Interes prawny przeciwko konkretnemu pozwanemu
Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c.
Powód powinien wykazać, że ma interes prawny w wytoczeniu powództwa przeciwko konkretnemu pozwanemu, który przynajmniej potencjalnie stwarza zagrożenie dla jego prawnie chronionych interesów, a sam skutek jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego zapewni mu ocenę jego praw przez definitywne zakończenie istniejącego między tymi stronami sporu lub zapobiegnie powstaniu w przyszłości takiego sporu, tj. obiektywnie odpadnie podstawa jego powstania (por. wyrok SN z dnia 18 czerwca 2009 r., II CSK 33/09, orzeczenie SN z dnia 13 kwietnia 1965 r., II CR 266/64, oraz wyrok SN z dnia 22 listopada 2002 r., IV CKN 1519/00
Wyrok SN z dnia 15 lipca 2010 r., IV CSK 24/10
Standard: 27734 (pełna treść orzeczenia)
Przesłanka interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c., zgodnie z zasadą aktualności (art. 316 § 1 w zw. zart.391 § 1 k.p.c.) powinna być ocenia na datę zamknięcia rozprawy odwoławczej. Pojęcie interesu prawnego w rozumieniu powołanego przepisu było przedmiotem szeregu wypowiedzi w orzecznictwie sądów i doktrynie prawniczej. W zasadzie najpełniejszą definicję przytoczył T.Rowiński (Interes prawny w procesie cywilnym i postępowaniu nieprocesowym, Warszawa 1971 r.) wskazując, że jest to "obiektywna w świetle obowiązujących przepisów, czyli wywołana rzeczywistą koniecznością ochrony określonej sfery prawnej, potrzeba uzyskania odpowiedniej treści wyroku. Z przyjętej definicji wynika, ze nie każdy kto wytacza powództwo ma interes prawny w uzyskaniu żądanej przez siebie treści wyroku. Każdy kto wytacza powództwo ma interes w jego wytoczeniu, którego nie można mylić z interesem prawnym". Interes prawny istnieje bowiem wówczas, gdy istnieje niepewność stosunku prawnego lub prawa, wynikająca z obecnego lub przewidywanego ich kwestionowania, zatem wówczas gdy zachodzi swoista potrzeba ich potwierdzenia. Poprzednio obowiązujący kodeks postępowania cywilnego przewidywał w art. 3 powództwo o ustalenie także wówczas, gdy powód wytaczał je zapobiegając naruszeniu swego prawa. Tego unormowania nie powtórzył art. 189 obecnego k.p.c., co oznacza że interes prawny istnieje także wówczas gdy prawo powoda jest naruszone, a powództwo o ustalenie nie ma wyłącznie charakteru prewencyjnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 1972r. III CRN 607/71, OSN 1973 nr 4 poz.64). Bez wątpienia interes prawny odnosi się do sytuacji prawnej lub korzyści prawnych i nie może być utożsamiony z roszczeniem. Zawsze jednak musi mieć charakter prawny, czyli dotyczący szeroko rozumianych praw i stosunków prawnych, w tym także potrzeby prawnej wynikającej z sytuacji prawnej w jakiej znajduje się powód (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 września 1999 r. I PKN 263/99,OSNAP 2001 nr 2 poz. 36). Można zatem przyjąć istnienie tak pojętego interesu w zakresie żądania ustalenia nieważności czynności prawnej zarówno wtedy gdy chodzi o usunięcie przeszkody prawnej jak i wtedy gdy celem jest pośrednie ustalenie istniejącego stosunku prawnego przez stwierdzenie ważności (lub nieważności) dokonanej czynności prawnej.
Wyrok SA w Warszawie z dnia 4 czerwca 2009 r., I ACa 4/09
Standard: 5685
Jakkolwiek istnienie interesu prawnego jest materialnoprawną przesłanką samego powództwa o ustalenie, to jednak - przede wszystkim - musi być równocześnie spełniona druga przesłanka, a mianowicie skierowanie go przeciwko podmiotowi prawa lub stosunku prawnego, które mają być według żądania pozwu ustalane. Powód w procesie o ustalenie musi udowodnić, iż ma interes prawny w skierowaniu powództwa przeciwko konkretnemu pozwanemu, tj. osobie, która niekoniecznie będąc stroną stosunku prawnego lub prawa objętego petitum pozwu, pozostaje w takim związku z tym stosunkiem prawnym, że stwarza przynajmniej potencjalne zagrożenie prawnie chronionym interesom powoda (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 1995 r., III CZP 176/95, OSNC 1995/5/74 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2000 r., I CKN 853/98, Lex nr 50868). Musi to więc być podmiot, który istnienie tego prawa lub stosunku prawnego kwestionuje lub nawet je narusza, roszcząc sobie własne prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2003 r., I CKN 146/01, Lex nr 83825). Bierną legitymację procesową w sprawie o ustalenie istnienia stosunku prawnego lub prawa (art. 189 k.p.c.) ma - jak powszechnie przyjmuje się - osoba, która zaprzecza istnieniu prawa powoda. Dla przyjęcia, że osoba ta może być pozwaną, nie jest jednakże wystarczający sam fakt zaprzeczenia przez nią prawu, którego ustalenia domaga się strona powodowa. Zaprzeczenie to musi mianowicie pozostawać w związku z interesem prawnym, który ma powód w ustaleniu istnienia prawa, którego to ustalenia się domaga (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2000 r., I CKN 853/98, Lex nr 50868).
Wyrok SA w Warszawie z dnia 15 stycznia 2009 r., I ACa 920/08
Standard: 5684 (pełna treść orzeczenia)