Uchwała z dnia 1986-07-04 sygn. III CZP 35/86

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 35/86

Uchwała z dnia 4 lipca 1986 r.

Przewodniczący: sędzia SN K. Piasecki. Sędziowie SN: K. Olejniczak (sprawozdawca), A. Wielgus.

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Alicji i Edwarda małż. M. z udziałem uczestników postępowania S. o wpis do księgi wieczystej po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki we Wrocławiu postanowieniem z dnia 26 lutego 1986 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c:

"1. Czy państwowe biuro notarialne może odmówić dokonania w księdze wieczystej wpisu prawa własności pomieszczenia (strychu), znajdującego się w nieruchomości budynkowej, na podstawie prawomocnego postanowienia Sądu stwierdzającego nabycie tego prawa przez zasiedzenie?

Czy jest możliwe zniesienie współwłasności wspólnych części budynku gospodarczego i faktycznie nie związanych z odrębnymi lokalami i ich objęcie odrębną własnością tych lokali?"

podjął następującą uchwałę:

1. Państwowe biuro notarialne nie jest uprawnione do kontrolowania merytorycznej zasadności prawomocnego orzeczenia sądowego, stanowiącego podstawę wpisu do księgi wieczystej.
2. Odmówił podjęcia uchwały w pozostałym zakresie.

Uzasadnienie

Na podstawie umowy notarialnej z dnia 23 lipca 1969 r. małż. Edward i Alicja M. oraz Marianna Ś. nabyli od Skarbu Państwa na odrębną własność: Edward i Alicja M. lokal nr 2 o powierzchni użytkowej 47,9 m ², a Marianna S. lokal nr 1 o powierzchni użytkowej 74,4 m² i udziały we wspólnych częściach budynku mieszkalnego - małż. M. w 39/100, a Marianna Ś. w 61/100. Ponadto nabyli prawo użytkowania wieczystego terenu z udziałem po 1/2 części. Po zawarciu umowy, między małż. M. i Marianną Ś. doszło do porozumienia, na podstawie którego małż. M. dokonali przebudowy strychu położonego nad ich mieszkaniem, który funkcjonalnie połączyli z mieszkaniem dokonując w ten sposób jego powiększenia, a Marianna Ś. połączyła ze swoim mieszkaniem część klatki schodowej, adaptując ją na kuchnię i łazienkę. Powyższa przebudowa i objęcie w posiadanie powyższych pomieszczeń włączonych do lokali objętych odrębną własnością nastąpiło w 1970 r. W 1984 r. małż. M. wystąpili do sądu z wnioskiem o stwierdzenie zasiedzenia przyłączonego do ich mieszkania i przebudowanego na cele mieszkalne strychu.

Sąd Rejonowy w Legnicy postanowieniem z dnia 3 października 1984 r. wniosek uwzględnił i stwierdził, że Alicja M. i Edward M. nabyli w drodze zasiedzenia własność pomieszczeń strychowych znajdujących się w budynku położonym w W. przy ul. Jesiennej 10, dla której PBN w W. prowadzi księgę wieczystą. (...)

Po uprawomocnieniu się powyższego postanowienia Alicja M. wystąpiła do PBN we Wrocławiu z wnioskiem o wpisanie powyższego postanowienia do księgi wieczystej, które postanowieniem z dnia 22 stycznia 1985 r. odmówiło dokonania wpisu, ponieważ pomieszczenie strychowe wraz z innymi częściami budynku pozostałymi po wydzieleniu lokali są współwłasnością przymusową wszystkich właścicieli, a prawnie przynależne do lokali jako odrębnych nieruchomości nie podlegają zasiedzeniu. Nabycie własności części wspólnych budynku przez zasiedzenie częściowo znosiłoby współwłasność, a nie można jej znieść, dopóki trwa odrębna własność lokali, a poza tym przez zasiedzenie można nabyć tylko własność nieruchomości.

Na skutek rewizji wnioskodawców Sąd Wojewódzki we Wrocławiu przedstawił Sądowi Najwyższemu w trybie art. 391 k.p.c. zagadnienia prawne przytoczone w sentencji uchwały.

Sąd Najwyższy miał na uwadze, co następuje:

Zakres kognicji organu prowadzącego księgi wieczyste, a zwłaszcza kwestia, czy organ ten jest uprawniony do merytorycznej kontroli prawomocnego orzeczenia sądowego stanowiącego podstawę wpisu prawa do księgi wieczystej, był już przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego. W szczególności w uchwale z dnia 4 maja 1972 r. III CZP 25/72 (OSNCP 1972, z. 11, poz. 194) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że państwowe biuro notarialne przy rozpatrywaniu wniosku o wpis prawa do księgi wieczystej nie jest uprawnione do kontrolowania merytorycznej zasadności prawomocnego orzeczenia sądowego, stanowiącego podstawę wpisu.

