Regres w odpowiedzialności in solidum
Solidarność nieprawidłowa (in solidum) Roszczenie regresowe
Brak wyraźnych przepisów przewidujących roszczenie regresowe w zobowiązaniach in solidum nie oznacza, że roszczenia te należy wykluczyć. W wielu bowiem przypadkach dopuszczalność regresu wynika z zasad ogólnych prawa cywilnego, zaś fakt powiązania odrębnych stosunków prawnych poprzez jeden interes wierzyciela może wręcz przemawiać za dopuszczalnością rozliczenia.
Istotnego argumentu przemawiającego za dopuszczalnością rozliczenia mogą dostarczać również względy etyczne i celowościowe. Jednocześnie w przypadku odpowiedzialności in solidum nie jest możliwe znalezienie uniwersalnej podstawy do dokonania rozliczeń. Zarówno samo powstanie takiego roszczenia, jak i jego wysokość zależą bowiem od charakteru stosunków prawnych składających się na zobowiązanie in solidum. Nie jest przy tym wykluczona sytuacja, w której regres przysługiwać będzie tylko niektórym dłużnikom zaspokajającym wierzyciela.
Wyrok SO w Elblągu z dnia 4 marca 2015 r., I Ca 7/15
Standard: 21134 (pełna treść orzeczenia)
Stosowanie art. 376 k.c. przez analogię jest wyłączone, gdy jeden ze współdłużników in solidum odpowiada z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, a drugi - z tytułu czynu niedozwolonego.
Wykluczenie co do zasady możliwości analogicznego stosowania art. 376 k.c. otwiera drogę do poszukiwania innych podstaw prawnych dla rozliczeń pomiędzy dłużnikami in solidum w sytuacji, w której jeden z nich spełnił całe świadczenie (regres sensu largo).
W literaturze pojawiła się propozycja analogicznego stosowania przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Przeciwko takiej możliwości przemawia fakt, że wszyscy dłużnicy in solidum odpowiadają za własne długi, istnieje zatem podstawa prawna spełnionego świadczenia. Ponadto, wątpliwe jest wystąpienie zubożenia w wyniku spełnienia świadczenia, skoro w rezultacie po stronie świadczącego wygasa obciążający go obowiązek naprawienia szkody. Przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu nie dawałyby także podstawy dla określenia, w jakim zakresie regres przysługuje.
Otwarta pozostaje natomiast kwestia analogicznego stosowania przepisów regulujących odpowiedzialność deliktową (art. 415 k.c.), w konkretnych bowiem okolicznościach może się okazać, że dla dochodzącego zwrotu świadczenia oparcie żądania na przepisach dotyczących tej odpowiedzialności jest korzystne.
Możliwe jest także sięgnięcie do analogicznego stosowania art. 441 § 2 i § 3 k.c. Zastosowanie tych przepisów ma tę zaletę, że przy ocenie, czy i w jakim zakresie przysługuje spełniającemu świadczenie roszczenie regresowe sensu largo, możliwe jest sięgnięcie do bardziej elastycznych kryteriów niż przewiduje art. 376 k.c. i uwzględnienie okoliczności konkretnego przypadku.
Generalnie dopuszcza się analogiczne stosowanie przepisów o solidarności biernej (por. np. uchwała SN z dnia 22 listopada 1978 r., III CZP 76/78, oraz uchwała (7) SN z dnia 9 marca 1974 r., III CZP 75/73), jednak z zastrzeżeniem, że chodzi o przepisy, które odpowiadają celowi i charakterowi danego stosunku prawnego (por. wyrok SN z dnia 18 grudnia 1968 r., II CR 409/68 oraz uchwała SN z dnia 7 kwietnia 1975 r., III CZP 6/75).
Do roszczeń regresowych sensu largo Sąd Najwyższy w różnych stanach faktycznych dopuścił analogiczne stosowanie art. 441 § 2 i § 3 k.c. (por. np. uchwały (7) SN z dnia 25 marca 1994 r., III CZP 5/94 i z dnia 21 października 1997 r., III CZP 34/97, uchwała SN z dnia 27 kwietnia 2001 r., III CZP 5/01, oraz wyrok SN z dnia 18 maja 2004 r., IV CK 361/03).
Uchwała SN z dnia 17 lipca 2007 r., III CZP 66/07
Standard: 10671 (pełna treść orzeczenia)