Uchwała z dnia 1996-02-29 sygn. III CZP 17/96

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 17/96

Uchwała

z dnia 29 lutego 1996 r.

Przewodniczący: Sędzia SN T. Żyznowski.

Sędziowie SN: G. Bieniek, B. Czech (spr.).

Protokolant: M. Czarnecka.

Sąd Najwyższy w sprawie ze skargi dłużnika - Spółdzielni Mieszkaniowej "Z." w W. z udziałem wierzyciela Bank III Oddział w W. na czynności komornika po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 29 lutego 1996 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Wojewódzki we Wrocławiu postanowieniem z dnia 29 stycznia 1996 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Według jakich zasad orzeka się o kosztach postępowania skarbowego, wywołanych wniesieniem skargi na czynności komornika"?

podjął następującą uchwałę:

W sprawie ze skargi na czynności komornika o kosztach postępowania orzeka sąd na podstawie art. 770 k.p.c. stosując odpowiednio (art. 13 § 2 k.p.c.) w niezbędnym zakresie przepisy o zwrocie kosztów procesu (art. 98-110 k.p.c.).

Uzasadnienie

Przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne powstało na tle następującego stanu faktycznego:

Na wniosek wierzyciela – III Oddział w W. i na podstawie wystawionego przez niego bankowego tytułu wykonawczego (art. 53 ust. 2 Prawa bankowego z 31 I 1989 r., tekst jedn. Dz. U. z 1992 r. Nr 72, poz. 359 ze zm.), Komornik Sądu Rejonowego we Wrocławiu zajął wierzytelność pieniężną dłużnika - Spółdzielni Mieszkaniowej "Z." w W., na jego rachunku bankowym, do wysokości wymienionej w tytule wykonawczym.

Na tę czynność Komornika w sprawie dłużnik złożył skargę, wnosząc o: 1) zawieszenie egzekucji, 2) umorzenie egzekucji, 3) zasądzenie na jego rzecz od wierzyciela kosztów postępowania ze skargi na czynności Komornika. Zarzucił, że na poczet tego samego długu nastąpiło zajęcie wierzytelności na trzech różnych rachunkach bankowych oraz wszczęta została egzekucja do nieruchomości dłużnika. Nadto dłużnik zakwestionował wysokość kosztów egzekucji, określoną przez Komornika.

Na posiedzeniu Sądu w dniu 12 X 1995 r. wierzyciel przyznał, że o tę samą należność wszczął egzekucję w czterech sprawach i że należność ta została już zapłacona. W związku z tym wierzyciel i dłużnik wnieśli o umorzenie postępowania egzekucyjnego, a dłużnik cofnął wniosek o zawieszenie postępowania egzekucyjnego.

Sąd Rejonowy dla Wrocławia Fabryczna postanowieniem z 12 X 1995 r.:

1) nakazał Komornikowi umorzenie egzekucji w sprawie Km,

2) zasądził od wierzyciela na rzecz dłużnika kwotę 153 zł "tytułem zwrotu kosztów procesu",

3) w pozostałej części "umorzono postępowanie".

Sąd Rejonowy powołał się: odnośnie umorzenia postępowania egzekucyjnego - na art. 825 pkt 1 k.p.c., odnośnie zasądzenia zwrotu kosztów - na art. 98 § 3 i art. 99 k.p.c. podkreślając, że wierzyciel nie dokonał czynności zmierzających do umorzenia egzekucji pomimo całkowitego zaspokojenia dochodzonej wierzytelności i w końcu - odnośnie umorzenia postępowania w pozostałej części - na art. 350 k.p.c.

Na postanowienie to w części dotyczącej orzeczenia o kosztach wniósł zażalenie wierzyciel domagając się uchylenia tego orzeczenia i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Wojewódzki, rozpoznając sprawę na skutek tego zażalenia, przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne przytoczone w sentencji uchwały.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W postępowaniu egzekucyjnym - w miejsce występującej w procesie reguły rozstrzygania o kosztach w zależności od wyniku sprawy (art. 98 i n. k.p.c.) -obowiązuje zasada zwrotu przez dłużnika wierzycielowi kosztów celowych, tj. niezbędnych do celowego przeprowadzenia egzekucji (art. 770 k.p.c.). Jednakże zachodzi różnica w postępowaniu egzekucyjnym przed komornikiem i przed sądem. Komornik obowiązany jest w postępowaniu egzekucyjnym stosować się do zasady wyrażonej w art. 770 zd. 1 k.p.c. i ocenić, czy określone koszty są niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji. Sąd natomiast może w postępowaniu egzekucyjnym, w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności, jak również w postępowaniu ze skargi na czynności komornika, stosować odpowiednio przepisy o kosztach procesu zamieszczone w art. 98 i n. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Pogląd ten jest przyjęty i ugruntowany zarówno w piśmiennictwie, jak i w judykaturze.

