Wyrok z dnia 2009-01-15 sygn. I ACa 920/08

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I ACa 920/08 
WYROK

W  IMIENIU  RZECZYPOSPOLITEJ  POLSKIEJ

Dnia 15 stycznia 2009 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

         Przewodniczący – Sędzia SA – Sławomir Czopiński
            Sędzia  SA                                      – Edyta Jefimko /spr./
            Sędzia SO del.                              – Przemysław Kurzawa
            Protokolant                                 – st. sekr. sąd. Katarzyna Foltak
po rozpoznaniu w dniu  15 stycznia 2009  r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa E. P.

przeciwko miastu stołecznemu W.

o ustalenie

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 6 maja 2008 r., sygn. akt II C 1832/06 

1. oddala apelację;

2. odstępuje od obciążenia powódki obowiązkiem zwrotu pozwanemu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 6 maja 2008 r. wydanym w sprawie z powództwa E. P. skierowanego przeciwko Miastu Stołecznemu W. o ustalenie, że nieruchomość położona w W., przy ulicy (…), dla której prowadzona była księga hipoteczna nr (…) (zaginiona), obejmująca obecnie działki ewidencyjne numer (…), (…) i (…) cz. z obrębu (…) w dniu 20 listopada 1945 r. stanowiła własność K. P. w 55% i R. P.( dawniej R. P.) w 45% - Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo, zasądzając od powódki na rzecz pozwanego kwotę 7.200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego oraz przejmując nieuiszczony wpis sądowy na rachunek Skarbu Państwa.

Powyższy wyrok Sąd Okręgowy wydal na podstawie następujących ustaleń faktycznych i wniosków.

Nieruchomość położona w W., przy ulicy (…), dla której prowadzona była księga hipoteczna nr (…)( zaginiona) stanowiąca własność B. H. w dniach 19 kwietnia 1937 r. i 31 lipca 1937 r. została zbyta wraz z naniesionym na niej niewykończonym domem murowanym na rzecz K. P. co do udziału wynoszącego 55% i R. P. ( dawniej R. P.) co do udziału wynoszącego  45%. Po II wojnie światowej nieruchomość ta została objęta działaniem dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy ( Dz. U. Nr 50, poz. 279 z późn. zm.) i z dniem 21 listopada 1945 r. przeszła na własność Gminy m. st. W. Po likwidacji gmin, w dniu 13 lipca 1950 r., własność nieruchomości nabył Skarb Państwa. Obecnie stanowi ona własność m. st. W., które nabyło ją na podstawie art.20 ust.1 ustawy z dnia 15 marca 2002 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy( Dz. U. Nr 41, poz. 361 z późn. zm.). W dniu 24 listopada 1948 r. K. P. i R. P. wystąpili do Zarządu Miejskiego w m. st. W. z wnioskiem o przyznanie im prawa własności czasowej. Postanowieniem z dnia 22 października 1949 r. wydanym przez Okręgowy Urząd Likwidacyjny w W. przywrócone zostało K. P. w 55% niepodzielnych częściach a R. P. 45% niepodzielnych częściach posiadanie tej nieruchomości. Następnie orzeczeniem administracyjnym z dnia 18 lutego 1956 r. Prezydium Rady Narodowej w m. st. W. odmówiło K. P. i R. P. przyznania prawa własności czasowej. Powyższe orzeczenie zostało utrzymane w mocy decyzją Ministerstwa Gospodarki Komunalnej z dnia 25 czerwca 1956 r. W dniu 7 października 1999 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. uchyliło wskazane powyżej orzeczenia administracyjne i wniosek o przyznanie użytkowania wieczystego(poprzednio prawa własności czasowej) przekazało do ponownego rozpoznania organowi I instancji. W toku postępowania administracyjnego Prezydent m. st. W. postanowieniem z dnia 5 lipca 2005 r. wezwał E. K. ( następcę prawnego K. P.) i E. P. (następcę prawnego R. P.) do wystąpienia do sądu powszechnego z powództwem o ustalenie prawa własności  nieruchomość położonej w W., przy ulicy (…), dla której prowadzona była księga hipoteczna nr (…)( zaginiona) na dzień 20 listopada 1945 r. Orzeczenie w tym przedmiocie zaskarżone przez powódkę , zostało utrzymane w mocy decyzją Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z dnia 6 października 2005 r.

