiem przepisów, o których mowa w akapicie drugim, od dnia 18 czerwca 2011 r., pod warunkiem że w tym dniu będzie obowiązywał we Wspólnocie protokół haski z 2007 roku. W odmiennym przypadku, niniejsze rozporządzenie stosuje się od dnia rozpoczęcia stosowania protokołu we Wspólnocie.

[…]”.

14

Zgodnie z art. 4 załącznika 1 do Civil Jurisdiction and Judgments (Maintenance) Regulations 2011 [rozporządzenia z 2011 r. w sprawie jurysdykcji i wyroków w sprawach cywilnych (zobowiązania alimentacyjne)]:

„1.   Z zastrzeżeniem ust. 2, w sytuacji gdy orzeczenie przyznające świadczenia alimentacyjne ma zostać wykonane w Zjednoczonym Królestwie na podstawie sekcji 1 rozdziału IV rozporządzenia [nr 4/2009], sądem, do którego należy wnieść wniosek o wykonanie takiego orzeczenia, jest:

[…]

2.   Wniosek o wykonanie jest przekazywany do Family Court […] (»sądu wykonującego«):

[…]

4.   Dla potrzeb wykonania orzeczenia przyznającego świadczenia alimentacyjne:

[…]”.

15

Sąd odsyłający stwierdza, że organem centralnym dla Anglii i Walii jest, zgodnie z art. 49 rozporządzenia nr 4/2009, Lord Chancellor (lord kanclerz, Zjednoczone Królestwo), który z kolei powierzył swą funkcję wykonawczą Reciprocal Enforcement of Maintenance Orders Unit (wydziałowi ds. wzajemnego wykonywania postanowień w przedmiocie zobowiązań alimentacyjnych, zwanemu dalej „REMO”).

16

P.S. i M.S. zawarli związek małżeński w 2005 r., zaś rozstali się w roku 2012. Mają oni dwójkę dzieci, które w dniu złożenia wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym miały 9 i 5 lat. Rozwód został orzeczony przez Amtsgericht Walsrode (sąd rejonowy w Walsrode, Niemcy), który w dniu 7 sierpnia 2014 r. wydał postanowienie w przedmiocie zobowiązań alimentacyjnych w odniesieniu do tej dwójki dzieci (zwane dalej „postanowieniem sądu niemieckiego”).

17

Od czasu rozwodu M.S. wraz z dziećmi zamieszkiwała nadal w Niemczech. P.S. zamieszkuje i pracuje w Zjednoczonym Królestwie. Odmawia on zapłaty świadczeń alimentacyjnych zasądzonych w postanowieniu sądu niemieckiego, gdyż twierdzi, że P.S. utrudnia mu kontakt z dziećmi.

18

Sąd odsyłający, High Court of Justice (England and Wales), Family Division [sąd wyższej instancji (Anglia i Walia), wydział rodzinny, Zjednoczone Królestwo], otrzymał wniosek M.S. na podstawie przepisów rozporządzenia nr 4/2009, dotyczący wykonania postanowienia sądu niemieckiego.

19

Sąd ten zauważa, że na wstępie musi on rozstrzygnąć, czy wniosek o wykonanie postanowienia w przedmiocie zobowiązań alimentacyjnych, takich jak będące przedmiotem postępowania głównego, może zostać złożony bezpośrednio w sądzie właściwym w zakresie zobowiązań alimentacyjnych, jakim jest Family Court (sąd rodzinny, Zjednoczone Królestwo), czy też musi być w każdym wypadku wniesiony najpierw do organu centralnego, o którym mowa w art. 49 rozporządzenia nr 4/2009, czyli w niniejszym przypadku Lord Chancellor (lorda kanclerza), który przekazuje go do Family Court (sądu rodzinnego) za pośrednictwem REMO.

20

Sąd odsyłający powołuje się na rozbieżności w podejściu sądów krajowych i cytuje w tym zakresie dwie sprawy. W pierwszej z nich właściwy sąd uznał, że wnioskodawca mógł skierować swój wniosek o wykonanie orzeczenia bezpośrednio do Family Court (sądu rodzinnego) i że musi istnieć błąd w przepisach krajowych zobowiązujących do zwrócenia się do organu centralnego. W drugiej sprawie, dotyczącej nie tyle wykonania orzeczenia, ile jego zmiany, właściwy sąd wyraził zastrzeżenia co do wyroku wydanego w pierwszej sprawie i uznał, że wnioskodawca powinien złożyć wniosek za pośrednictwem organu centralnego. Sąd odsyłający dodaje, że REMO, do którego zwrócono się w ramach sprawy rozstrzyganej w postępowaniu głównym, stwierdził ze swej strony, iż przepisy krajowe nie zawierają błędu, przewidując obowiązek zwrócenia się do organu centralnego, a treść odnośnych przepisów krajowych była zamierzona.

