Postępowanie egzekucyjne i warunki wykonania w państwie członkowskim orzeczenia w zakresie zobowiązań alimentacyjnych wydanego w innym państwie członkowskim (art. 41 rozp. 4/2009)

Wśród przepisów sekcji 3 rozdziału IV rozporządzenia nr 4/2009, zatytułowanej „Przepisy wspólne”, figuruje jednak jego art. 41 ust. 1, zgodnie z którym, po pierwsze, z zastrzeżeniem przepisów tego rozporządzenia postępowanie egzekucyjne w sprawie orzeczeń wydanych w innym państwie członkowskim jest regulowane prawem państwa członkowskiego wykonania, oraz, po drugie, że orzeczenie wydane w państwie członkowskim wykonalne w państwie członkowskim wykonania jest wykonywane na takich samych warunkach co orzeczenia wydane w tym państwie członkowskim wykonania.

W sposób dorozumiany i konieczny z tego przepisu rozporządzenia nr 4/2009 wynika, że powództwo pozostające w ścisłym związku z postępowaniem w sprawie wykonania orzeczenia wydanego przez sąd państwa członkowskiego pochodzenia i stwierdzającego wierzytelność alimentacyjną, takie jak powództwo przeciwegzekucyjne w sprawie w postępowaniu głównym, podlega – jak i sam wniosek o wykonanie tego orzeczenia – jurysdykcji sądów państwa członkowskiego wykonania.

Sprzeczna z celami prostoty i szybkości, do których zmierza rozporządzenie nr 4/2009 byłaby sytuacja, w której właściwy sąd państwa członkowskiego wykonania, do którego wierzyciel alimentacyjny zwrócił się o spowodowanie wykonania orzeczenia uznanego za wykonalne w tym państwie członkowskim, powinien w każdym przypadku stwierdzić brak swojej jurysdykcji do rozpoznania powództwa przeciwegzekucyjnego na rzecz sądu państwa członkowskiego pochodzenia na tej podstawie, że ten ostatni sąd, jako sąd państwa członkowskiego zamieszkania wierzyciela, jest na mocy art. 3 lit. b) lepiej umiejscowiony, by zapewnić jego ochronę.

Wyrok TSUE z dnia 4 czerwca 2020 r., C-41/19

Standard: 80863 (pełna treść orzeczenia)

Przepisy rozdziału IV rozporządzenia Rady (WE) nr 4/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych, a w szczególności art. 41 ust. 1 tego rozporządzenia, należy interpretować w ten sposób, że wierzyciel świadczeń alimentacyjnych, który uzyskał orzeczenie na swoją korzyść w jednym z państw członkowskich i który zamierza doprowadzić do wykonania tego orzeczenia w innym państwie członkowskim, może przedstawić wniosek bezpośrednio do właściwego organu tego ostatniego państwa członkowskiego, takiego jak wyspecjalizowany sąd, i nie może być zobowiązany do złożenia wniosku do takiego sądu za pośrednictwem organu centralnego państwa członkowskiego wykonania.

Państwa członkowskie są zobowiązane zapewnić pełną skuteczność prawa przewidzianego w art. 41 ust. 1 rozporządzenia nr 4/2009, zmieniając stosownie do okoliczności swe przepisy proceduralne. Sąd krajowy powinien w każdym razie zastosować tenże art. 41 ust. 1, odstępując w miarę potrzeby od stosowania niezgodnych przepisów prawa krajowego, i umożliwić w rezultacie wierzycielowi świadczeń alimentacyjnych złożenie wniosku bezpośrednio do właściwego organu państwa członkowskiego wykonania, nawet jeżeli nie przewiduje tego prawo krajowe.

