Uchwała z dnia 2018-09-07 sygn. III CZP 42/18

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania Pokaż dokument źródłowy

Sygn. akt III CZP 42/18

UCHWAŁA

Dnia 7 września 2018 r. Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Marta Romańska (przewodniczący)

SSN Paweł Grzegorczyk

SSN Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca)

Protokolant Katarzyna Bartczak

w sprawie z wniosku T. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – Ł. spółki komandytowej z siedzibą w Ł.

o wpis zmian do Krajowego Rejestru Sądowego - rejestru przedsiębiorców, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 7 września 2018 r.

zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Ł. postanowieniem z dnia 1 marca 2018 r., sygn. akt XIII Ga (…),

"Czy dla zmiany umowy spółki komandytowej, w której komplementariuszem jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, zaś jednym z komandytariuszy członek zarządu tej spółki, prawidłowe jest reprezentowanie komplementariusza przez radę nadzorczą lub pełnomocnika powołanego w trybie art. 210 § 1 k.s.h., czy też przez zarząd spółki?"

podjął uchwałę:

Jeżeli członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest wraz z tą spółką wspólnikiem spółki komandytowej, do wyrażenia przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością zgody na zmianę umowy spółki komandytowej - wymaganej na podstawie art. 9 k.s.h. - ma zastosowanie art. 210 § 1 k.s.h.

UZASADNIENIE

Spółka T. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – Ł. spółka komandytowa z siedzibą w Ł. wystąpiła o wpis w rejestrze przedsiębiorców zmiany jej umowy. Do wniosku załączono protokół notarialny z zebrania wspólników z dnia 21 kwietnia 2017 r. zawierający uchwałę wspólników w przedmiocie zmiany umowy spółki (uchwała nr 1) oraz uchwałę w przedmiocie przyjęcia tekstu jednolitego umowy spółki (uchwała nr 2). Z protokołu wynikało, że podczas zebrania wspólników wnioskodawcy w imieniu jej komandytariusza - T. sp. z o.o. z siedzibą w W. działała A. B., jako pełnomocnik ustanowiony na podstawie art. 210 § 1 k.s.h. uchwałą wspólników spółki z o.o., albowiem jednym z komplementariuszy spółki był Wojciech Krasowski, który jednocześnie pełnił funkcję członka zarządu T. sp. z o.o.

Postanowieniem z dnia 14 sierpnia 2017 r. Sąd Rejonowy w Ł. odmówił wpisu zmiany umowy w rejestrze przedsiębiorców wnioskującej spółki. W uzasadnieniu postanowienia wskazał, że A. B. podczas zebrania wspólników Wnioskodawcy w dniu 21 kwietnia 2017 r. działała z przekroczeniem zakresu swojego umocowania do działania na rzecz komplementariusza - T. sp. z o.o. Głosowanie w przedmiocie zmiany umowy spółki osobowej, w której status wspólnika przysługuje spółce z o.o. oraz członkowi jej zarządu, nie jest objęte hipotezą art. 210 § 1 k.s.h.

Przewidziane w tym przepisie wymagania związane ze szczególnym sposobem reprezentacji spółki z o.o. z art. 210 § 1 k.s.h. mają zastosowanie wyłącznie do zawarcia umowy spółki osobowej. Wynika to z tego, że umowa spółki komandytowej do czasu wpisu spółki w rejestrze przedsiębiorców ma charakter obligacyjny. Jednak wraz z wpisem spółki do rejestru przedsiębiorców mamy do czynienia z umową spółki, która wyznacza ustrój i ramy funkcjonowania spółki. Zmiany umowy po wpisaniu spółki osobowej do rejestru przedsiębiorców następują w stosunku do spółki w formie uchwały. Przeprowadzenie zmiany umowy spółki komandytowej, ze względu na swój szczególny status obligacyjno-organizacyjny, nie można traktować, jako objęte zakresem art. 210 § 1 k.s.h. nawet w sytuacji, gdy status wspólnika w tej spółce przysługuje spółce z o.o. oraz członkowi jej zarządu. W konsekwencji udział w głosowaniu pełnomocnika spółki z o.o. działającego na podstawie art. 210 § 1 k.s.h. w ocenie sądu rejestrowego prowadzi do bezwzględnej nieważności uchwały wspólników w przedmiocie zmiany umowy spółki.

