Umorzenie postępowania w związku ze śmiercią strony w razie bezsukcesyjnej utraty zdolności sądowej

Zgodnie z art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 i art. 39821 k.p.c. w razie śmierci strony postępowanie podlega zawieszeniu z urzędu. Nie dotyczy to jednak sytuacji, w której przedmiot postępowania stanowiły roszczenia ściśle osobiste, niepodlegające następstwu prawnemu.

Roszczenia niemajątkowe z zakresu ochrony dóbr osobistych nie podlegają sukcesji prawnej (por. art. 922 § 1 i § 2 in principio k.c. oraz art. 448 k.c. w zw. z art. 445 § 3 k.c.). Tego rodzaju sytuacja procesowa, określana w literaturze przedmiotu jako trwały następczy brak strony powodowej, uniemożliwia dalsze postępowanie w sposób nieodwracalny. Wobec niedopuszczalności wyrokowania zachodzi wówczas konieczność umorzenia postępowania kasacyjnego na podstawie na podstawie art. 355 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 i art. 398[21] k.p.c. (por. postanowienia Sądu Najwyższego z 5 grudnia 2000 r., V CKN 137/00, oraz z 19 sierpnia 2009 r., III CSK 351/08

Postanowienie SN z dnia 20 stycznia 2022 r., I CSK 929/22

Standard: 62230 (pełna treść orzeczenia)

Sąd Najwyższy już w orzeczeniu z dnia 1 lutego 1960 r., IV CR 565/59, wydanym na tle art. 361 ustawy z dnia 29 listopada 1930 r. - Kodeks postępowania cywilnego (jednolity tekst: Dz.U. z 1950 r. Nr 43, poz. 394 z późn. zm.) stwierdził, że śmierć strony powodowej w sprawie dotyczącej jej prawa osobistego nieprzechodzącego na spadkobierców nie wywołuje zawieszenia postępowania. W tego rodzaju sprawach, jeśli nastąpi śmierć strony, merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy staje się bezprzedmiotowe i postępowanie ulega umorzeniu z mocy art. 361 k.p.c. 

Również w nowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że w sprawach związanych z prawami nieprzechodzącymi na następców prawnych, to jest przede wszystkim z prawami osobistymi, sąd - w razie śmierci strony - powinien postępowanie umorzyć na podstawie art. 355 § 1 k.p.c., jako że wydanie orzeczenia w tym przypadku będzie bezprzedmiotowe (por. uchwałę SN z dnia 23 kwietnia 1985 r., III CZP 16/85; postanowienia SN: z dnia 14 listopada 2000 r., I CZ 65/00; dnia 13 września 2009 r., II CKN 642/99; z dnia 14 listopada 2000 r., I CZ 65/00 oraz wyrok SN z dnia 9 grudnia 2011 r., II PK 63/11 oraz uchwałę SN z dnia 26 lutego 2014 r., III CZP 119/13).

Prawa i obowiązki wynikające z podlegania ubezpieczeniom społecznym nie wchodzą w skład spadku. Śmierć ubezpieczonego w sprawie o objęcie ubezpieczeniem społecznym powoduje zatem bezsukcesyjną utratę zdolności sądowej tej strony (por. postanowienia SN: z dnia 26 kwietnia 2016 r., I UZ 55/15; z dnia 22 marca 2016 r., I UZ 42/15; z dnia 26 kwietnia 2016 r., I UZ 55/15); z dnia 28 listopada 2018 r., II UZ 24/18).

Postanowienie SN z dnia 15 stycznia 2020 r., III UZ 38/19

Standard: 63402 (pełna treść orzeczenia)