 Odsyłając do stosowania prawa państwa członkowskiego wykonania, zdanie pierwsze art. 41 ust. 1 rozporządzenia nr 4/2009 mogłoby prima facie być interpretowane w ten sposób, że państwo członkowskie wykonania może ustanowić, w ramach wewnętrznych zasad dotyczących procedur egzekucyjnych, obowiązek zwrócenia się do centralnego organu wezwanego państwa. Jednakże biorąc pod uwagę treść zdania drugiego tego przepisu, zgodnie z którym orzeczenie jest wykonywane „na takich samych warunkach” co orzeczenie wydane w państwie członkowskim wykonania, można by uznać, że rzeczony art. 41 ust. 1 sprzeciwia się obowiązkowi zwrócenia się do organu centralnego, jeżeli nie jest on przewidziany w czysto wewnętrznych sytuacjach, jak ma to miejsce w państwie członkowskim sądu odsyłającego. Motyw 9 podkreśla, że wierzycielowi alimentacyjnemu należy umożliwić łatwe uzyskanie w danym państwie członkowskim orzeczenia, które automatycznie będzie wykonalne w innym państwie członkowskim bez dokonywania żadnych dodatkowych formalności. Zgodnie ze wskazanym motywem 27 jednym z celów rozporządzenia nr 4/2009 jest ograniczenie w jak największym możliwym zakresie wiążących się z wykonywaniem orzeczeń wymogów formalnych, które mogłyby zwiększyć koszty ponoszone przez wierzyciela.Motyw 31 tego rozporządzenia podkreśla wolę ustanowienia przez prawodawcę Unii systemu współpracy organów centralnych celem ułatwienia transgranicznego odzyskiwania należności z tytułu zobowiązań alimentacyjnych i świadczenia pomocy wierzycielom w celu zagwarantowania ich praw w innym państwie członkowskim. Motyw 32 tegoż rozporządzenia kwalifikuje wystąpienie o taką pomoc jako „prawo”.

 System, w który wpisuje się art. 41 ust. 1 rozporządzenia nr 4/2009, odzwierciedla owe cele obejmujące uproszczenie i przyspieszenie w rozdziale IV tego rozporządzenia, a w rozdziale VII przewiduje możliwość skorzystania z pomocy organów centralnych. 

 W związku z tym żaden przepis tego rozdziału IV, zatytułowanego „Uznawanie, wykonalność i wykonywanie orzeczeń”, w którym znajduje się tenże art. 41 ust. 1, nie przewiduje szczególnej procedury, która uzupełniałaby procedury znajdujące zastosowanie w związku z czysto wewnętrznymi wnioskami, a w szczególności obowiązku zwrócenia się do organów centralnych państw członkowskich. 

Artykuł 17 rozporządzenia nr 4/2009, zatytułowany „Zniesienie exequatur”, zawarty w rozdziale IV tego aktu, w ust. 1 stanowi, że orzeczenia te są uznawane w innym państwie członkowskim bez konieczności przeprowadzania specjalnego postępowania. Artykuł 20 ust. 1 tegoż rozporządzenia, znajdujący się we wskazanym rozdziale IV, wymienia dokumenty, które wnioskodawca przedstawia „właściwym organom egzekucyjnym”, co pozwala przyjąć, że dokumenty przekazywane są bezpośrednio właściwym organom.

Zwrócenie się do organów centralnych zostało przewidziane w przepisach zawartych w rozdziale VII rozporządzenia nr 4/2009, dotyczącym współpracy między organami centralnymi. Zgodnie z art. 51 ust. 1 tego rozporządzenia takie organy centralne udzielają pomocy w związku z wnioskami na mocy art. 56, w szczególności przekazując takie wnioski. Na mocy tego ostatniego artykułu wierzyciel ubiegający się o odzyskanie należności z tytułu zobowiązań alimentacyjnych „może” wystąpić z wnioskiem w szczególności o wykonanie orzeczenia wydanego lub uznanego w wezwanym państwie członkowskim. W tym przypadku zwraca się on, zgodnie z art. 55 tego rozporządzenia, do organu centralnego państwa członkowskiego, w którym ma on miejsce pobytu, który to organ przekazuje wniosek do organu centralnego wezwanego państwa członkowskiego.

 Rozporządzenie nr 4/2009 przewiduje zatem, jak się zdaje, dwa alternatywne sposoby zwrócenia się do właściwych sądów, jeden bezpośredni, na podstawie przepisów zawartych w rozdziale IV tego rozporządzenia, a drugi za pośrednictwem organów centralnych, jeżeli wierzyciel alimentacyjny zwróci się z wnioskiem o pomoc do organu centralnego państwa członkowskiego miejsca jego zamieszkania, zgodnie z przepisami zawartymi w rozdziale VII tegoż rozporządzenia. 

Wyrok TSUE z dnia 9 lutego 2017 r., C-283/16

Standard: 80683 (pełna treść orzeczenia)