Związanie sądu odwoławczego i apelującego zarzutami odwoławczymi

W postępowaniu apelacyjnym ani sam apelujący, ani sąd odwoławczy nie są związani treścią zarzutów apelacyjnych. Skarżący może więc zmienić zarzuty podniesione w apelacji, a także sformułować nowe, pod warunkiem, że mieszczą się w granicach zaskarżenia apelacyjnego (por. wyrok SN z dnia 27 kwietnia 2000 r., I CKN 648/98).

Granice apelacji zakreślają jej wnioski, a nie zarzuty (art. 378 § 1 k.p.c.). Sąd odwoławczy zatem – z pewnymi różnicami odnoszącymi się do postępowania nieprocesowego - nie może zmienić ani uchylić orzeczenia w części niezaskarżonej, natomiast orzekając co do zaskarżonej części orzeczenia, nie jest skrępowany podniesionymi w apelacji zarzutami.

Merytoryczny charakter sądu drugiej instancji został określony przede wszystkim w art. 382 k.p.c., mającym poprzez odesłanie zawarte w art. 13 § 2 k.p.c. zastosowanie w postępowaniu nieprocesowym, a stanowiącym, że sąd odwoławczy orzeka na podstawie materiału dowodowego zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Oznacza to, że sąd ten nie może poprzestać na ustosunkowaniu się do zarzutów apelacyjnych, w każdym wypadku musi bowiem dokonać ponownych ustaleń faktycznych, na podstawie powtórnej oceny dowodów przeprowadzonych przez sąd pierwszej instancji, z uwzględnieniem dopuszczonych dodatkowo w postępowaniu apelacyjnym (por. uz. postanowienia SN z dnia 17 kwietnia 1998 r., II CKN 704/97, uz. wyroku SN z dnia 13 kwietnia 2000 r., III CKN 812/98).

Postanowienie SN z dnia 28 marca 2003 r., IV CKN 1961/00

Standard: 73029 (pełna treść orzeczenia)

W postępowaniu apelacyjnym ani sam apelujący, ani sąd odwoławczy nie są związani treścią zarzutów apelacyjnych. Skarżący może więc zmienić zarzuty podniesione w apelacji, a także sformułować nowe, pod warunkiem, że mieszczą się w granicach zaskarżenia apelacyjnego.

W systemie apelacyjnym, sąd odwoławczy jest przede wszystkim instancją merytoryczną, a nie kontrolną, jak w systemie rewizyjnym. Merytoryczny charakter sądu drugiej instancji został określony przede wszystkim art. 382 k.p.c., stanowiącym, że sąd odwoławczy orzeka na podstawie materiału dowodowego zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Oznacza to, że sąd ten nie może poprzestać na ustosunkowaniu się do zarzutów apelacyjnych, w każdym wypadku musi bowiem dokonać ponownych ustaleń faktycznych, na podstawie powtórnej oceny dowodów przeprowadzonych przez sąd pierwszej instancji, z uwzględnieniem dopuszczonych dodatkowo w postępowaniu apelacyjnym (por. uz. postanowienia SN z dnia 17 kwietnia 1998 r., II CKN 704/97). Merytoryczny charakter orzekania sądu apelacyjnego polega właśnie na tym, że ma on obowiązek poczynić własne ustalenia i ocenić je samodzielnie z punktu widzenia prawa materialnego, czyli dokonać ich subsumcji. Jedynie w sytuacji, gdy podziela ustalenia sądu niższej instancji, może ograniczyć się do stwierdzenia, że przyjmuje je za własne, gdyż szczegółowe powtarzanie analizy i roztrząsanie wszystkich dowodów staje się wtedy niecelowe.

Konsekwencją tej samodzielności ustaleń sądu odwoławczego jest uchwalona przez Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów zasada prawna, zgodnie z którą sąd drugiej instancji może zmienić ustalenia faktyczne stanowiące podstawę wydania wyroku sądu pierwszej instancji bez przeprowadzenia postępowania dowodowego uzasadniającego odmienne ustalenia, chyba że szczególne okoliczności wymagają ponowienia lub uzupełnienia tego postępowania (uchwała SN (7) SN z dnia 23 marca 1999 r., III CZP 59/98).

Wyrok SN z dnia 13 kwietnia 2000 r., III CKN 812/98

Standard: 73030 (pełna treść orzeczenia)