Przy rozpoznaniu apelacji wnioskodawcy przez Sąd Okręgowy w Ł. powstało zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości sformułowane w postanowieniu wydanym na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy wskazał, że w jego ocenie de lege lata możliwe jest przyjęcie stanowiska, iż do zmiany umowy spółki z o.o. dochodzi w podobny sposób, jak przy umowach prawa cywilnego. Zmiana umowy kreuje relacje pomiędzy wspólnikami. Możliwe jest także uznanie, że do zmiany umowy spółki komandytowej dochodzi poprzez podjęcie uchwały przez wspólników. Zmiana postanowień umowy już istniejącej spółki komandytowej nie jest, bowiem zmianą umowy obligacyjnej zawieranej pomiędzy wspólnikami spółki, ale jest zmianą dokonywaną przez wspólników w stosunku do spółki jako odrębnego podmiotu prawa. Umowa spółki może przewidywać wyłączenie zasady jednomyślności przy podejmowaniu decyzji przez wspólników o jej zmianie na rzecz zasady większości (art. 9 k.s.h.). W takiej sytuacji zmiana umowy będzie następowała poprzez podjęcie stosownej uchwały przez wspólników. Decyzje wspólników są przede wszystkim podejmowane w formie uchwały (art. 39, 40, 42, 44 k.s.h.). Przeprowadzanie zmiany umowy spółki komandytowej poprzez uchwałę wspólników sugerować może również odwołanie się do art. 106¹ § 4 k.s.h. Przepis ten przewiduje możliwość dokonania zmiany umowy spółki komandytowej przy zastosowaniu wzorca uchwały w tym przedmiocie. Zatem dla zachowania spójności rozwiązań w kwestii przeprowadzenia zmian umowy spółki komandytowej, należy przyjąć, że również przy zmianie umowy bez zastosowania wzorca z art. 106¹ § 4 k.s.h. powinna być podjęta uchwała wspólników. Dotyczyć to będzie także sytuacji, gdy dla zmiany umowy przewidziane jest uzyskanie zgody wszystkich wspólników spółki komandytowej (art. 9 k.s.h. in principio). Dla kwestii reprezentacji spółki z o.o., jako wspólnika spółki komandytowej przyjęcie stanowiska, że zmiana umowy spółki komandytowej następuje przez stosowną uchwałę jej wspólników (jednomyślną uchwałę wspólników) oznaczać będzie wykluczenie konieczności stosowania mechanizmu ochrony spółki z o.o. określonego w art. 210 § 1 k.s.h. Wykonywania prawa głosu przez spółkę z o.o. przy zmianie umowy spółki komandytowej, nawet, gdy uczestnikiem struktury korporacyjnej tej spółki jest również jej członek zarządu, nie można utożsamiać z zawarciem umowy z członkiem zarządu, a tym samym nie znajduje uzasadnienia stosowanie zasad reprezentacji spółki określonych przez art. 210 § 1 k.s.h.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Elementem konstytuującym spółki osobowe, w tym także spółki komandytowej, jest umowa (zob. jednak art. 129 i 130 k.s.h. dotyczące spółki komandytowo akcyjnej oraz odnośnie charakteru prawnego statutu spółki, wyrok Sąd Najwyższego z dnia 20 czerwca 2007 r., V CSK 154/07, nie publ.). Oznacza to, że stosunek członkostwa w spółce komandytowej, dysponującej zdolnością prawną i sądową (art. 8 k.s.h.) jest również stosunkiem prawnym pomiędzy wspólnikami występującymi, jako strony umowy spółki. W spółce tej, podobnie jak w spółce jawnej, partnerskiej i komandytowej nie doszło do wyodrębnienia organu na kształt zgromadzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, czy walnego zgromadzenia spółki akcyjnej. Jest to wyraz braku pełnego zerwania spółki osobowej niebędącej osobą prawną z jej substratem personalnym zwłaszcza ze względu na osobistą, chociaż subsydiarną, odpowiedzialność jej wspólników za zobowiązania spółki.

