Charakterystyka postępowania klauzulowego, miejsce w strukturze postępowania cywilnego
Nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu (art. 776 k.p.c.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
W doktrynie wyróżnia się cztery funkcje postępowania klauzulowego, przy czym dwie z nich mają charakter powszechny (są realizowane w każdym postępowaniu klauzulowym), a dwie pozostałe mają charakter subsydiarny (występują w niektórych tylko postępowaniach). Funkcje te są zbieżne z zadaniami spoczywającymi na organie nadającym klauzulę wykonalności, przez co wyznaczają granice jego kognicji w tym postępowaniu.
Do funkcji powszechnych należy zbadanie, czy tytuł egzekucyjny, któremu ma być nadana klauzula wykonalności, nie jest wadliwy. Chodzi tu wyłącznie o to, czy odpowiada on wymogom przewidzianym przez przepisy Kodeksu postępowania cywilnego lub regulacje pozakodeksowe dla określonego rodzaju tytułów egzekucyjnych. W razie stwierdzenia, że warunki te nie są spełnione, organ powinien oddalić wniosek o nadanie klauzuli wykonalności, przy czym nie każda wada tytułu egzekucyjnego (np. niektóre uchybienia popełnione przez notariusza przy sporządzaniu aktu notarialnego) spowoduje tak daleko idący skutek. W postępowaniu klauzulowym nie bada się jednak zasadności tytułu egzekucyjnego. Postępowanie klauzulowe nie może bowiem zastępować postępowania rozpoznawczego, które służy badaniu zasadności tytułu egzekucyjnego.
Drugą funkcją powszechną realizowaną w postępowaniu klauzulowym jest ustalenie, czy tytuł egzekucyjny podlega wykonaniu w drodze egzekucji sądowej. Klauzulę wykonalności można bowiem nadać tylko takiemu tytułowi, który stwierdza obowiązek świadczenia, podlegający przymusowemu wykonaniu w sądowym postępowaniu egzekucyjnym. Badanie wykonalności tytułu egzekucyjnego ma na celu ustalenie, czy świadczenie stwierdzone tytułem egzekucyjnym może być wykonywane w sądowym postępowaniu egzekucyjnym. Może to obejmować różne aspekty, wśród których należy wymienić trzy najczęstsze zagadnienia:
- czy konkretne świadczenie podlega wykonaniu w ramach egzekucji sądowej, czyli czy przepisy pozwalają na egzekucję sądową określonego rodzaju należności (np. czy należność stwierdzona w administracyjnym tytule wykonawczym może podlegać wykonaniu w trybie egzekucji sądowej);
- czy tytuł egzekucyjny pochodzący od sądu albo referendarza sądowego jest wykonalny (np. czy orzeczenie jest prawomocne albo natychmiast wykonalne); 3. czy świadczenie jest opisane w treści tytułu egzekucyjnego na tyle precyzyjnie, że może być ono wykonywane przez komornika sądowego (jeżeli treść tytułu rodzi wątpliwości co do strony podmiotowej lub przedmiotowej świadczenia, to taka wada uniemożliwia nadanie klauzuli wykonalności).
Do funkcji subsydiarnych (czyli realizowanych w niektórych sprawach klauzulowych) należy ustalenie przedmiotowego i podmiotowego zakresu egzekucji. W doktrynie rozróżnia się bowiem tzw. klauzule deklaratywne (nadawane na rzecz i przeciwko osobom wymienionym w treści tytułu egzekucyjnego) oraz klauzule konstytutywne (nadawane na rzecz lub przeciwko innym osobom niż osoby wskazane w treści tytułu egzekucyjnego).
Do klauzul konstytutywnych zalicza się klauzulę wykonalności nadawaną przeciwko wspólnikom handlowych spółek osobowych (art. 778[1] k.p.c.), klauzulę nadawaną przeciwko małżonkowi dłużnika (art. 787 i 787[1] k.p.c.), klauzulę nadawaną na rzecz następcy wierzyciela lub przeciwko następcy dłużnika (art. 788 i 789 k.p.c.) oraz klauzulę, w której ograniczono odpowiedzialność dłużnika (art. 791 k.p.c.). Nadanie klauzuli konstytutywnej jest uzależnione od zbadania zdarzeń, które warunkują rozszerzenie lub zawężenie granic podmiotowych lub przedmiotowych obowiązku świadczenia. Jeżeli wierzyciel wnosi o nadanie takiej klauzuli wykonalności, to rolą organu rozpoznającego wniosek o nadanie klauzuli wykonalności jest zbadanie tych zdarzeń.
Drugą funkcją o charakterze subsydiarnym jest stwierdzenie zdarzenia, od którego zależy wykonanie tytułu egzekucyjnego. W treści tego tytułu mogą być bowiem zamieszczone postanowienia, według których wykonanie tytułu egzekucyjnego zależy od wystąpienia określonego zdarzenia, np. podjęcia pracy przez pracownika i udokumentowania go – art. 786 k.p.c.
Postanowienie SN z dnia 18 stycznia 2017 r., III SPZP 2/16
Standard: 62351 (pełna treść orzeczenia)
Nadanie klauzuli wykonalności jest zezwoleniem na prowadzenie egzekucji, czyli zastosowanie przymusu państwowego w tym postępowaniu na podstawie istniejącego tytułu egzekucyjnego. Klauzulę wykonalności definiuje się jako akt sądowy, w którym sąd stwierdza, że tytuł egzekucyjny przedstawiony przez wierzyciela nadaje się do wykonania i że prowadzenie egzekucji przeciwko dłużnikowi jest dopuszczalne oraz że orzeczenie to podlega wykonaniu jako prawomocne lub natychmiast wykonalne.
Nie budzi wątpliwości, że postanowienie sądu o nadaniu klauzuli wykonalności jest orzeczeniem sądowym, a więc realizacją funkcji jurysdykcyjnej, a nie administracyjnej. (…) W piśmiennictwie uznaje się samą klauzulę wykonalności za postanowienie, czyli orzeczenie (por. J. Gudowski, Kodeks postępowania cywilnego. Tekst, orzecznictwo, piśmiennictwo, t. 2, Warszawa 1998, s. 1210; Komentarz do art. 782 [w:] red. A. Zieliński, Kodeks... s. 641).
Wyrok TK z dnia 22 listopada 2010 r., P 28/08
Standard: 3906 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 22649
Standard: 22184
Standard: 3907
Standard: 22663