Sąd Okręgowy stwierdził, iż powódka posiada interes prawny w wytoczeniu powództwa na podstawie art.189 k.p.c. Uzyskanie rozstrzygnięcia sądu jest bowiem niezbędne w postępowaniu administracyjnym o ustanowienie prawa użytkowania wieczystego, a więc ma wpływ na sferę praw E. P. Wytoczenie powództwa wyłącznie przez powódkę  stanowi wyraz czynności zachowawczej w rozumieniu art.209 k.c. Sąd Okręgowy oddalił jednak  powództwo , uznając iż E. P. wbrew obowiązkowi z art.6 k.c. nie udowodniła, że jej mąż R. P. przed II wojną światową nosił imię i nazwisko R. P. oraz nie wykazała tożsamości nieruchomości opisanej w petitum pozwu z nieruchomością nabytą przez R. P. i K. P. w 1937 r. od B. H. R. P. urodził się w dniu 19 marca 1894 r. we L. Na podstawie dowodu z zeznań świadka E.K. oraz zeznań powódki E. P. Sąd Okręgowy ustalił, iż osoba ta w czasie II wojny światowej z uwagi na pochodzenie żydowskie oraz przynależność do konspiracji zmieniła personalia i używała imienia R. oraz nazwiska P. Nie zostało natomiast udowodnione, czy mąż powódki E. P. podjął odpowiednie działania prawne w celu usankcjonowania zmiany nazwiska. W ocenie Sądu  zmiana personaliów wymaga sprostowania aktu urodzenia R. P., a dowód na tę okoliczność nie został zgłoszony . Wobec braku przedstawienia stosownych dokumentów uznano, iż R. P. i R. P. to dwie różne osoby. Nieudowodnienie, że mąż powódki R. P. i R. P. to ta sama osoba było podstawą oddalenia powództwa z uwagi na brak legitymacji czynnej powódki.

Powództwo podlegało także oddaleniu , ponieważ E. P. nie przedstawiła dokumentów potwierdzających, iż nieruchomość , której dotyczy roszczenie dochodzone pozwem, dla której prowadzona była ( obecnie zaginiona księga hipoteczna nr […]) w dniu 20 listopada 1945 r. obejmowała działki oznaczone aktualnie numerami ewidencyjnymi (…), (…) i (…) –cz. z obrębu (…). Ze złożonych do akt sprawy dowodów w postaci odpisów ksiąg wieczystych – (…) i (…) wynika, iż nieruchomości nimi objęte zostały wydzielone z nieruchomości hipotecznej nr (…), lecz nie jest wiadomym czy działki te pokrywały się w dniu 20 listopada 1945 r. z granicami spornej nieruchomości.

Jako podstawę prawną wyroku wskazano art.189 k.p.c. w zw. z art.6 k.c., a rozstrzygnięcia o kosztach procesu art.98 k.p.c. i art.113 ust.1 i 4 u.k.s.c.

Apelację od powyższego wyroku złożyła powódka, zaskarżając go w całości na podstawie następujących zarzutów:

 - naruszenia przepisów prawa procesowego, które miało wpływ na wynik sprawy, a w szczególności:

     a) art.233§1 k.p.c. w zw. z art.227 k.p.c. na skutek dokonania błędnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego :

 -  zeznań świadka E. K. i zeznań powódki oraz pominięcia szeregu dowodu z dokumentów , na skutek czego Sąd Okręgowy bezzasadnie stwierdził,  iż nie zachodzi tożsamość osób R. P. i R. P.,

