Postanowienie z dnia 1987-09-09 sygn. III CRN 233/87

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CRN 233/87

Postanowienie

Sądu Najwyższego

z dnia 9 września 1987 r.

Przewodniczący: sędzia SN G. Bieniek. Sędziowie SN: H. Ciepła, K. Strzępek (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy ze skargi dłużnika Eugeniusza S. na czynności komornika Rewiru I Sądu Rejonowego w Sosnowcu w sprawie wierzycielki Zofii G. przeciwko Eugeniuszowi S. o alimenty na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości od postanowienia Sądu Rejonowego w Sosnowcu z dnia 29 stycznia 1987 r.

postanowił uchylić zaskarżone postanowienie w części oddalającej skargę dłużnika na czynności komornika w zakresie obciążenia skarżącego kosztami postępowania egzekucyjnego i w tej części sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu w Sosnowcu do ponownego rozpoznania; poza tym rewizję nadzwyczajną oddalić.

Uzasadnienie

Dłużnik Eugeniusz S. w skardze procesowej na czynności Komornika Rewiru I Sądu Rejonowego w Sosnowcu zarzucił, że bezzasadnie wszczął on przeciwko mieniu egzekucję alimentów, bowiem zasądzone od niego na rzecz wierzycielki Zofii G. alimenty przesyłał jej regularnie co miesiąc, a prowadzona przeciwko niemu egzekucja naraża go na koszty egzekucyjne, co jest dla niego bardzo dolegliwe, gdy pobiera niską rentą według starego portfela.

Sąd Rejonowy w Sosnowcu zaskarżonym postanowieniem z dnia 29 stycznia 1987 r. oddalił skargę dłużnika w zakresie dokonania zajęcia renty dłużnika i obciążenia go kosztami postępowania. Postanowienie swoje uzasadnił tym, że organ egzekucyjny nie jest uprawniony do badania zasadności i wymagalności świadczenia objętego tytułem wykonawczym (art. 804 k.p.c.). Zasadnie więc komornik po złożeniu przez wierzycielkę wniosku egzekucyjnego i tytułu egzekucyjnego dokonał zajęcia renty dłużnika w ZUS. Ponieważ wierzycielka z ustawy jest zwolniona od kosztów sądowych, przeto obowiązek ich ponoszenia obciąża dłużnika.

Minister Sprawiedliwości zaskarżył to postanowienie rewizją nadzwyczajną, wnosząc o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Sosnowcu w celu ponownego rozpoznania skargi dłużnika na czynności komornika. Skarżący zarzucił temu postanowieniu rażące naruszenie prawa, tj. art. 316 § 1 k.p.c. w związku z art. 361 i 13 § 2 k.p.c. oraz art. 766, 767 i 770 k.p.c.

W uzasadnieniu tych zarzutów podniesiono, że Sąd Rejonowy ograniczając się jedynie do badania, czy czynności komornika są zgodne z przepisami postępowania egzekucyjnego, nie zajął się w ogóle zarzutem dłużnika, który twierdził, że od samego początku wysyła regularnie alimenty, a wobec tego niesłusznie obciąża się go kosztami egzekucji. Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 778 k.p.c. dłużnik powinien być obciążony wyłącznie kosztami niezbędnymi do celowego przeprowadzenia egzekucji. W związku z tym zachodziła potrzeba rozważenia, czy można było obciążyć dłużnika kosztami egzekucji zbędnej. W tym zakresie Sąd Rejonowy nie poczynił stosownych ustaleń, do czego był zobowiązany z mocy art. 707 i 770 k.p.c. Zdaniem skarżącego, w wypadku ustalenia, że wierzycielka kierowała się nie potrzebą realizacji swych uprawnień do alimentów, lecz niesumiennością, powodując bez potrzeby wszczęcie przeciwko dłużnikowi egzekucji, to powinna ona sama ponieść wynikłe z tego koszty w wysokości należnej organowi egzekucyjnemu, tj. opłaty stanowiące wynagrodzenie prowizyjne komornika, ryczałt kancelaryjny oraz wydatki.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W rewizji nadzwyczajnej skarżący trafnie twierdzi, że zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 770 k.p.c. dłużnik może ponosić jedynie koszty niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji. Takie unormowanie sprawy ponoszenia przez dłużnika kosztów w postępowaniu egzekucyjnym, odmiennie aniżeli w postępowaniu rozpoznawczym, w którym obowiązuje zasada odpowiedzialności za wyniki sprawy (art. 98 § 1 k.p.c.), prowadzi do wniosku, że dłużnik nie powinien w ogóle ponosić tych kosztów wówczas, gdy nie dał on podstawy do wszczęcia przeciwko niemu postępowania egzekucyjnego. Ma to miejsce wówczas, gdy realizuje on dobrowolnie i w ustalonym terminie obowiązek nałożony na niego w tytule wykonawczym. Jeżeli dłużnik spełnia dobrowolnie świadczenie, a następnie zarzut taki podnosi w skardze na czynności komornika, twierdząc, iż wierzycielka bezzasadnie wystąpiła do komornika z wnioskiem o wszczęcie przeciwko niemu egzekucji narażając go na koszty, to obowiązkiem Sądu Rejonowego rozpoznającego skargę było poczynienie w tym zakresie ustaleń, do czego Sąd ten był właściwy (art. 767 i 770 k.p.c.). Zgodnie bowiem z ustaloną zasadą prawną zawartą w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 1986 r. III CZP 40/86: "Dłużnik, przeciwko któremu wszczęta została egzekucja alimentów, mimo że dobrowolnie zaspokajał alimenty w terminie i wysokości określonej w tytule wykonawczym, może skutecznie - stosownie do okoliczności - w drodze skargi kwestionować czynności komornika w zakresie obciążenia go kosztami egzekucyjnymi (art. 767 i 770 k.p.c.)". Celowe zaś koszty egzekucji, o których mowa w art. 770 k.p.c., powinny być ustalone w postępowaniu egzekucyjnym, z którego wynikły (orz. SN z dnia 14 czerwca 1973 r. I CR 250/73 - OSNCP 1974, z. 6, poz. 110). W tych więc warunkach, gdy dłużnik spełnia dobrowolnie świadczenie alimentacyjne, nie może on być pozbawiony obrony swych praw w zakresie obciążenia go zbędnymi kosztami postępowania w sprawie, w której koszty te powstały.

