Pomoc organów centralnych w dochodzeniu roszczeń alimentacyjnych (art. 51 i art. 58 rozp. 4/2009)

Zaskarżone w niniejszej sprawie zarządzenie Prezesa Sądu Okręgowego zostało wydane na podstawie Rozporządzenia Rady (WE) nr 4/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych (Dz. U. UE. L. 2009.7.1 z dnia 1 października 2009 r.). W odniesieniu do postępowania uregulowanego w ratyfikowanej przez Polskę Konwencji o dochodzeniu roszczeń alimentacyjnych za granicą sporządzonej w Nowym Jorku w dniu 20 czerwca 1956 r. (Dz.U. z 1961r. poz. 87) Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 23 marca 1998 r., sygn. akt OPS 10/97 (ONSA 1998/3/75) wyjaśnił, iż sprawa o przekazanie przez polski organ przyjmujący organowi przyjmującemu innego państwa wniosku osoby uprawnionej, w którym domaga się ona od zobowiązanego dostarczenia utrzymania, na podstawie art. 3 i 4 Konwencji jest załatwiana w postępowaniu administracyjnym, do którego nie mają zastosowania przepisy kodeksu postępowania administracyjnego. Sąd wskazał, że organ przesyłający nie załatwia sprawy w zakresie uznania i wykonania zobowiązania alimentacyjnego między uprawnionym a zobowiązanym, lecz jedynie ułatwia uprawnionemu załatwienie takiej sprawy w innym państwie przez jej przekazanie w trybie Konwencji organowi przyjmującemu, z czym wiąże się obowiązek podjęcia określonych działań przez organ przyjmujący.

Oznacza to, że przedmiotem sprawy załatwianej przez organ przesyłający jest podjęcie ściśle określonych działań techniczno-organizacyjnych, dotyczących jedynie sprawy z zakresu prawa rodzinnego. W razie złożenia wniosku przez osobę uprawnioną powstaje stosunek prawny pomiędzy tą osobą a organem przesyłającym, którego istota sprowadza się do konkretyzacji przez organ przesyłający uprawnienia tej osoby, którego treścią jest prawo domagania się przekazania wniosku organowi przyjmującemu w innym państwie, stosunek ten spełnia cechy stosunku administracyjnoprawnego. Sprawa administracyjna załatwiana w trybie art. 3 i 4 Konwencji jest załatwiana przez organ przesyłający w postępowaniu uregulowanym wyłącznie przepisami Konwencji. Na wydane w takim postępowaniu akty lub podjęte czynności przysługuje skarga do sądu administracyjnego, jeżeli dotyczą one przyznania, stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisu prawa, po uprzednim wezwaniu właściwego organu do usunięcia naruszenia prawa.

W przedmiotowej sprawie niewątpliwie zaskarżone zarządzenie Prezesa Sądu Okręgowego mieści się w kategorii czynności z zakresu administracji publicznej dotyczącej uprawnień i obowiązków wynikających z przepisów prawa Skarżąca prawidłowo w terminie przewidzianym ustawą wniosła przedmiotową skargę, która jako dopuszczalna, podlega rozpoznaniu przez tutejszy Sąd.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie dokonując oceny zgodności z prawem wydanego przez Prezesa Sądu Okręgowego zarządzania o zamknięciu sprawy z wniosku A. J., przede wszystkim wskazuje, że uzasadnienie zarządzenia zostało sporządzone z naruszaniem art. 107 § 3 K.p.a., gdyż nie odniesiono się w nim do zarzutów i twierdzeń skarżącej, nie wyjaśniono też w żaden sposób stanowiska organu. Naruszenie to miało istotny wpływ na wynik sprawy. Należy bowiem wskazać, że celem Rozporządzenia Rady (WE) nr 4/2009 z 18 grudnia 2008 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych jest aby dłużnik alimentacyjny, który wyjechał za granicę lub tam mieszka, nie unikał zapłaty alimentów, a zasądzone alimenty zostały wyegzekwowane dla uprawnionego wierzyciela. Przepisy unijne i zharmonizowane z nimi przepisy polskie pozwalają wierzycielom alimentacyjnym, sięgnąć po przychody osiągane przez dłużników za granicą celem zaspokojenia należności alimentacyjnych. Procedura egzekwowania alimentów za granicą nie jest skomplikowana, ponieważ odbywa się za pośrednictwem sądu polskiego i nie wiąże się z kosztami, a ponadto wierzyciel może liczyć na pomoc sądu polskiego. Przyjazne, proste procedury mają zachęcić wierzycieli do korzystania z narzędzi stworzonych z myślą o ochronie ich interesów.