- pominięcia dowodów ze złożonych odpisów ksiąg wieczystych numer  (…) i (…) , informacji z ewidencji gruntów i budynków oraz z akt postępowania administracyjnego – znak (…) , które wskazują na tożsamość nieruchomości opisanej w pozwie z nieruchomością, dla której prowadzona była zaginiona księga hipoteczna nr (…)  - według stanu na dzień 20 listopada 1945 r.

     b) art.328§2 k.p.c. w wyniku braku podania w zaskarżonym wyroku przyczyn, z powodu których Sąd odmówił wiarygodności i mocy dowodowej dowodom przedstawionym przez E. P.

W oparciu o powyższe zarzuty E. P. wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach procesu za obie instancje.

Ponadto powódka wniosła o przeprowadzenie w postępowaniu apelacyjnym nowych dowodów z dokumentów w postaci : karty osobowej R. P. wystawionej przez Prezydenta Miejskiej Rady Narodowej we W. w dniu 25 kwietnia 1951 r., oświadczenia R. P. z dnia 13 kwietnia 1951 r. o toczącym się postępowaniu w sprawie zmiany nazwiska, pisma Naczelnika Miasta i Gminy W. z dnia 5 kwietnia 1982 r. potwierdzającego zmianę przez męża powódki nazwiska, wyciągu z aktu małżeństwa E. i R. P. nr (…) z dnia 14 lipca 1965 r., mapy m. st. W. wraz z inwentaryzacją zniszczeń wojennych, dowodu z protokołu przesłuchania w drodze pomocy sądowej R. P. przed Sądem Grodzkim we Wrocławiu w dniu 7października 1949 r. w sprawie sygn. akt VII Ns 1771/48, dowodu z akt Sądu Grodzkiego w Warszawie sygn. akt VII Ns 1771/48, z wniosku powódki z dnia 12 stycznia 2009 r. do Sądu Rejonowego dla Wrocławia Fabrycznej o sprostowanie postanowienia Sądu Grodzkiego w Warszawie z dnia 21 czerwca 1950 r., sygn. akt VII Ns 1771/48 oraz dowodu z opinii biegłego geodety ,celem sporządzenia mapy prawnej na okoliczność tożsamości granic nieruchomości opisanej w pozwie z nieruchomością, dla której prowadzona była zaginiona księga hipoteczna nr (…)  według stanu na dzień 20 listopada 1945 r.

 Uzasadniając potrzebę przeprowadzenia dowodów z  dokumentów skarżąca wskazał, iż weszła w ich posiadanie już po wydaniu zaskarżonego wyroku. Ponadto E. P. złożyła również wniosek o zawieszenie postępowania apelacyjnego na podstawie art.177§1 pkt 1 k.p.c. do czasu zakończenia wszczętego przez nią w dni 12 stycznia 2009 r. przed Sądem Rejonowym dla Wrocławia Fabrycznej postępowania  o sprostowanie postanowienia Sądu Grodzkiego w Warszawie z dnia 21 czerwca 1950 r., sygn. akt VII Ns 1771/48, ustalającego treść aktu urodzenia R. P.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Zaskarżony wyrok odpowiada prawu , lecz z innych przyczyn niż wskazane w jego uzasadnieniu. Sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania( por. uchwała z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008/6/55).