21

Zdaniem sądu odsyłającego, uwzględniając zarówno treść przepisów rozdziału IV rozporządzenia nr 4/2009, w tym przepisy zawarte w sekcji 1 tego rozdziału, znajdujące zastosowanie do Republiki Federalnej Niemiec, jak też cel tegoż rozporządzenia, powinno być możliwe skierowanie wniosku o wykonanie orzeczenia w sprawie zobowiązań alimentacyjnych bezpośrednio do Family Court (sądu rodzinnego), tak jak w przypadku czysto wewnętrznej sytuacji.

22

Sąd odsyłający podnosi, że w przedmiocie tym występują jednak wątpliwości, a kwestia ta jest obecnie przedmiotem szeregu spraw w Zjednoczonym Królestwie.

23

W takich oto okolicznościach High Court of Justice (England and Wales), Family Division [sąd wyższej instancji (Anglia i Walia), wydział rodzinny] postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

24

We wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym sąd odsyłający wniósł o zastosowanie trybu przyspieszonego, zgodnie z art. 105 § 1 regulaminu postępowania przed Trybunałem. Wniosek ten został oddalony postanowieniem prezesa Trybunału z dnia 27 czerwca 2016 r., S. (C‑283/16, niepublikowanym, EU:C:2016:482). Postanowieniem z dnia 6 czerwca 2016 r. prezes Trybunału zgodził się na rozpoznanie sprawy w pierwszej kolejności.

25

W swym pierwszym pytaniu sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy przepisy rozdziału IV rozporządzenia nr 4/2009 należy interpretować w ten sposób, że wierzyciel świadczeń alimentacyjnych, który uzyskał orzeczenie na swoją korzyść w jednym z państw członkowskich i który zamierza doprowadzić do wykonania tego orzeczenia w innym państwie członkowskim, może przedstawić wniosek bezpośrednio do właściwego organu tego ostatniego państwa członkowskiego, takiego jak wyspecjalizowany sąd, czy też może być on zobowiązany do złożenia wniosku do tego sądu za pośrednictwem organu centralnego państwa członkowskiego wykonania.

26

Odpowiedź na to pytanie wymaga dokonania wykładni art. 41 ust. 1 rozporządzenia nr 4/2009, który dotyczy postępowania egzekucyjnego i warunków wykonania w państwie członkowskim orzeczenia w zakresie zobowiązań alimentacyjnych wydanego w innym państwie członkowskim.

27

Przepis ten w pierwszym zdaniu przewiduje, że z zastrzeżeniem pozostałych przepisów rozporządzenia nr 4/2009, postępowanie egzekucyjne w sprawie orzeczeń wydanych w innym państwie członkowskim jest regulowane „prawem państwa członkowskiego wykonania”, a w zdaniu drugim stanowi, że takie orzeczenie jest wykonywane „na takich samych warunkach” co orzeczenie wydane w tym państwie członkowskim wykonania.

28

Odsyłając do stosowania prawa państwa członkowskiego wykonania, zdanie pierwsze tego przepisu mogłoby prima facie być interpretowane w ten sposób, że państwo członkowskie wykonania może ustanowić, w ramach wewnętrznych zasad dotyczących procedur egzekucyjnych, obowiązek zwrócenia się do centralnego organu wezwanego państwa.

29

Jednakże biorąc pod uwagę treść zdania drugiego tego przepisu, zgodnie z którym orzeczenie jest wykonywane „na takich samych warunkach” co orzeczenie wydane w państwie członkowskim wykonania, można by uznać, że rzeczony art. 41 ust. 1 sprzeciwia się obowiązkowi zwrócenia się do organu centralnego, jeżeli nie jest on przewidziany w czysto wewnętrznych sytuacjach, jak ma to miejsce w państwie członkowskim sądu odsyłającego.