Wyrazem tego stanowiska jest m.in. uchwała składu siedmiu sędziów z 27 XI 1986 r., III CZP 40/86 (OSNCP 1987, nr 5-6, poz. 71) w której Sąd Najwyższy wyjaśnił, że dłużnik, przeciwko któremu wszczęta została egzekucja alimentów, mimo że dobrowolnie zaspokajał je w terminie i w wysokości określonej w tytule wykonawczym, może skutecznie - stosownie do okoliczności - w drodze skargi kwestionować czynność komornika w zakresie obciążenia go kosztami egzekucyjnymi (art. 767 i 770 k.p.c.). W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy podkreślił, że jakkolwiek komornik jest zobowiązany do ustalenia kosztów egzekucji, to jednak nie jest on uprawniony do oceny, czy istniały w ogóle podstawy do wszczęcia przeciwko dłużnikowi egzekucji, jeżeli wierzyciel łącznie z wnioskiem złożył tytuł wykonawczy uprawniający do wszczęcia przeciwko dłużnikowi egzekucji, a tym samym do oceny, czy istniały w ogóle podstawy do obciążenia go kosztami. Ocena zasadności obciążenia dłużnika kosztami zbędnej egzekucji należy w tym wypadku do sądu rozpoznającego skargę wniesioną przez dłużnika w trybie art. 767 k.p.c. Dłużnik bowiem, który wywiązuje się ze swoich obowiązków zgodnie z treścią tytułu wykonawczego, nie może być pozbawiony możliwości obrony swych praw w toku postępowania egzekucyjnego. Takie zasady rozstrzygania o kosztach postępowania wywołanym wniesieniem skargi na czynności komornika, znalazły wyraz również w innych orzeczeniach Sądu Najwyższego (zob. np. uchwałę III CZP 20/95 z 29 II 1995 r., OSNC 1995, nr 5, poz. 83; postanowienie I CRN 11/93 z 18 II 1993 r., nie opubl.).

Odpowiadając na przedstawione zagadnienie prawne należy zatem przyjąć, że w sprawie ze skargi na czynności komornika o kosztach postępowania orzeka sąd na podstawie art. 770 k.p.c. stosując odpowiednio (art. 13 § 2 k.p.c.) w niezbędnym zakresie przepisy o zwrocie kosztów procesu (art. 98-110 k.p.c.). Wymieniony niezbędny zakres - zależy od okoliczności konkretnej sprawy. Stosowanie "odpowiednie" przepisu oznacza zaś niezbędną adaptację (i ewentualnie zmianę niektórych elementów) normy do zasadniczych celów i form danego postępowania; przy odpowiednim stosowaniu przepisu należy w pełni uwzględnić charakter i cel danego postępowania i wynikających stąd różnic w stosunku do uregulowań, które maja być zastosowane.

Z powyższych przyczyn Sąd Najwyższy podjął uchwałę jak w sentencji (art. 391 § 1 k.p.c. oraz art. 13 pkt 4 ustawy z 20 IX 1984 r. o Sądzie Najwyższym, tekst jedn. Dz. U. z 1994 r. Nr 13, poz. 48 ze zm.).

Niezależnie od rozstrzygnięcia przedstawionego zagadnienia prawnego Sąd Najwyższy zwraca uwagę na następujące nieprawidłowości w sformułowaniu sentencji powołanego wyżej postanowienia Sądu Rejonowego dla Wrocławia Fabryczna z 12 X 1995 r.: 1) jeśli egzekucja podlegała umorzeniu, to Sąd powinien był sam umorzyć ją, a nie polecać wykonanie tej czynności komornikowi (art. 825 pkt 1 k.p.c.); 2) w sprawie ze skargi na czynności komornika nie ma "kosztów procesu" lecz są koszty postępowania wywołanego tą skargą; 3) wyrzeczenie tenoru sentencji postanowienia powinno nastąpić w bezokoliczniku, tak jak to Sąd Rejonowy uczynił w pkt I, zaś użyte w pozostałych punktach sformułowania "zasądza" (pkt II) i "umorzono" (pkt III) są niestosowne. Mylnie podał też Sąd Rejonowy jako podstawę umorzenia postępowania art. 350 k.p.c. zamiast art. 355 § 1 k.p.c.