Zgodnie z art. 9 k.s.h. zmiana postanowień umowy spółki osobowej wymaga zgody wszystkich wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Wobec braku odmiennych postanowień umowy spółki komandytowej wnioskującej w przedmiotowej sprawie o wpis do rejestru zmiany umowy spółki, zmiana umowy tej spółki wymaga zgodnych oświadczeń woli (konsensu) wszystkich wspólników. Zmiana umowy jest czynnością dokonywaną przez wszystkich wspólników, a nie przez jakikolwiek organ spółki, jak ma to miejsce w przypadku spółek kapitałowych. Uzyskanie zgody na zmianę postanowień umowy spółki oznacza wymaganie złożenia przez każdego wspólnika oświadczenia woli wyrażającego akceptację proponowanych zmian.

W związku z wyrażanymi przez Sąd pytający wątpliwościami wskazać należy, że przy utrzymaniu przez wspólników zasady jednomyślności dla zmiany umowy spółki osobowej w art. 9 k.s.h. nie wprowadzono żadnych ograniczeń, co do sposobu wyrażania zgody przez wspólników na modyfikację treści umowy. Z perspektywy art. 9 k.s.h. zasadnicze znaczenie ma bowiem stwierdzenie, czy dla zmiany umowy spółki uzyskany został konsens wszystkich wspólników. Oznacza to, że dla skutecznego przeprowadzenia zmiany umowy spółki komandytowej, przy jednoczesnym zachowaniu wymagań, co do formy umowy (art. 77 § 3 k.c. w zw. z art. 2 i 106 k.s.h.), wystarczające jest przedłożenie do wniosku o wpis w rejestrze stosownej zmiany umowy spółki, jako materialnej podstawy wpisu, odpisu aktu notarialnego zawierającego oświadczenia wszystkich wspólników w kwestii zmiany umowy spółki w zakresie objętym tym aktem notarialnym (umowy wspólników o zmianie umowy spółki tzw. umowa zmieniająca) albo protokołu notarialnego zawierającego jednomyślną uchwałę wspólników spółki komandytowej w przedmiocie zmiany umowy spółki. Z powołaniem się na każdy z tych dokumentów, stosownie do wymogów określnych w art. 9 k.s.h., możliwe jest stwierdzenie, że wszyscy wspólnicy wyrazili zgodę na zmianę umowy. W obu przypadkach, z zachowaniem właściwej formy (art. 106 k.s.h.), wszyscy wspólnicy złożyli zgodne oświadczenia woli w przedmiocie zmiany umowy, a zatem uzyskano konsens prowadzący do zmiany umowy spółki. Jednomyślna uchwała wspólników może również stanowić umowę zmieniającą, do której odwołuje się art. 9 k.s.h. W istocie uchwała ta także zawiera oświadczenia woli wszystkich wspólników wymagane dla zmiany umowy spółki.

Zmiana umowy spółki osobowej, nie jest czynnością prawną spółki, a zgodnie z art. 9 k.s.h. do jej zawarcia niezbędna jest zgoda wszystkich wspólników, co w przedmiotowej sprawie oznacza konieczność występowanie obok siebie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością będącej komplementariuszem spółki komandytowej oraz członka zarządu tej spółki jako komandytariusza w tej samej spółce komandytowej. Zgody tych wspólników (zgodne oświadczenia woli) składają się na jedną czynność prawną - umowę między wspólnikami w przedmiocie zmiany dotychczasowych postanowień umowy spółki.

W związku z tak ukształtowanym składem osobowym spółki komandytowej, niezbędne jest, ze względu na treść art. 210 § 1 k.s.h., rozstrzygnięcie, czy przepis ten ma zastosowanie przy składaniu oświadczenia woli przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością o wyrażeniu zgody na zmianę umowy spółki komandytowej, w której komandytariuszem jest członek zarządu tej spółki kapitałowej.

Artykuł 210 § 1 k.s.h. wskazuje, że przy zawieraniu umowy z członkiem zarządu lub w sporze z nim spółkę z o.o. reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą wspólników. Rozwiązanie to - jak zgodnie przyjmuje się w doktrynie - przewiduje szczególny sposób reprezentacji spółki z o.o. Przy zawieraniu umowy lub w razie sporu z członkiem zarządu wyłączone zostało stosowanie ogólnego reżimu reprezentacji spółki z o.o., w ramach którego spółkę reprezentuje zarząd (art. 201 § 1 k.s.h.).