Skarżący w rewizji zasadnie podnosi, że komornik, który w postępowaniu egzekucyjnym ma wykonać tytuł wykonawczy, nie może sprawdzać zasadności i wymagalności obowiązku objętego tym tytułem (art. 804 k.p.c.). Na komorniku jednak ciąży taki obowiązek wówczas, gdy ma się on ustosunkować do zarzutu dłużnika, że bezzasadnie obciążył go kosztami egzekucji, pomimo że płaci on wierzycielce dobrowolnie i w terminie zasądzone alimenty.

Sąd Rejonowy, rozpoznając skargę na czynności komornika, w ogóle nie rozważył podniesionego w niej zarzutu pod kątem zasady wyrażonej w art. 770 k.p.c., a mianowicie, że dłużnik powinien zwrócić wierzycielowi tylko koszty niezbędne do celowego prowadzenia egzekucji. Odnosi się ona wprawdzie do powinności dłużnika wobec wierzyciela w zakresie zwrotu temu ostatniemu kosztów egzekucji, jednakże nie można zasady tej pominąć wówczas, gdy dłużnik nie dał w ogóle powodów do wystąpienia przeciwko niemu z wnioskiem do komornika o wszczęcie egzekucji. W związku z tym obowiązkiem Sądu Rejonowego celowe będzie rozważenie, czy dłużnika można obciążyć kosztami egzekucji zbędnej.

W tej sytuacji należy stwierdzić, że Sąd Rejonowy oddalając skargę dłużnika tylko dlatego, iż czynności komornika w sprawie zajęcia jego renty były zgodne z przepisami prawa egzekucyjnego, bez wyjaśnienia w ogóle zasadności zarzutu dłużnika, że alimenty należne wierzycielce płaci dobrowolnie i regularnie, dopuścił się rażącego naruszenia prawa (art. 767 i 770 k.p.c.).

Wierzyciel, który bez potrzeby powoduje wszczęcie egzekucji w sytuacji, gdy dłużnik zgodnie z tytułem wykonawczym dobrowolnie świadczy alimenty w wymaganej wysokości i ustalonym terminie, sam powinien ponieść wywołane tym postępowaniem koszty egzekucyjne, przysługujące organowi egzekucyjnemu. Zwolnienie wierzycielki, jako dochodzącej roszczeń alimentacyjnych, od uiszczenia kosztów sądowych (art. 111 § 1 pkt 2 k.p.c.), które rozciąga się także na postępowanie egzekucyjne (art. 771 k.p.c.), w tym wypadku dotyczy tylko kosztów niezbędnych do celowego przeprowadzenia egzekucji (art. 770 k.p.c.).

Trafnie zatem w rewizji nadzwyczajnej wskazano, że Sąd Rejonowy rażąco naruszył art. 316 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. oraz art. 767 i 770 k.p.c.

Z tych przyczyn uchylono zaskarżone postanowienie w części oddalającej skargę dłużnika na czynności komornika w zakresie obciążającym dłużnika kosztami postępowania egzekucyjnego i w tej części przekazano sprawę Sądowi Rejonowemu w Sosnowcu do ponownego rozpoznania. W pozostałym natomiast zakresie zaskarżone orzeczenie odpowiada prawu. Nie można bowiem skutecznie kwestionować samego faktu zajęcia przez komornika renty dłużnika, co zresztą sam skarżący przyznaje w rewizji nadzwyczajnej.

Z tych przyczyn orzeczono jak w sentencji.

OSNC 1989 r., Nr 10, poz. 161