Wskazany jako podstawa prawna zaskarżonego wyroku art.189 k.p.c., chociaż zamieszczony w Kodeksie postępowania cywilnego, ma w zakresie przesłanek warunkujących uwzględnienie powództwa charakter materialnoprawny ( por.  orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2001 r., IV CKN 326/00, Lex nr 52537., z dnia 27 czerwca 2001 r., II CKN 898/00,LEX nr 52613 , z dnia 17 listopada 2000r.,V CKN 221/00,LEX nr 52658 oraz z dnia 19 kwietnia 2001 r., IV CKN 326/00, Lex nr 52537) i dlatego  fakt jego naruszenia przez Sąd I instancji Sąd Apelacyjny wziął pod uwagę z urzędu w granicach zaskarżenia. Sąd Okręgowy dopuścił się naruszenia prawa materialnego poprzez błędne zastosowanie  art.189 k.p.c., na skutek bezzasadnego uznania, iż  powódce przysługuje interes prawny w ustaleniu , że nieruchomość położona w W., przy ulicy (…), dla której prowadzona była księga hipoteczna nr (…) (zaginiona), obejmująca obecnie działki ewidencyjne numer (…), (…) i (…) cz. z obrębu (…) w dniu 20 listopada 1945 r. stanowiła własność K. P. w 55% i R. P. ( dawniej R. P.) w 45% .W orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje stanowisko, iż powództwo o ustalenie nie może zmierzać do uzyskania dowodów, które miałyby zostać wykorzystane w innym postępowaniu. Pogląd taki wyraził Sąd Najwyższy m.in. w wyrokach z dnia 23 lutego 1999 r., I PKN 597/98, OSNAP 2000/8/301 i z dnia 14 stycznia 20000 r., UKN 304/99 , OSNAP 2001/10/355.W rozpoznawanej sprawie powódka w istocie wnosiła o ustalenie faktu prawotwórczego, tj. komu przysługiwało prawo własności przedmiotowej nieruchomości w dniu wejścia w życie dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy ( Dz. U. Nr 50, poz. 279 z późn. zm.) , a w konsekwencji komu przysługiwało uprawnienie do zgłoszenia wniosku o ustanowienie prawa własności czasowej. Fakt prawotwórczy, jako przesłanka nabycia prawa do określonego świadczenia (prawa własności czasowej, a obecnie prawa użytkowania wieczystego), będzie musiał być ustalony w  postępowaniu administracyjnym, nadal toczącym się na skutek wniosku złożonego przez zmarłego męża E. P. Sąd Apelacyjny w pełni podziela stanowisko prezentowane w doktrynie i orzecznictwie, że powództwo o ustalenie nie może prowadzić do samodzielnego ustalania uprawnień, jeżeli rozstrzygnięcie o nich jest nierozerwalnie związane z rozstrzyganiem określonych stosunków prawnych( por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2001 r., III CZP 8/01, OSNC 2001/10/146 i  Komentarz do Kodeksu postępowania cywilnego , część pierwsza , tom 1 pod red. Tadeusza Erecińskiego  s. 465). Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie sąd powszechny, lecz organ administracji w postępowaniu o ustanowienie prawa własności czasowej (obecnie użytkowania wieczystego) posiada kompetencję do ustalenia wskazanego powyżej faktu prawotwórczego. Okoliczność zaginięcia księgi hipotecznej nr (…)  oraz dokumentów, które stanowiły podstawę wpisów w niej prawa współwłasności spornej nieruchomości na rzecz  K. P. w 55% i R. P. ( dawniej R. P.) w 45% ( tj. oryginałów umów sprzedaży sporządzonych w formie aktów notarialnych lub ich odpisów) nie uniemożliwia organowi administracyjnemu ustalenia ich treści. Dowód taki może zostać przeprowadzony przy pomocy wszelkich środków dowodowych( por. odpowiednio wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 września 2003 r., I CK 50/02, Lex nr 269765). Wyrok ustalający, wydany na podstawie art.189 k.p.c., tak jak i inne orzeczenia sądów stanowi dokument urzędowy  (por. K. Knopek: Dokument w procesie cywilnym, Poznań 1993, s.88-92 ). Podkreślić należy, iż wyrok ustalający prawo własności nieruchomości jest skuteczny tylko przeciwko pozwanemu i nie stanowi dokumentu stwierdzającego prawo własności( por. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 1955 r., II CR 291/55, OSN 1955/4/90 i z dnia 25 marca 1953 r., II C 107/53, OSN 1954/2/38, E. Jefimko –Środki dowodowe w postępowaniu wieczystoksięgowym w razie zaginięcia lub zniszczenia dokumentów stwierdzających nabycie prawa własności nieruchomości-Przegląd Sądowy 2004, Nr 5 s. 115-121). Wyrok Sądu ustalający prawo własności nieruchomości nie  może również stanowić podstawy wpisu w księdze wieczystej( por. A. Oleszko-Glosa do postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Rzeszowie z dnia 14 maja 1991 r.I CR 174/91, Rejent 1991 r., nr 3, s. 169 oraz Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23 grudnia 1988 r., III CRN 434/88, Rejent 1992 r., Nr 6, s. 209 oraz i artykuł pt. Wyrok sądowy jako podstawa wpisu do księgi wieczystej- Przegląd Sądowy 1993 r. , nr 5, s.57). Oznacza to, iż powódka nie posiada interesu prawnego w wytoczeniu powództwa, co powinno skutkować jego oddaleniem.

