Waloryzacja świadczeń z umowy ubezpieczenia osobowego

Zastrzeżenie w umowie ubezpieczenia zaopatrzenia dzieci klauzuli przewidującej waloryzowanie świadczenia ubezpieczyciela według wskaźnika umownego nie wyłącza waloryzacji sądowej na podstawie art. 358[1] § 3 k.c.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowane jest stanowisko, zgodnie z którym świadczenia przewidziane w umowach ubezpieczenia zaopatrzenia dzieci mogą być waloryzowane na podstawie art. 3581 § 3 k.c.; przedmiotem waloryzacji jest świadczenie pieniężne ubezpieczyciela będące przedmiotem jego zobowiązania od chwili zawarcia umowy, bez względu na określony umową termin spełnienia tego świadczenia; jest nim kwota uposażenia, a nie suma ubezpieczenia (por. uchwała SN (7) z dnia 10 kwietnia 1992 r. III CZP 126/91, uchwała z dnia 24 stycznia 1996 r. III CZP 196/95, wyroki SN: z dnia 19 stycznia 1999 r. II CKN 202/98, z dnia 2 grudnia 1999 r. III CKN 489/98, z dnia 25 lutego 2005 r. II CK 443/04 ).

Zamieszczenie w umowie ubezpieczenia zaopatrzenia dzieci klauzuli przewidującej waloryzowanie świadczenia ubezpieczyciela według umownego wskaźnika nie wyklucza możliwości domagania się następnie waloryzacji sądowej, jeżeli wystąpią wszystkie przesłanki takiej waloryzacji wynikające z art. 358[1] § 3 k.c. (por. postanowienie SN z dnia 6 stycznia 2005 r., III CZP 76/04).

Aczkolwiek kryterium celu umowy, którym było ułatwienie uposażonemu dziecku startu w dorosłe życie, nie zostało wymienione wśród przesłanek waloryzacji w art. 385[1] § 3 k.c. i nie może stanowić decydującej przesłanki określenia wartości zwaloryzowanego świadczenia - to jednak nie wyklucza traktowania go jako kryterium pomocniczego (por. wyrok SN z dnia 2 grudnia 1999 r., III CKN 489/98).

Cel, któremu służyć ma danego rodzaju umowa może bowiem stanowić wskazówkę dla określenia interesów stron, będących jednym z kryteriów waloryzacji sądowej.

Kwestia wartości nominalnej świadczeń obu stron umowy, w tym świadczenia ubezpieczającego polegającego na uiszczaniu składek miesięcznych, których wartość także podlegała zjawiskom inflacyjnym, powinna być także brana pod uwagę przy rozważeniu interesów stron w kontekście zasad współżycia społecznego, jako element odnoszący się do ustalenia zakresu ryzyka obciążającego każdą ze stron stosunku umownego.

Wyrok SN z dnia 13 stycznia 2016 r., II CSK 108/15

Standard: 66744 (pełna treść orzeczenia)

Waloryzacja sądowa renty płaconej na podstawie umowy ubezpieczenia renty odroczonej (art. 358[1] § 3 k.c.) wyłącza możliwość jej podwyższenia na podstawie postanowień przewidujących waloryzację umowną, zamieszczonych w umowie ubezpieczenia (art. 805 k.c.).

De lege lata możliwa jest waloryzacja sądowa świadczenia pieniężnego na podstawie art. 3581 § 3 k.c. także wówczas, gdy strony przewidziały odpowiedni mechanizm waloryzacyjny w postanowieniach umowy i został on nawet już odpowiednio wykorzystany. Możliwość taka wynika z art. 358[1] § 3 k.c. i nie jest kwestionowana w judykaturze (por. wyrok Sędu Najwyższego z dnia 6 stycznia 2005 r., I CK 690/04).

Możliwość zastosowania waloryzacji sądowej (art. 358[1] § 3 k.c.) po uruchomieniu mechanizmu waloryzacji umownej nie oznacza także dopuszczalności odwrotnej sekwencji tych zdarzeń prawnych, gdy zamieszczona w umowie ubezpieczeniowej klauzula waloryzacyjna nie stwarzała dla wierzyciela wystarczającej ochrony prawnej i wierzyciel zdecydował się na efektywniejszą ochronę na podstawie art. 358[1] § 3 k.c., polegającą właśnie na określeniu wierzytelności pieniężnej na wyższym poziomie. 

Wyrok SN z dnia 14 stycznia 2011 r., II CSK 343/10

Standard: 53366 (pełna treść orzeczenia)