Również w uzasadnieniu uchwały z dnia 3 czerwca 1966 r. III CZP 45/66 (OSNCP 1966, z. 11, poz. 188) Sąd Najwyższy stwierdził, że należy z całym naciskiem podkreślić, iż sąd (państwowe biuro notarialne) prowadzący księgę wieczystą jest związany prawomocnym postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku, badanie zatem, w jaki sposób, na jakiej podstawie, wreszcie, czy prawidłowo, czy też nieprawidłowo doszło do tego stwierdzenia, jest w postępowaniu wieczystoksięgowym niedopuszczalne.

Wprawdzie przytoczone wyżej stanowiska wyrażone zostały na gruncie stanu prawnego obowiązującego przed wejściem w życie obecnie obowiązującej ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. Nr 19, poz. 147), jednakże stan prawny w omawianym zakresie nie uległ takim zmianom, które by uzasadniały obecnie odmienne stanowisko.

Stosownie do art. 46 powołanej ustawy "rozpoznając sprawę państwowe biuro notarialne bada jedynie treść wniosku, treść i formę dołączonych doń dokumentów oraz treść księgi wieczystej", a ponadto "postanowienie odmawiające dokonania wpisu może opierać się na okolicznościach, które są powszechnie znane lub doszły do wiadomości państwowego biura notarialnego w inny sposób". Jak z powyższego wynika, zasadność wniosku o wpis na podstawie informacji pochodzącej z wymienionych źródeł podlega ocenie nie tylko od strony formalnej, lecz także z punktu widzenia materialnoprawnego. Jednakże obowiązek (i uprawnienie) badania dokumentów dotyczy badania ważności czynności prawnej stanowiącej podstawę wpisu zarówno pod względem formalnym, jak i materialnym, a zatem dokumentów obejmujących czynności prawne, o których mowa w art. 56 i nast. k.c., a w szczególności umów w przedmiocie powstania, zmiany lub wygaśnięcia praw rzeczowych. Sąd Najwyższy w niniejszym składzie w pełni podziela pogląd wyrażony w cytowanej uprzednio uchwale z dnia 4 maja 1972 r. III CZP 25/72, że odmiennie przedstawia się sytuacja, gdy dokumentem uzasadniającym wpis jest orzeczenie sądu. W takim bowiem wypadku kontrola przy rozpoznawaniu wniosku o wpis ogranicza się do kontroli formalnej, a w szczególności do kontroli, czy orzeczenie sądu opatrzone jest wzmianką o prawomocności. Natomiast niedopuszczalna jest kontrola merytoryczna zasadności rozstrzygnięcia sądowego i odmowa dokonania wpisu na tej podstawie, że zdaniem organu prowadzącego księgi wieczyste orzeczenie sądowe jest merytorycznie błędne.

Prawomocne postanowienie sądowe stwierdzające zasiedzenie własności, a zatem orzekające co do istoty sprawy (art. 523 k.p.c.), korzysta z powagi rzeczy osądzonej i mają do niego zastosowanie, w związku z przepisem art. 13 § 2 k.p.c., przepisy art. 363-366 k.p.c., w tym w szczególności przepis art. 365 k.p.c., według którego prawomocne orzeczenie wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy i inne organy państwowe, a w wypadkach w ustawie przewidzianych - także inne osoby. Wyjątek od tej zasady został przewidziany tylko dla sądu w postępowaniu karnym, i to w zakresie określonym w kodeksie postępowania karnego (art. 365 § 2 k.p.c.).

Jeśli zatem dokumentem, na podstawie którego ma nastąpić wpis prawa do księgi wieczystej, jest prawomocne orzeczenie sądowe, wiąże ono stosownie do tego, o czym była mowa, organ państwowy, jakim jest państwowe biuro notarialne, co wyłącza możliwość odmowy dokonania stosownego wpisu w księdze wieczystej na tej podstawie, że państwowe biuro notarialne uważa orzeczenie sądowe za merytorycznie błędne, nie jest ono bowiem uprawnione do kontrolowania merytorycznej zasadności takiego orzeczenia. Podważenie takiego orzeczenia, jeśli jest ono rzeczywiście wadliwe, może nastąpić jedynie w trybie przewidzianym w przepisach prawa procesowego.

Podejmując uchwałę w jej punkcie pierwszym Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały w pozostałym zakresie. Przedmiotem bowiem rozpoznania sądu wojewódzkiego na skutek rewizji było postanowienie państwowego biura notarialnego odmawiające dokonania wpisu, które - jak wynika z treści niniejszej uchwały - było wadliwe z przyczyn poprzednio podanych. Zagadnienie prawne przedstawione przez sąd wojewódzki w punkcie drugim nie dotyczy niniejszej sprawy, lecz mogło ono wystąpić w sprawie o zasiedzenie, której prawomocne postanowienie sądu rejonowego ma moc wiążącą zarówno dla Sądu Wojewódzkiego, jak i dla Sądu Najwyższego.

Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy na podstawie przepisu art. 391 k.p.c. oraz art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 20 września 1984 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 45, poz. 241) rozstrzygnął jak w sentencji uchwały.

OSNCP 1987 r., Nr 7, poz. 90