Przedstawienie wierzycielowi spisu rzeczy lub przedmiotów (art. 459 k.c.)

Wprawdzie brak przewidzianego w art. 459 k.c spisu inwentarza nie uniemożliwia dokonania czynności, ani też w ustawie nie przewidziano sankcji na wypadek jego niesporządzenia, to może on mieć znaczenie nie tylko dla nabywcy przedsiębiorstwa, ale również jego sporządzenie leży w interesie zbywcy, zważywszy zwłaszcza na treść art. 554 k.c. Niesporządzenie tego spisu nie może również pozostawać bez wpływu na ocenę zachowania dłużnika w wykonaniu zobowiązania. W braku sporządzenia spisu, jeżeli wynikiem tego jest szkoda, można wystąpić przeciwko dłużnikowi o jej naprawienie na zasadach ogólnych.

Wymienienie w treści umowy sprzedaży przedsiębiorstwa niektórych składników wchodzących w jego skład uzasadnione jest także treścią art. 751 § 4 i art. 158 k.c. Jeżeli bowiem w skład zbywanego przedsiębiorstwa wchodzą nieruchomości winny być one wymienione w treści umowy sporządzonej w formie aktu notarialnego. Spis rzeczy (zwłaszcza środków trwałych) jest również konieczny ze względu na przepisy o rachunkowości.

Będzie to również determinowane możliwymi konsekwencjami podatkowymi, jakie nastąpią w razie niedopełnienia tego obowiązku.

Jeżeli bowiem podatnik dokonując czynności cywilnoprawnej, w wyniku której nastąpiło przeniesienie własności, nie wyodrębnił wartości rzeczy lub praw majątkowych, do których mają zastosowanie różne stawki – to na podstawie art. 7 ust. 3 pkt 1 u.p.c.c. – podatek pobiera się od łącznej wartości tych rzeczy lub praw majątkowych, według stawki najwyższej.

Strony czynności cywilnoprawnej dotyczącej przedsiębiorstwa powinny zatem wymienić wchodzące w jego skład rzeczy i prawa majątkowe, jednocześnie podając ich wartość rynkową, co pozwoli z kolei ustalić przy zastosowaniu odpowiednich stawek wysokość podatku od czynności cywilnoprawnych.

Sprzedaż przedsiębiorstwa należy traktować jako sprzedaż zbioru składników, a podatek od czynności cywilnoprawnych powinien być wymierzony od wartości rynkowej poszczególnych rzeczy i praw majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa (art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a, art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. c u.p.c.c.). Dla stosowania przepisów u.p.c.c. bez znaczenia jest fakt, że sprzedaż przedsiębiorstwa następuje w drodze jednej czynności cywilnoprawnej. Stanowisko takie prezentowane jest także w orzecznictwie sądów administracyjnych (por. wyrok NSA z 22 października 2002 r., III SA 790/01; wyrok WSA w Warszawie z 15 marca 2007 r., III SA/Wa 3708/06; wyrok WSA w Szczecinie z 28 kwietnia 2010 r., I SA/Sz 38/10; wyrok WSA w Gdańsku z 27 maja 2010 r., I SA/Gd 185/10).

Oznacza to, że w przypadku gdy w wyniku umowy sprzedaży przedsiębiorstwa dokonywana jest sprzedaż nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym, to stawka podatku wynosi 2%. Z kolei w sytuacji, gdy w wyniku umowy sprzedaży przedsiębiorstwa dokonywana jest sprzedaż innych praw majątkowych, to stawka podatku wynosi 1% (art. 7 ust. 1 pkt 1 lit. a i b u.p.c.c.).

Natomiast w sytuacji gdy dokonując czynności cywilnoprawnej, w wyniku której nastąpiło przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych, nie wyodrębniono wartości tych rzeczy lub praw majątkowych, do których mają zastosowanie różne stawki – to na podstawie art. 7 ust. 3 pkt 1 u.p.c.c. – podatek pobiera się od łącznej wartości tych rzeczy lub praw majątkowych, według stawki najwyższej.

Podkreślenia wymaga, że z treści art. 7 ust. 3 pkt 1 u.p.c.c. wynika wprost, że ustawodawca uwzględnił, iż przedmiotem umowy sprzedaży mogą być różnego rodzaju zbiory rzeczy lub praw majątkowych oraz różnego rodzaju kompleksy majątkowe. Jak już wskazano powyżej, przedsiębiorstwo jest kompleksem majątkowym.

Wyrok WSA w Warszawie z dnia 18 marca 2011 r., III SA/Wa 2021/10

Standard: 37394 (pełna treść orzeczenia)