Zależność zakresu udzielanych pacjentowi informacji od rodzaju zabiegu

Obowiązek informacji uregulowany w art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (jedn. tekst: Dz.U. z 2008 r. Nr 136, poz. 857 ze zm.) obejmuje przewidywalne, choćby nawet występujące rzadko, następstwa zabiegu operacyjnego, które mają szczególnie niebezpieczny charakter dla zdrowia lub zagrażają życiu. Nie oznacza to jednak, że w każdym przypadku nawet poważnych skutkach zabiegu operacyjnego niezależnie od rodzaju tego zabiegu i prawdopodobieństwa ich wystąpienia.

Zakres udzielanych pacjentowi informacji musi być uzależniony od rodzaju zabiegu, w szczególności od tego, czy w danym wypadku za jego przeprowadzeniem przemawiają wskazania bezwzględne (chodzi o zabieg ratujący życie), czy też wskazania względne lub czy jest to jedynie zabieg o charakterze kosmetycznym. Zakres ten sięga najdalej w przypadku zabiegów przeprowadzanych wyłącznie dla celów estetycznych.

W sytuacji, w której zachodzi bezwzględna konieczność operacji lekarz powinien wyjaśnić pacjentowi jedynie cel i rodzaj operacji oraz zwykłe jej następstwa. Nie potrzebuje, a nawet ze względu na samopoczucie i zdrowie pacjenta nie powinien zapoznawać go z nietypowymi następstwami, nieobjętymi normalnym ryzykiem podejmowanego zabiegu, które w szczególnych wypadkach powikłań mogą wystąpić.

Jeżeli operacja jest niezbędna dla ratowania życia chorego lekarz nie powinien udzielać pacjentowi informacji o powikłaniach, które zdarzają się niezmiernie rzadko, ponieważ mogłoby to wpłynąć ujemnie na psychikę chorego i doprowadzić do pogorszenia stanu zdrowia, do bezpodstawnej odmowy wyrażenia zgody na dokonanie zabiegu albo do zwiększenia ryzyka operacji (zob. wyroki SN z dnia 28 sierpnia 1972 r., II CR 296/72; z dnia 14 listopada 1972 r., I CR 463/72; z dnia 28 sierpnia 1973 r., I CR 441/73; z dnia 11 stycznia 1974 r., II CR 732/73; z dnia 7 marca 1974 r., I CR 43/74, z dnia 5 września 1980 r., II CR 280/80, z dnia 1 kwietnia 2004 r., II CK 134/03 i z dnia 26 kwietnia 2007 r., II CSK 2/07; z dnia 23 listopada 2007 r., IV CSK 240/07).

Wyrok SN z dnia 3 grudnia 2009 r., II CSK 337/09

Standard: 66707 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

lekarz, udzielając informacji, musi wziąć pod uwagę rodzaj i termin zabiegu, ponieważ inaczej będzie informował pacjenta o zabiegu operacyjnym, a inaczej o lekkim zabiegu innego rodzaju. Inaczej pacjenta wymagającego natychmiastowej operacji, a inaczej takiego, u którego taka konieczność nie istnieje.

Istotnym elementem informacji dotyczącej przydatności leczenia powinno być zatem objaśnienie co do ewentualnej potrzeby pilnego dokonania zabiegu (zob. np. wyroki SN: z dnia 28 sierpnia 1972 r., II CR 296/72, z dnia 14 listopada 1972 r., I CR 463/72, z dnia 28 sierpnia 1973 r., I CR 441/73, z dnia 11 stycznia 1974 r., II CR 732/73, z dnia 7 marca 1974 r., I CR 43/74, z dnia 5 września 1980 r., II CR 280/80, z dnia 1 kwietnia 2004 r., II CK 134/03).

Szczególnie starannie musi lekarz informować o użyteczności różnych metod terapeutycznych wówczas, gdy pacjent skłania się ku metodzie mało skutecznej, ale np. mniej inwazyjnej. Jeśli zabieg jest celowy, a pacjent zaniedbuje zalecenia lub odmawia poddania się takiemu zabiegowi, lekarz ma obowiązek ponawiać próby przekonania pacjenta do zabiegu, jeśli pozostaje z nim w bezpośrednim kontakcie. Niepodobna z góry określić, ile takich prób powinien podjąć. Im bardziej niezbędny zabieg, tym więcej. Niekiedy ma obowiązek powtarzać zalecenie tak długo, jak to jest możliwe, co szczególnie oczywiste jest, gdy chodzi o zabiegi niezbędne dla ratowania życia. Lekarz musi dochować najwyższej staranności, choć nigdy nie może zostać uznany za odpowiedzialnego za rezultat tych starań.

Wyrok SN z dnia 7 listopada 2008 r., II CSK 259/08

Standard: 70453 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

Nawet w razie uznania, że zgoda została przez powódkę udzielona bez poinformowania o możliwych komplikacjach, czego nie udowodniono w postępowaniu sądowym, nie można byłoby automatycznie przyjąć, że szpital odpowiada za wszystkie skutki, jakie naświetlanie wywołało u powódki. Obowiązek udzielenia pacjentowi informacji nie wymaga bowiem wskazania wszystkich możliwych skutków wykonania zabiegu operacyjnego ratującego życie.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 kwietnia 2004 r., II CK 134/03 stwierdził, że w sytuacji, w której chodzi o zabieg operacyjny ratujący życie pacjenta, obowiązek udzielenia informacji, wynikający z przepisów art. 34 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 6 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza (Dz. U. z 1997 r. Nr 28, poz. 152 z późn. zm.; obecnie: tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 226, poz. 1943 z późn. zm.) i art. 19 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 91, poz. 408 z późn. zm.; obecnie: tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89), może ograniczać się do wskazania możliwych niekorzystnych skutków i powikłań, będących zwykłym, typowym następstwem danego zabiegu.

W wyroku tym Sąd Najwyższy podkreślił ponadto, że zakres udzielanych pacjentowi informacji musi być uzależniony od rodzaju zabiegu, w szczególności od tego, czy w danym wypadku za jego przeprowadzeniem przemawiają bezwzględne, czy względne wskazania, czy też chodzi jedynie o zabieg kosmetyczny, przychylając się w tej kwestii do swych poprzednich wypowiedzi w wyrokach z dnia 28 sierpnia 1972 r., II CR 296/72, z dnia 14 listopada 1972 r., I CR 463/72, z dnia 28 sierpnia 1973 r., I CR 441/73, z dnia 11 stycznia 1974 r., II CR 732/73, z dnia 7 marca 1974 r., I CR 43/74, z dnia 5 września 1980 r., II CR 280/80.

Wyrok SN z dnia 26 kwietnia 2007 r., II CSK 2/07

Standard: 20004 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy