Postanowienie z dnia 1996-01-23 sygn. II CRN 194/95

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CRN 194/95

Postanowienie z dnia 23 stycznia 1996 r. 

1. Nie jest dopuszczalna egzekucja o opróżnienie lokalu użytkowego, jeżeli dłużnik nie został wymieniony w tytule egzekucyjnym lub nie został określony w nadanej temu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności (art. 776 k.p.c., art. 788 k.p.c., art. 791 k.p.c.).

2. W sprawie o nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności, przewidzianej w art. 791 k.p.c., wykazanie, że osoba uzyskała władanie lokalem po wszczęciu postępowania, w którym wydano tytuł egzekucyjny, może nastąpić także innymi niż zaświadczenie środkami dowodowymi.

Przewodniczący: sędzia SN J. Suchecki.

Sędziowie SN: G. Filcek, Z. Świeboda (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora W. Bryndy, po rozpoznaniu w dniu 23 stycznia 1996 r. na rozprawie sprawy z wniosku wierzyciela Bolesława M., z udziałem dłużnika Zygmunta B. i Beaty K. o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości (...) od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Katowicach z dnia 29 grudnia 1994 r. sygn. akt (...) postanowił oddalić rewizję nadzwyczajną.

Uzasadnienie:

Wierzyciel Bolesław M. wynajął Zygmuntowi B. lokal użytkowy o powierzchni około 300 m2, położony w W.Ś. przy ul. Korfantego 47, a następnie w pozwie wniesionym w dniu 17 września 1992 r. domagał się eksmisji najemcy. Prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Włodzisławiu Śląskim z dnia 1 marca 1993 r. Zygmunt B. zobowiązany został do opróżnienia i oddania lokalu użytkowego Bolesławowi M.

W toku egzekucji prowadzonej przeciwko Zygmuntowi B. okazało się, że część lokalu użytkowego zajmuje Beata K., z którą Zygmunt B. zawarł w dniu 10 czerwca 1992 r. umowę podnajmu części lokalu użytkowego o powierzchni około 140 m2 na takich warunkach, iż na podnajętej części lokalu użytkowego miała ona prowadzić własną działalność handlową, w pozostałej zaś części lokalu użytkowego miała prowadzić sprzedaż towaru znajdującego się na stoiskach Zygmunta B.

We wniosku z dnia 21 czerwca 1994 r., skierowanym do Sądu Rejonowego w Włodzisławiu Śląskim, wierzyciel domagał się nadania klauzuli wykonalności wyrokowi Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim także przeciwko Beacie K.; do wniosku nie dołączył żadnego dokumentu, z którego by wynikało, że Beata K. uzyskała władanie lokalem po wszczęciu postępowania rozpoznawczego przeciwko Zygmuntowi B., ani też nie wskazał żadnych środków dowodowych. Sąd Rejonowy na wyznaczonym posiedzeniu wysłuchał wierzyciela, dłużnika oraz Beatę K., tj. osobę przeciwko której klauzula ma być wydana, oraz przesłuchał w charakterze świadka żonę wierzyciela, i postanowieniem z dnia 11 października 1994 r. orzekł o nadaniu klauzuli wykonalności wyrokowi Sądu Rejonowego z dnia 1 marca 1993 r. także przeciwko Beacie K. Zdaniem Sądu Rejonowego, Beata K. nie może skutecznie powoływać się na zawartą przez nią z Zygmuntem B. w dniu 10 czerwca 1992 r. umowę podnajmu części spornego lokalu, gdyż zgodnie z art. 668 § 2 k.c. stosunek podnajmu rozwiązuje się najpóźniej z chwilą zakończenia stosunku najmu, co nastąpiło w dniu 2 września 1992 r., z którym to dniem Beata K. utraciła tytuł prawny do zajmowania części lokalu użytkowego o powierzchni około 140 m2, z jego ogólnej powierzchni około 300 m2. Sąd zatem stanął na stanowisku, że Beata K. zajmuje część lokalu użytkowego bez tytułu prawnego. Wniesione przez Beatę K. i Zygmunta B. zażalenie Sąd Wojewódzki w Katowicach postanowieniem z dnia 29 grudnia 1994 r. oddalił. Sąd Wojewódzki podzielił wyrażony przez Sąd I instancji pogląd, że Beata K. nie ma tytułu prawnego do władania spornym lokalem.

W rewizji nadzwyczajnej Minister Sprawiedliwości wniósł o uchylenie postanowienia Sądu Wojewódzkiego oraz postanowienia Sądu Rejonowego i oddalenie wniosku. Skarżący zarzucił rażące naruszenie art. 791 k.p.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Na tle rozpoznawanej sprawy wyłaniają się co najmniej dwa zagadnienia wymagające omówienia i zajęcia stanowiska. Są to:

1) dopuszczalność egzekucji o opróżnienie lokalu przeciwko innej osobie, niż przeciwko dłużnikowi, jeżeli ta osoba przed wytoczeniem powództwa przeciwko dłużnikowi objęła lokal we władanie, oraz

2) środki, którymi wierzyciel powinien wykazać, że osoba trzecia uzyskała władanie lokalem po wszczęciu postępowania, w którym wydano tytuł egzekucyjny.

Według przepisów kodeksu postępowania cywilnego istnieją kategorie wierzycieli, którzy uczestniczą w egzekucji bez formalnego tytułu egzekucyjnego, określonego w art. 777 k.p.c. Do kategorii tej należą ci wierzyciele, którzy nie wszczynali egzekucji (wierzyciele egzekwujący), lecz uczestniczący w postępowaniu, jak pracownicy - co do należności określonych w art. 1034 k.p.c., wierzyciele hipoteczni (art. 1036 k.p.c.), zastawnicy (art. 1030 k.p.c.). Rola tytułu egzekucyjnego sprowadza się nie tylko do tego, że stanowi on element tytułu wykonawczego, ale ponadto istnienie określonego tytułu egzekucyjnego stanowi konieczny warunek egzekucji z niektórych mas majątkowych - por. np. art. 778 k.p.c. dotyczący spółki prawa cywilnego, art. 779 § 1 k.p.c. dotyczący egzekucji ze spadku, art. 780 k.p.c. dotyczący egzekucji z mienia zarządzanego. Nieuwidocznienie określonych podmiotów lub mas majątkowych w tytule egzekucyjnym nie pozbawia możliwości prowadzenia przeciwko nim egzekucji, jeżeli na podstawie obowiązujących przepisów można przeciwko nim nadać tytułom egzekucyjnym klauzulę wykonalności - por. np. art. 779 § 2, art. 780 zd. 2 w związku z art. 788 k.p.c.

Do wyjątków zaś należy prowadzenie egzekucji przeciwko osobie nie wymienionej ani w tytule egzekucyjnym, ani w klauzuli wykonalności (por. np. art. 767¹ § 1 k.p.c.), lecz wtedy prawodawca przewidział środki ochrony dla takiej osoby.

Jeżeli chodzi o tytuły dotyczące eksmisji z lokalu, należy podkreślić, że brakuje przepisów pozwalających na prowadzenie egzekucji o opróżnienie lokalu przeciwko osobie nie wymienionej w tytule wykonawczym. Można prowadzić egzekucję o opróżnienie lokalu przeciwko osobie wymienionej w tytule egzekucyjnym zaopatrzonym w klauzulę wykonalności (art. 776 k.p.c.) lub nie wymienionej w tytule egzekucyjnym, jeżeli z kolei przeciwko tej osobie nadano tytułowi egzekucyjnemu klauzulę wykonalności (art. 788 i 791 k.p.c.). Można więc stwierdzić, że nie jest dopuszczalna egzekucja o opróżnienie lokalu użytkowego, jeżeli dłużnik nie został wymieniony w tytule egzekucyjnym, lub nie został określony w nadanej temu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności (art. 776, 788, 791 k.p.c.).

Rozpoznawana sprawa dotyczy prowadzenia egzekucji o opróżnienie lokalu przeciwko osobie, która uzyskała władanie lokalem przed wszczęciem postępowania, w którym wydano tytuł egzekucyjny, a zatem art. 791 k.p.c. jej nie obejmuje, ponieważ wierzyciel mógł w postępowaniu rozpoznawczym rozszerzyć podmiotowo powództwo. Wprawdzie wierzyciel niedołączył do wniosku o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko Beacie K. przewidzianego w tym przepisie zaświadczenia, które bliżej konkretyzuje art. 785 k.p.c., jednakże Sąd mógł okoliczności wymienione w tym przepisie ustalać innymi środkami dowodowymi na posiedzeniu Sądu, nie wyłączając wysłuchania stron (art. 766 k.p.c.). Postępowanie klauzulowe stanowi swoisty pomost między postępowaniem rozpoznawczym a postępowaniem egzekucyjnym; do postępowania tego za pośrednictwem art. 13 § 2 k.p.c. stosuje się odpowiednio przepisy o środkach dowodowych w postępowaniu rozpoznawczym. Wyrazem tendencji ustawodawcy do zbliżania postępowania klauzulowego do postępowania rozpoznawczego jest np. art. 767¹ § 1 k.p.c. Dlatego w sprawie o nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności przewidzianej w art. 791 k.p.c. wykazanie, że osoba uzyskała władanie lokalem po wszczęciu postępowania, w którym wydano tytuł egzekucyjny, może nastąpić także innymi niż zaświadczenie środkami dowodowymi.

Jednakże mimo stwierdzenia uchybień Sądów nie można uznać, by w sytuacji wniesienia rewizji nadzwyczajnej po upływie terminu przewidzianego w art. 421 § 2 k.p.c., zaskarżone postanowienia naruszały interes Rzeczypospolitej Polskiej. Bolesław M. na wypadek oddalenia wniosku o nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności także przeciwko Beacie K. musiałby występować z odrębnym pozwem, który miałby szanse powodzenia w świetle ustaleń Sądów o władaniu przez Beatę K. lokalem bez tytułu prawnego.

Z tych przyczyn rewizję nadzwyczajną oddalono (art. 421 § 2 k.p.c.).

OSNC 1996 r., Nr 6, poz. 83