Interes prawny członka wspólnoty mieszkaniowej w zaskarżeniu uchwały nieistniejącej (art. 189 k.p.c.)

W doktrynie i orzecznictwie wyróżnia się pewne sytuacje, w których można mówić o czynnościach prawnych nieistniejących. Wskazuje się, że termin „czynność prawna nieistniejąca” oznacza sytuację, gdy ktoś nie zachował się w sposób, który uzasadniałby zakwalifikowanie tego zachowania jako oświadczenia woli. Jeżeli natomiast zostanie stwierdzone istnienie oświadczenia woli, to występuje swoiste domniemanie jego skuteczności.

W odniesieniu do uchwał organów osób prawnych lub innych podmiotów korporacyjnych, jak wspólnoty mieszkaniowe, podkreśla się zgodnie, że można mówić o ich nieistnieniu tylko w przypadku dopuszczenia się przy ich podejmowaniu szczególnie drastycznych uchybień. Chodzi o takie sytuacje, w których w ogóle nie sposób mówić o tym, że doszło do złożenia oświadczenia woli przez organ danego podmiotu, wyrażonego choćby z naruszeniem przepisów prawa.

Przykładowo w orzecznictwie jako nieistniejące były uznawane uchwały, w przypadku których doszło do sfałszowania wyniku głosowania lub zostały podjęte bez wymaganego statutem quorum lub bez wymaganej większości głosów czy też przez osoby nieuprawnione, jak również, gdy w ogóle nie doszło do zwołania posiedzenia organu, który je podjął (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 października 1972 r., II CR 171/72, OSNC 1973/7-8/135; z dnia 14 kwietnia 1992 r., I CRN 38/92, OSNC 1993/3/45; z dnia 4 lutego 1999 r., II CKN 804/ 98, OSNC 1999/10/171; z dnia 14 kwietnia 2005 r., II CK 628/04, nie publ. i z dnia 23 lutego 2006 r., I CK 336/05, nie publ.; a także uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 1994 r., III CZP 81/94, OSNCP 1994/12/241).

Wprawdzie większość z wyżej przywołanych orzeczeń została wydawana na tle uchwał organów spółdzielni lub spółek, ale należy podzielić pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w powołanym wyroku z 23 lutego 2006 r. w sprawie I CK 336/05, że zachowują one swój walor także na gruncie uchwał podejmowanych przez wspólnoty mieszkaniowe.

W rozpoznawanej sprawie nie ma podstaw do przyjęcia, że uchwały pozwanej wspólnoty (...) dotknięte są wadami uzasadniającymi uznanie ich za nieistniejące. Z ustaleń faktycznych wynika, że uchwały te zostały podjęte przez członków wspólnoty, a więc osoby uprawnione, w drodze indywidualnego zbierania głosów, a więc w trybie przewidzianym w art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 24 września 1994 r. o własności lokali (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r., poz. 1892 – powoływanej dalej jako ustawa) i zapadły większością głosów liczoną według większości udziałów, a więc w sposób wskazany w art. 23 ust. 2 ustawy. Przy podejmowaniu tych uchwał niewątpliwie doszło do naruszenia prawa, gdyż wbrew art. 23 ust. 1 ustawy indywidualne zbieranie głosów nie zostało przeprowadzone przez zarząd. Są to uchybienia, które mogły uzasadniać zaskarżenie uchwał z powodu ich sprzeczności z prawem, natomiast nie są na tyle poważne, żeby zmuszały do uznania, iż uchwały te w ogóle nie są wyrazem woli wspólnoty.

Takie stanowisko zajął też Sąd Najwyższy w wyroku z 8 lipca 2004 r. w sprawie IV CK 543/03 (OSNC 2005/7-8/132), w którym wskazał, że podjęcie przez wspólnotę mieszkaniową uchwały w trybie indywidualnego zbierania głosów, dokonanego przez osoby nieuprawnione, może stanowić podstawę jej uchylenia przez sąd, jeżeli uchybienie to miało lub mogło mieć wpływ na jej treść. Wprawdzie w tym wyroku Sąd Najwyższy nie wskazał wprost, że podjęcie przez wspólnotę mieszkaniową uchwały w trybie indywidualnego zbierania głosów, dokonanego przez osoby nieuprawnione, nie daje podstaw do uznania takiej uchwały za nieistniejącą, ale jest to oczywiste, milczące założenie, które legło u podstaw wyrażonego poglądu, że taka uchwała może być uchylona przez sąd. Nie może bowiem budzić wątpliwości, że tylko uchwały istniejące mogą podlegać uchyleniu.

Wyrok SO w Poznaniu z dnia 4 listopada 2016 r., XIV C 395/16

Standard: 5004 (pełna treść orzeczenia)