Art. 458⁵. Prekluzja materiału procesowego

Kodeks postępowania cywilnego

§ 1. Powód jest obowiązany powołać wszystkie twierdzenia i dowody w pozwie, a pozwany – w odpowiedzi na pozew.

§ 2. Doręczając pouczenia, o których mowa w art. 458⁴ § 1, przewodniczący wzywa stronę, by w wyznaczonym terminie, nie krótszym niż tydzień, powołała wszystkie twierdzenia i dowody.

§ 3. Stosownie do okoliczności sprawy przewodniczący może określić inny termin do powołania przez stronę twierdzeń i dowodów.

§ 4. Twierdzenia i dowody powołane z naruszeniem § 1–3 podlegają pominięciu, chyba że strona uprawdopodobni, że ich powołanie nie było możliwe albo że potrzeba ich powołania wynikła później. W takim przypadku dalsze twierdzenia i dowody na ich poparcie powinny być powołane w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym ich powołanie stało się możliwe lub wynikła potrzeba ich powołania.

Komentarze orzeczniczeKomentarz redakcyjny Analizy

SP (AI)opracował Jacek Ignaczewski przy wykorzystaniu narzędzia AI ChatGPT (OpenAI): Dowody z urzędu w postępowaniu w sprawach gospodarczych

1. Wprowadzenie i zagadnienie podstawowe

Art. 232 zd. 2 k.p.c. przewiduje, że sąd może dopuści dowód niewskazany przez strony, jeżeli uzna to za konieczne do wyjaśnienia sprawy. Choć przepis ten obowiązuje również w postępowaniu gospodarczym, to jego zastosowanie podlega ograniczeniom wynikającym z systemu prekluzji dowodowej ujętego w art. 458[5] k.p.c. W tym modelu dowody i twierdzenia powinny zostać zgłoszone najpóźniej w pozwie lub odpowiedzi na pozew (bądź w terminie wskazanym przez przewodniczącego), pod rygorem ich pominięcia.

Powstaje zatem pytanie: czy i kiedy sąd może skorzystać z inicjatywy dowodowej w warunkach prekluzji ustawowej? Problem dotyczy przede wszystkim napięcia między zasadą prawdy materialnej (art. 232 zd. 2 k.p.c.), zasadą kontradyktoryjności (art. 232 zd. 1 k.p.c.) oraz konstytucyjnym prawem do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP).

2. Skutki praktyczne – problematyka kolizji między formalizmem a prawdą materialną

Wprowadzenie prekluzji materiału procesowego służy sprawności i przewidywalności procesu, lecz nie powinno prowadzić do orzekania w oderwaniu od rzeczywistego stanu faktycznego. Z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że sąd może, a w szczególnych przypadkach nawet powinien, przeprowadzić dowód z urzędu, jeżeli:

zachodzi szczególne zagrożenie dla prawidłowości rozstrzygnięcia, np. materiał dowodowy zgromadzony przez strony jest rażąco niepełny;
interes wymiaru sprawiedliwości wymaga uzupełnienia ustaleń, mimo prekluzji;
dowód dotyczy kwestii, które mogą zostać uwzględnione z urzędu, jak np. nieważność czynności prawnej, naruszenie zasad współżycia społecznego, etc.

W wyroku z dnia 4 stycznia 2007 r. (V CSK 377/06, OSP 2008, Nr 1, poz. 8) Sąd Najwyższy orzekł, że:

„W sprawach objętych prekluzją ustawową podjęcie przez sąd inicjatywy dowodowej powinno być usprawiedliwione szczególnymi okolicznościami”.

Z kolei w wyroku z dnia 30 stycznia 2007 r. (IV CSK 346/06, Legalis), SN przypomniał, że:

„Dopuszczenie dowodu z urzędu w warunkach prekluzji dowodowej powinno mieć charakter wyjątkowy i być jasno uzasadnione”.

3. Poglądy w doktrynie – stanowiska dominujące i odosobnione

Stanowisko dominujące

Dostęp do pełnej treści jest płatny. Przejdź do premium

Reklama