30

Należy zatem zbadać zakres pojęcia „na takich samych warunkach” w celu ustalenia, czy przepisy krajowe takie jak art. 4 ust. 4 lit. a)–c) załącznika 1 do rozporządzenia z 2011 r. w sprawie jurysdykcji i wyroków w sprawach cywilnych (zobowiązania alimentacyjne) są zgodne z przepisami art. 41 ust. 1 rozporządzenia nr 4/2009, nawet jeśli wierzyciel świadczeń alimentacyjnych, taki jak M.S., w przeciwieństwie do wierzyciela w ramach wniosków czysto wewnętrznych, nie może zwrócić się bezpośrednio do właściwego sądu.

31

W tym zakresie należy uwzględnić cele rozporządzenia nr 4/2009 oraz systemu, w który wpisuje się jego art. 41 ust. 1.

32

Co się tyczy celu tego rozporządzenia, jak wynika z prac przygotowawczych, a w szczególności z zielonej księgi Komisji z dnia 15 kwietnia 2004 r. w sprawie zobowiązań alimentacyjnych [COM(2004) 254 wersja ostateczna], prawodawca Unii Europejskiej zamierzał zastąpić przepisy dotyczące zobowiązań alimentacyjnych zawarte w rozporządzeniu Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 2001, L 12, s. 1) przepisami, które uwzględniając szczególnie pilny charakter związany z realizacją świadczeń alimentacyjnych, upraszczają i przyspieszają postępowanie przed sądem właściwym w zakresie wykonania orzeczenia.

33

Trybunał przypomniał zgodnie z tym, że cel założony w rozporządzeniu nr 4/2009 polega na ułatwieniu w największym możliwym stopniu dochodzenia międzynarodowych należności z tytułu zobowiązań alimentacyjnych (wyrok z dnia 18 grudnia 2014 r., Sanders i Huber, C‑400/13 i C‑408/13, EU:C:2014:2461, pkt 41).

34

Te cele obejmujące ułatwienie i przyspieszenie postępowania wynikają również z motywów 9 i 27 rozporządzenia nr 4/2009. Motyw 9 podkreśla, że wierzycielowi alimentacyjnemu należy umożliwić łatwe uzyskanie w danym państwie członkowskim orzeczenia, które automatycznie będzie wykonalne w innym państwie członkowskim bez dokonywania żadnych dodatkowych formalności. Zgodnie ze wskazanym motywem 27 jednym z celów rozporządzenia nr 4/2009 jest ograniczenie w jak największym możliwym zakresie wiążących się z wykonywaniem orzeczeń wymogów formalnych, które mogłyby zwiększyć koszty ponoszone przez wierzyciela.

35

Należy ponadto przywołać motywy 31 i 32 rozporządzenia nr 4/2009. Motyw 31 tego rozporządzenia podkreśla wolę ustanowienia przez prawodawcę Unii systemu współpracy organów centralnych celem ułatwienia transgranicznego odzyskiwania należności z tytułu zobowiązań alimentacyjnych i świadczenia pomocy wierzycielom w celu zagwarantowania ich praw w innym państwie członkowskim. Motyw 32 tegoż rozporządzenia kwalifikuje wystąpienie o taką pomoc jako „prawo”.

36

System, w który wpisuje się art. 41 ust. 1 rozporządzenia nr 4/2009, odzwierciedla owe cele obejmujące uproszczenie i przyspieszenie w rozdziale IV tego rozporządzenia, a w rozdziale VII przewiduje możliwość skorzystania z pomocy organów centralnych.

37

W związku z tym żaden przepis tego rozdziału IV, zatytułowanego „Uznawanie, wykonalność i wykonywanie orzeczeń”, w którym znajduje się tenże art. 41 ust. 1, nie przewiduje szczególnej procedury, która uzupełniałaby procedury znajdujące zastosowanie w związku z czysto wewnętrznymi wnioskami, a w szczególności obowiązku zwrócenia się do organów centralnych państw członkowskich.

