Związanie sądu wieczystoksięgowego prawomocnym orzeczeniem innego sądu

W orzecznictwie ugruntowane jest stanowisko, że mimo znacznie ograniczonej kognicji, sąd wieczystoksięgowy jest uprawniony i zobowiązany do badania ważności i skuteczności czynności cywilnoprawnej mającej stanowić podstawę wpisu do księgi wieczystej i obowiązany jest odmówić wpisu w razie nieważności lub niezgodności z prawem tej czynności, gdyby wpis z tego powodu miał doprowadzić do niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (por. m.in. wyrok SN z 25 lutego 1963 r., III CR 177/62 oraz uz. uchwały z 10 listopada 1995 r. III CZP 158/95 i postanowienia z 25 czerwca 2009 r. III CZP 42/09).

Jednakże równie ugruntowane i jednoznaczne jest stanowisko, że nie dotyczy to sytuacji, gdy podstawę wpisu ma stanowić prawomocne orzeczenie sądu co do istoty sprawy, którym, zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. sąd wieczystoksięgowy jest związany jak każdy inny sąd, organ państwowy i organ administracji publicznej. Jednolite w tym przedmiocie stanowisko Sądu Najwyższego, wyrażane zarówno na gruncie dawnego stanu prawnego, gdy o wpisie orzekało Państwowe Biuro Notarialne, jak i obecnie, gdy należy to do kompetencji sądu wieczystoksięgowego, nie pozostawia wątpliwości, że jeżeli podstawę wpisu stanowi prawomocny wyrok sądu, sąd wieczystoksięgowy jest nim związany, co oznacza, iż nie może badać go ani oceniać merytorycznie, a więc nie może badać, czy wyrok ten jest zgodny z prawem i skuteczny, ani czy sąd był uprawniony do wydania takiego wyroku.

Jak stwierdził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwał z 28 sierpnia 1991 r., III CZP 71/91 i z 4 lipca 1986 r., III CZP 35/86, niedopuszczalność kontrolowania w postępowaniu wieczystoksięgowym prawidłowości prawomocnych orzeczeń sądowych jest kwestią bezdyskusyjną i wynika z art. 365 k.p.c.., a zatem sąd wieczystoksięgowy nie może odmówić dokonania wpisu na tej podstawie, że jego zdaniem prawomocne orzeczenie sądu jest merytorycznie błędne, niezgodne z prawem czy nieskuteczne. Podważenie prawomocnego orzeczenia sądu mającego być podstawą wpisu do księgi wieczystej może nastąpić tylko w trybie przewidzianym w przepisach prawa procesowego, jeżeli jest ono rzeczywiście wadliwe. Natomiast sąd wieczystoksięgowy może jedynie dokonać kontroli formalnej, czyli zbadać, czy wyrok jest opatrzony przez sąd wzmianką o prawomocności oraz czy z przyczyn technicznych nadaje się do wpisu (por. m.in. uchwałę z 4 maja 1972 r., III CZP 25/72,  oraz postanowienie z 6 grudnia 2007 r., IV CSK 323/07, z 17 lipca 2008 r. II CSK 115/08 i z 20 maja 2016 r., II CSK 561/15,).

Związanie prawomocnym orzeczeniem sądu dotyczy każdego merytorycznego rozstrzygnięcia sądu, bez względu na jego podstawę i charakter, także wyroku wydanego na podstawie art. 64 k.c. w zw. z art. 1047 k.p.c., zastępującego oświadczenie woli stron umowy. Przepis art. 365 § 1 k.p.c. nie przewiduje bowiem żadnych wyjątków w tym zakresie. Podważenie skutków wpisu dokonanego na podstawie takiego wyroku, jeżeli w wyniku wpisu doszłoby do niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, jest ewentualnie możliwe na podstawie art. 10 u.k.w.h.

Postanowienie SN z dnia 1 marca 2017 r., IV CSK 276/16

Standard: 13167 (pełna treść orzeczenia)

Państwowe biuro notarialne nie jest uprawnione do kwestionowania treści orzeczenia sądu (orzeczenie z dnia 3 czerwca 1966 r.; z dnia 4 maja 1972 r.), bez względu na to, jakie jego wadliwości można by stwierdzić w zakresie treści orzeczenia i postępowania, w wyniku którego zostało ono wydane. Organ prowadzący księgi wieczyste nie jest w konsekwencji uprawniony do samodzielnego rozstrzygania zagadnień prejudycjalnych o charakterze cywilnoprawnym.

Uchwała SN z dnia 21 listopada 1980 r., III CZP 43/80

Standard: 31782 (pełna treść orzeczenia)