Dodatkowo wskazać należy, że jakkolwiek istnienie interesu prawnego jest materialnoprawną przesłanką samego powództwa o ustalenie, to jednak - przede wszystkim - musi być równocześnie spełniona druga przesłanka, a mianowicie skierowanie go przeciwko podmiotowi prawa lub stosunku prawnego, które mają być według żądania pozwu ustalane. Powód w procesie o ustalenie musi udowodnić, iż ma interes prawny w skierowaniu powództwa przeciwko konkretnemu pozwanemu, tj. osobie, która niekoniecznie będąc stroną stosunku prawnego lub prawa objętego petitum pozwu, pozostaje w takim związku z tym stosunkiem prawnym, że stwarza przynajmniej potencjalne zagrożenie prawnie chronionym interesom powoda( por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 1995 r., III CZP 176/95, OSNC 1995/5/74 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2000 r., I CKN 853/98, Lex nr 50868). Musi to więc być podmiot, który istnienie tego prawa lub stosunku prawnego kwestionuje lub nawet je narusza, roszcząc sobie własne prawa( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2003 r., I CKN 146/01, Lex nr 83825). Bierną legitymację procesową w sprawie o ustalenie istnienia stosunku prawnego lub prawa (art. 189 k.p.c.) ma - jak powszechnie przyjmuje się - osoba, która zaprzecza istnieniu prawa powoda. Dla przyjęcia, że osoba ta może być pozwaną, nie jest jednakże wystarczający sam fakt zaprzeczenia przez nią prawu, którego ustalenia domaga się strona powodowa. Zaprzeczenie to musi mianowicie pozostawać w związku z interesem prawnym, który ma powód w ustaleniu istnienia prawa, którego to ustalenia się domaga( por. wyrok Sadu Najwyższego z dnia 16 listopada 2000 r., I CKN 853/98, Lex nr 50868). W okolicznościach rozpoznawanej sprawy brak jest podstaw do stwierdzenia , iż pozwane miasto stołeczne W. w ogóle kwestionuje, iż  nieruchomość położona w W., przy ulicy (…), dla której prowadzona była księga hipoteczna nr (…) (zaginiona), obejmująca obecnie działki ewidencyjne numer (…), (…) i (…) cz. z obrębu (…) w dniu 20 listopada 1945 r. stanowiła własność K. P. w 55% i R. P. (dawniej R.  P.) w 45%. Przede wszystkim pozwane Miasto Stołeczne W. jako osoba prawna nie istniało w dniu 20 listopada 1945 r.  Nie jest także następcą Gminy Miasto Stołeczne W., która na podstawie przepisów dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. W. ( Dz. U. Nr 50, poz. 279 z późn. zm.) z dniem 21 listopada 1945 r. nabyła prawo własności przedmiotowej nieruchomości.  Pozwany nie rości sobie prawa własności do nieruchomości według stanu na dzień 20 listopada 1945 r. W konsekwencji nie posiada więc legitymacji biernej w procesie, co także stanowi podstawę do oddalenia powództwa.