38

Brak obowiązku zwrócenia się do tych organów centralnych jest jeszcze wyraźniejszy w przypadku orzeczeń wydanych w państwie członkowskim związanym Protokołem o prawie właściwym dla zobowiązań alimentacyjnych, przyjętym w Hadze w dniu 23 listopada 2007 r., takim jak Republika Federalna Niemiec. Artykuł 17 rozporządzenia nr 4/2009, zatytułowany „Zniesienie exequatur”, zawarty w rozdziale IV tego aktu, w ust. 1 stanowi, że orzeczenia te są uznawane w innym państwie członkowskim bez konieczności przeprowadzania specjalnego postępowania. Artykuł 20 ust. 1 tegoż rozporządzenia, znajdujący się we wskazanym rozdziale IV, wymienia dokumenty, które wnioskodawca przedstawia „właściwym organom egzekucyjnym”, co pozwala przyjąć, że dokumenty przekazywane są bezpośrednio właściwym organom.

39

Zwrócenie się do organów centralnych zostało przewidziane w przepisach zawartych w rozdziale VII rozporządzenia nr 4/2009, dotyczącym współpracy między organami centralnymi. Zgodnie z art. 51 ust. 1 tego rozporządzenia takie organy centralne udzielają pomocy w związku z wnioskami na mocy art. 56, w szczególności przekazując takie wnioski. Na mocy tego ostatniego artykułu wierzyciel ubiegający się o odzyskanie należności z tytułu zobowiązań alimentacyjnych „może” wystąpić z wnioskiem w szczególności o wykonanie orzeczenia wydanego lub uznanego w wezwanym państwie członkowskim. W tym przypadku zwraca się on, zgodnie z art. 55 tego rozporządzenia, do organu centralnego państwa członkowskiego, w którym ma on miejsce pobytu, który to organ przekazuje wniosek do organu centralnego wezwanego państwa członkowskiego.

40

Z art. 51 i 56 rozporządzenia nr 4/2009 w związku z jego motywami 31 i 32 wynika, że wniosek o udzielenie pomocy złożony do organów centralnych, na podstawie przepisów zawartych w rozdziale VII tego rozporządzenia, stanowi prawo, a nie obowiązek. Wniosek ten ma w związku z tym charakter fakultatywny i znajduje zastosowanie, wyłącznie jeżeli wierzyciel świadczeń alimentacyjnych pragnie z niego skorzystać, na przykład w celu przezwyciężenia szczególnych trudności, takich jak ustalenie miejsca pobytu dłużnika alimentacyjnego.

41

Rozporządzenie nr 4/2009 przewiduje zatem, jak się zdaje, dwa alternatywne sposoby zwrócenia się do właściwych sądów, jeden bezpośredni, na podstawie przepisów zawartych w rozdziale IV tego rozporządzenia, a drugi za pośrednictwem organów centralnych, jeżeli wierzyciel alimentacyjny zwróci się z wnioskiem o pomoc do organu centralnego państwa członkowskiego miejsca jego zamieszkania, zgodnie z przepisami zawartymi w rozdziale VII tegoż rozporządzenia.

42

Analizę tę potwierdza treść art. 45 rozporządzenia nr 4/2009, zawartego w jego rozdziale V. Artykuł ten, dotyczący pomocy prawnej, wyróżnia wyraźnie dwa alternatywne tryby umożliwiające wierzycielowi alimentacyjnemu przedstawienie wniosku o wykonanie, to znaczy za pośrednictwem organów centralnych „lub” bezpośrednio do właściwych organów.

43

W tej sytuacji należy uznać, że nałożony na wierzyciela świadczeń alimentacyjnych na mocy przepisów krajowych takich jak będące przedmiotem postępowania głównego obowiązek zwrócenia się do organu centralnego wezwanego państwa członkowskiego, w sytuacji gdy chce on zwrócić się bezpośrednio do właściwych organów na mocy rozdziału IV rozporządzenia nr 4/2009, i który to obowiązek zdaniem sądu odsyłającego wprowadza dodatkowe terminy, jest sprzeczny z art. 41 ust. 1 tegoż rozporządzenia w związku z celem tego rozporządzenia oraz celem systemu, w który wpisuje się ten przepis.

44

W rezultacie na pytanie pierwsze należy odpowiedzieć, że przepisy rozdziału IV rozporządzenia nr 4/2009, a w szczególności art. 41 ust. 1 tego rozporządzenia, należy interpretować w ten sposób, że wierzyciel świadczeń alimentacyjnych, który uzyskał orzeczenie na swoją korzyść w jednym z państw członkowskich i który zamierza doprowadzić do wykonania tego orzeczenia w innym państwie członkowskim, może przedstawić wniosek bezpośrednio do właściwego organu tego ostatniego państwa członkowskiego, takiego jak wyspecjalizowany sąd, i nie może być zobowiązany do złożenia wniosku do takiego sądu za pośrednictwem organu centralnego państwa członkowskiego wykonania.

