Właściwość sądu rozpoznającego skargę na postanowienie o ustaleniu kosztów egzekucji do rozstrzygnięcia o ich celowości

Rozstrzygnięcie o kosztach niezbędnych do celowego przeprowadzenia egzekucji należy do sądu rozpoznającego skargę na postanowienie o ustaleniu kosztów egzekucji.

W postępowaniu egzekucyjnym – w miejsce występującej w procesie reguły rozstrzygania o kosztach w zależności od wyniku sprawy (art. 98 i nast. k.p.c.) – obowiązuje zasada zwrotu przez dłużnika wierzycielowi kosztów celowych, tj. niezbędnych do przeprowadzenia egzekucji (art. 770 k.p.c.), jednakże zachodzi różnica w postępowaniu egzekucyjnym przed komornikiem i przed sądem.

Komornik obowiązany jest stosować się do zasady wyrażonej w art. 770 zdanie pierwsze k.p.c. i ocenić, czy określone koszty są niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji, sąd natomiast może w postępowaniu egzekucyjnym, w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności, jak również w postępowaniu ze skargi na czynności komornika stosować odpowiednio przepisy o kosztach procesu zamieszczone w art. 98 i nast. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. Pogląd ten jest przyjęty i ugruntowany zarówno w piśmiennictwie, jak i w judykaturze. Wyrazem tego stanowiska jest m.in. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 1986 r., III CZP 40/86, mająca moc zasady prawnej (OSNCP 1987, nr 5-6, poz. 71), wyjaśniająca, że dłużnik, przeciwko któremu wszczęta została egzekucja alimentów, mimo iż dobrowolnie zaspokajał je w terminie i w wysokości określonej w tytule wykonawczym, może skutecznie – stosownie do okoliczności – w drodze skargi kwestionować czynność komornika w zakresie obciążenia go kosztami egzekucyjnymi (art. 767 i 770 k.p.c.). W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy podkreślił, że jakkolwiek komornik jest zobowiązany do ustalenia kosztów egzekucji, to jednak nie jest uprawniony do oceny, czy istniały w ogóle podstawy do wszczęcia przeciwko dłużnikowi egzekucji, jeżeli wierzyciel łącznie z wnioskiem złożył tytuł wykonawczy uprawniający do wszczęcia przeciwko dłużnikowi egzekucji, a tym samym do oceny, czy istniały w ogóle podstawy do obciążenia go kosztami.

Ocena zasadności obciążenia dłużnika kosztami zbędnej egzekucji należy w tym wypadku do sądu rozpoznającego skargę wniesioną przez dłużnika w trybie art. 767 k.p.c., dłużnik bowiem, który wywiązuje się ze swoich obowiązków zgodnie z treścią tytułu wykonawczego, nie może być pozbawiony możliwości obrony swych praw w toku postępowania egzekucyjnego. Takie zasady rozstrzygania o kosztach postępowania wywołanych wniesieniem skargi na czynności komornika znalazły wyraz również w innych orzeczeniach Sądu Najwyższego.

W uchwale z dnia 9 września 1987 r., III CRN 233/87 (OSNCP 1989, nr 10, poz. 161) przyjęto, że wierzyciel, powodujący bez potrzeby wszczęcie egzekucji w sytuacji, w której dłużnik zgodnie z tytułem wykonawczym dobrowolnie świadczy alimenty w wymaganej wysokości i ustalonym terminie, sam powinien ponieść wywołane tym postępowaniem koszty egzekucyjne, przysługujące organowi egzekucyjnemu. Zwolnienie wierzycielki dochodzącej roszczeń alimentacyjnych od uiszczenia kosztów sądowych (art. 111 § 1 pkt 2 k.p.c.), rozciągające się na postępowanie egzekucyjne (art. 771 k.p.c.), dotyczy tylko kosztów niezbędnych do celowego przeprowadzenia egzekucji (art. 770 k.p.c.).

W uchwale z dnia 28 lutego 1995 r., III CZP 20/95 (OSNC 1995 nr 5, poz. 83) Sąd Najwyższy stwierdził, że w postępowaniu ze skargi wierzyciela na ustalenie przez komornika kosztów egzekucji sąd może badać, czy czynności egzekucyjne były celowo podejmowane, a w uchwale z dnia 28 lutego 1998 r., III CZP 17/96 ("Prawo Bankowe" 1996, nr 3, s. 53) przyjął, że w sprawie ze skargi na czynności komornika o kosztach postępowania orzeka sąd na podstawie art. 770 k.p.c., stosując odpowiednio (art. 13 § 2 k.p.c.) w niezbędnym zakresie przepisy o zwrocie kosztów procesu (art. 98-110 k.p.c.).

Koszty egzekucyjne ściąga się wraz z egzekwowanym roszczeniem. Prowadzenie odrębnej egzekucji w tym celu jest zbędne, gdyż egzekucja kosztów ma charakter adhezyjny (art. 824 § 1 pkt 3 i art. 1025 § 1 k.p.c.), chyba że chodzi o egzekucję prowadzoną przez sąd jako organ egzekucyjny albo gdy po wszczęciu egzekucji roszczenie wierzyciela uległo zaspokojeniu z pominięciem kosztów ustalonych przez sąd lub komornika. Prawomocne postanowienie komornika o ustaleniu kosztów podlega wykonaniu w drodze egzekucji bez zaopatrywania w klauzulę wykonalności (art. 762 § 4 k.p.c.).

Uchwała SN z dnia 28 kwietnia 2004 r., III CZP 16/04

Standard: 22479 (pełna treść orzeczenia)

W sprawie ze skargi na czynności komornika o kosztach postępowania orzeka sąd na podstawie art. 770 k.p.c. stosując odpowiednio (art. 13 § 2 k.p.c.) w niezbędnym zakresie przepisy o zwrocie kosztów procesu (art. 98-110 k.p.c.).

W postępowaniu egzekucyjnym - w miejsce występującej w procesie reguły rozstrzygania o kosztach w zależności od wyniku sprawy (art. 98 i n. k.p.c.) - obowiązuje zasada zwrotu przez dłużnika wierzycielowi kosztów celowych, tj. niezbędnych do celowego przeprowadzenia egzekucji (art. 770 k.p.c.). Jednakże zachodzi różnica w postępowaniu egzekucyjnym przed komornikiem i przed sądem. Komornik obowiązany jest w postępowaniu egzekucyjnym stosować się do zasady wyrażonej w art. 770 zd. 1 k.p.c. i ocenić, czy określone koszty są niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji. Sąd natomiast może w postępowaniu egzekucyjnym, w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności, jak również w postępowaniu ze skargi na czynności komornika, stosować odpowiednio przepisy o kosztach procesu zamieszczone w art. 98 i n. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Niezbędny zakres - zależy od okoliczności konkretnej sprawy. Stosowanie "odpowiednie" przepisu oznacza zaś niezbędną adaptację (i ewentualnie zmianę niektórych elementów) normy do zasadniczych celów i form danego postępowania; przy odpowiednim stosowaniu przepisu należy w pełni uwzględnić charakter i cel danego postępowania i wynikających stąd różnic w stosunku do uregulowań, które maja być zastosowane.

Uchwała SN z dnia 29 lutego 1996 r., III CZP 17/96

Standard: 71195 (pełna treść orzeczenia)