 Sąd Apelacyjny oddalił wnioski dowodowe powódki złożone w postępowaniu apelacyjnym, uznając , że ich przeprowadzenie nie jest celowe. Dotyczyły one bowiem merytorycznej zasadności powództwa, w sytuacji, gdy z uwagi na brak interesu prawnego powódki w rozumieniu art.189 k.p.c. oraz legitymacji biernej pozwanego, wydanie wyroku nie wymagało rozpoznania istoty sprawy. Z tych samych względów bezprzedmiotowe jest ustosunkowywanie się do podniesionych w apelacji zarzutów naruszenia art.233§1 k.p.c. w zw. z art.227 k.p.c. Nie istniały także podstawy do uwzględnienia wniosku o zawieszenie postępowania na podstawie art.177§1 pkt 1 k.p.c.

Natomiast rozważając zarzut naruszenia art.328§2 k.p.c. należy stwierdzić, iż w orzecznictwie przeważa pogląd, w myśl którego strona może powołać się na zarzut wadliwego sporządzenia uzasadnienia i zarzut taki można ocenić jako zasadny, gdy z powodu braku w uzasadnieniu elementów wskazanych w art. 328§2 k.p.c. zaskarżony wyrok nie poddaje się kontroli instancyjnej ( por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 1999 r., III CKN 460/98, OSNC 2000/5/100 oraz z dnia 26 lipca 2007 r., V CSK 115/07, M. Prawn. 2007/17/930). Ponadto zarzut naruszenia powyższego przepisu, będzie można uznać za skuteczny tylko wtedy, gdy skarżący wykaże, że wadliwości uzasadnienia miały wpływ na wynik sprawy( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 1997 r. , I PKN 97/97, OSNAPiUS 1998/4/121). W ocenie Sądu Apelacyjnego apelująca nie wykazał, że sposób sporządzenia uzasadnienia zaskarżonego wyroku uniemożliwiał przeprowadzenie przez Sąd II instancji kontroli instancyjnej w rozpoznawanej sprawie.

Uznając apelację za bezzasadną Sąd Apelacyjny na podstawie art.385 k.p.c. orzekł o jej oddaleniu. O kosztach procesu za II instancję rozstrzygnięcie zapadło na podstawie art.102 k.p.c. w zw. z art.108§1 k.p.c. i art.391§1 k.p.c. Sąd Apelacyjny odstąpił od obciążenia powódki kosztami zastępstwa procesowego na rzecz pozwanego. Zgodnie z treścią art.102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Sposób skorzystania z powyższego przepisu jest suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu orzekającego, do którego oceny należy przesądzenie czy może być on stosowany w konkretnym przypadku. Sama treść przepisu mówiąca o wypadkach szczególnie uzasadnionych przemawia za tezą, że wyłącza się stosowanie wykładni rozszerzającej. Zastosowanie przez sąd art. 102 k.p.c powinno być oceniane w całokształcie okoliczności sprawy, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu tych okoliczności należy zaliczyć zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu, jak i fakty leżące na zewnątrz procesu zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego (sytuacji życiowej) strony przegrywającej. Zdaniem Sądu Apelacyjnego sytuacja materialna powódki oraz jej sytuacja osobista( wiek i stan zdrowia) a także fakt, iż wytoczenie powództwa nastąpiło na skutek wydania przez organ administracji stosownego postanowienia , zobowiązującego E. P. do uzyskania orzeczenia sądu o treści żądanej w pozwie , przemawia za  wydaniem rozstrzygnięcia na podstawie art.102 k.p.c. W postępowaniu przed Sądem I instancji powyższy  przepis nie został zastosowany, lecz z uwagi na brak podniesienia zarzutu procesowego(dotyczącego niezastosowania art.102 k.p.c.) Sąd Apelacyjny nie mógł dokonać zmiany orzeczenia Sądu Okręgowego w tym zakresie.