45

Pytanie drugie dotyczy występujących po stronie państwa członkowskiego wykonania konsekwencji w przypadku odpowiedzi twierdzącej udzielonej na pytanie pierwsze, a w szczególności kwestii, czy istnieje obowiązek ustanowienia procedury lub mechanizmu umożliwiającego bezpośrednie zwrócenie się do właściwego organu państwa członkowskiego wykonania.

46

W celu udzielenia sądowi odsyłającemu użytecznej odpowiedzi należy ustalić nie tylko, czy państwa członkowskie są zobowiązane wprowadzić taką procedurę lub taki mechanizm, ale również określić obowiązek spoczywający na sądzie krajowym w przypadku takim jak rozstrzygany w postępowaniu głównym.

47

Co się tyczy wykonania rozporządzenia, należy przypomnieć, że zgodnie z art. 288 akapit drugi TFUE taki akt Unii wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowany we wszystkich państwach członkowskich.

48

Bezpośrednie stosowanie rozporządzenia wymaga, by jego wejście w życie i stosowanie na korzyść podmiotów prawa lub przeciwko nim odbywało się bez jakichkolwiek środków dokonujących jego wdrożenia do prawa krajowego, chyba że dane rozporządzenie pozostawia w gestii państw członkowskich uchwalenie przepisów ustawowych, wykonawczych, administracyjnych czy finansowych niezbędnych do tego, by przepisy omawianego rozporządzenia mogły być skutecznie stosowane (wyrok z dnia 14 czerwca 2012 r., Association nationale d’assistance aux frontières pour les étrangers, C‑606/10, EU:C:2012:348, pkt 72).

49

W niniejszym przypadku rozporządzenie nr 4/2009, które stosuje się od dnia 18 czerwca 2011 r., przewiduje w art. 76 odroczone stosowanie przepisów tego aktu w stosunku do dnia jego wejścia w życie – 20 stycznia 2009 r. W okresie między tymi dwiema datami państwa członkowskie powinny, stosownie do okoliczności, wprowadzić zmiany w swym prawie krajowym, dostosowując swoje zasady proceduralne tak, aby uniknąć jakichkolwiek sprzeczności z rozporządzeniem nr 4/2009, a w szczególności umożliwić wierzycielowi świadczeń alimentacyjnych takiemu jak M.S. wykonanie prawa do bezpośredniego zwrócenia się do właściwego organu państwa członkowskiego wykonania, przewidzianego w tymże rozporządzeniu.

50

W każdym razie, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału, sąd krajowy, do którego należy w ramach jego kompetencji stosowanie przepisów prawa Unii, zobowiązany jest zapewnić pełną skuteczność tych norm, w razie konieczności z własnej inicjatywy, nie stosując wszelkich sprzecznych z nimi przepisów prawa krajowego, także późniejszych, bez konieczności żądania lub oczekiwania na uprzednie uchylenie tych przepisów w drodze ustawodawczej lub w jakimkolwiek innym trybie konstytucyjnym (zob. w szczególności podobnie wyroki: z dnia 9 marca 1978 r., Simmenthal, 106/77, EU:C:1978:49, pkt 21, 24; z dnia 22 czerwca 2010 r., Melki i Abdeli, C‑188/10 i C‑189/10, EU:C:2010:363, pkt 43; z dnia 4 czerwca 2015 r., Kernkraftwerke Lippe-Ems, C‑5/14, EU:C:2015:354, pkt 32).

51

W świetle poprzedzających uwag na pytanie drugie należy odpowiedzieć, że państwa członkowskie są zobowiązane zapewnić pełną skuteczność prawa przewidzianego w art. 41 ust. 1 rozporządzenia nr 4/2009, zmieniając stosownie do okoliczności swe przepisy proceduralne. Sąd krajowy powinien w każdym razie zastosować tenże art. 41 ust. 1, odstępując w miarę potrzeby od stosowania niezgodnych przepisów prawa krajowego, i umożliwić w rezultacie wierzycielowi świadczeń alimentacyjnych złożenie wniosku bezpośrednio do właściwego organu państwa członkowskiego wykonania, nawet jeżeli nie przewiduje tego prawo krajowe.

52

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (szósta izba) orzeka, co następuje:

Podpisy