Wierzyciel alimentacyjny, aby móc dochodzić zapłaty alimentów za granicą musi najpierw w sądzie polskim uzyskać prawomocne orzeczenie sądowe zasadzające alimenty. Orzeczenie zasądzające alimenty wydane przez sąd polski jest wykonalne w innym państwie członkowskim bez dokonywania dodatkowych formalności. Alimenty mogą być egzekwowane za granicą, nawet jeśli wierzyciel nie zna adresu dłużnika, jedyne potrzebne dane to kraj, w którym dłużnik przebywa oraz ostatni znany adres. Należy wskazać, że właściwy organ centralny w państwie, do którego został przekazany wniosek, może podjąć działania mające na celu ustalenie dochodów lub majątku dłużnika, co przecież jest najważniejszym czynnikiem skuteczności egzekucji

Kompletny wniosek podlega prawu państwa, na terytorium, którego alimenty mają być egzekwowane. Sąd polski przekazał wniosek do właściwego organu centralnego w H. Właściwym do rozpoznania wniosku jest prawo holenderskie. W przedmiotowej sprawie istnieją wystarczające informacje, że dłużnik przybywa w H., oraz znany jest adres pobytu dłużnika. W ocenie Sądu organ w przedmiotowej sprawie nie wyjaśnił, dlaczego uznał pismo organu [...] z dnia 25 września 2018 r. za orzeczenie kończące sprawę egzekucji alimentów szczególnie, że organ holenderski nie powołał się na żadną podstawę prawną, a taka na pewno musiała być, jeżeli organ egzekucyjny "zamknął" sprawę (wskazana podstawa prawa [...]). Jest to podstawowy wymóg w demokratycznym państwie prawa. Dalej jeżeli takie orzeczenie organ egzekucyjny wydał to niewątpliwie istniała i istnieje możliwość zaskarżenia takiego orzeczenia. Zatem powinno ono być dostarczone wierzycielce ze stosownym pouczeniem oraz w przypadku zaskarżenia takiego orzeczenia przekazać je stronie holenderskiej.

Zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego organ w niniejszej sprawie pozostawił obywatela polskiego bez stosownej pomocy prawnej wynikającej z Rozporządzenia Rady(WE) NR 4/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sytuacji wysoce prawdopodobnego zaniechania strony holenderskiej w dochodzeniu zasądzonych przez polski sąd alimentów, co wynika z enigmatycznych wyjaśnień organu [...]. Jak wyżej wskazano egzekucja należności alimentacyjnych odbywa się według przepisów postępowania egzekucyjnego obowiązujących w danym kraju, powinna być wykonywana szybko i według najskuteczniejszych metod. Realizację tych celów ma zapewnić efektywna współpraca sądu polskiego z organami centralnymi w innych państwach członkowskich oparta przede wszystkim na najszybszych i najskuteczniejszych dostępnych ich sposobach komunikowania się, oraz skutecznym system pomocy prawnej. Niewątpliwie po złożeniu wniosku z korzyścią dla wierzyciela główny ciężar aktywności został przerzucony na sąd (organ centralny). W niniejszej sprawie polski organ centralny nie wykazał, że te obowiązki wykonał.

Wyrok WSA z dnia 24 stycznia 2019 r., III SA/Kr 1209/18

Standard: 80864 (pełna treść orzeczenia)