Celem przepisu art. 210 § 1 k.s.h. jest ochrona interesów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a pośrednio także jej wspólników i wierzycieli, na wypadek konfliktu interesów, który może się ujawnić w sytuacji, gdy członek zarządu zawiera umowę „z samym sobą”, a więc w sytuacji, gdy po obu stronach umowy występują te same osoby. Przepis ten nie różnicuje czynności prawnych, wobec czego dotyczy wszystkich umów między spółką a członkiem zarządu, bez względu na to, czy mają związek z funkcją pełnioną przez niego w zarządzie spółki. Ochrona polega w tym wypadku na wyeliminowaniu możliwości działania członka zarządu w podwójnej roli: reprezentanta interesów spółki i reprezentanta interesów własnych, dzięki czemu zapobiega przed nadużyciami, do jakich mogłoby dojść w związku z kierowaniem się przez członka zarządu interesem własnym, pozostającym w sprzeczności z interesem spółki. Nie jest przy tym konieczne, aby sprzeczność interesów rzeczywiście występowała; wystarczy potencjalna kolizja interesów (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18 sierpnia 2005 r., V CK 103/05, nie publ., z dnia 18 sierpnia 2005 r., V CK 104/05, nie publ. i z dnia 28 czerwca 2007 r., IV CSK 106/07, nie publ. oraz uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2009 r., III CZP 63/09, nie publ. i z dnia 12 stycznia 2010 r., III CZP 120/09, nie publ. i postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 2010 r., IV CSK 413/09 nie publ.). Możliwa w takim wypadku kolizja interesów została przez ustawodawcę rozstrzygnięta na korzyść spółki. Przejawem prymatu ochrony interesu spółki nad prywatnym interesem członka jej zarządu jest także art. 209 k.s.h., nakazujący członkowi zarządu wstrzymanie się od udziału w rozstrzyganiu spraw w przypadku sprzeczności interesów spółki z jego interesami lub z interesami osób mu bliskich. Natomiast art. 210 § 1 k.s.h. ogranicza prawo reprezentacji spółki przez zarząd w razie zawierania umowy między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim.

Treść art. 210 § 1 k.s.h. pozwala na jednoznaczne wyjściowe stwierdzenie, że do zawarcia umowy spółki komandytowej z udziałem spółki z o.o. oraz członka jej zarządu konieczne jest reprezentowanie spółki z o.o. przez radę nadzorczą albo pełnomocnika powołanego uchwałą wspólników.

Użyty w art. 210 § 1 k.s.h. zwrot „w umowie między spółką a członkiem zarządu" oznacza jednak wszystkie czynności prawne związane z taką umową, a także wszystkie akty wiedzy powiązane merytorycznie z taką umową, tj. zawarcie tej umowy, jej zmianę, odstąpienie od niej przez spółkę, wypowiedzenie jej przez spółkę, członka zarządu czy inną stronę, rozwiązanie jej za porozumieniem stron, uchylenie się od złożonego pod wpływem błędu oświadczenia woli, zgłoszenie wady, potrącenie, zgłoszenie zarzutu przedawnienia, uznanie roszczeń, zawarcie ugody itd. Odmienna interpretacja, zawężająca szczególne zasady reprezentacji spółki wynikające z art. 210 § 1 k.s.h. do przypadku, gdy spółka zawiera umowę z członkiem zarządu, byłaby zasadna, gdyby przepis ten stanowił „przy zawarciu umowy". Ale także wtedy zastosowanie tak sformułowanego przepisu (obejmowałoby nie tylko zawarcie umowy) ale także jej zmianę (umowa zmieniająca), czy rozwiązanie za porozumieniem stron (umowa rozwiązująca). Jednocześnie z perspektywy funkcjonalnej należałoby przyjąć, że interes spółki w równym stopniu wymaga jej ochrony przed konfliktem interesów na etapie zawarcia umowy, co np. na etapie jednostronnego zakończenia wynikającego z niej stosunku prawnego, obojętnie z inicjatywy spółki czy członka zarządu, czy w przypadku innych czynności związanych z tą umową.

Zachowanie konsekwencji z zakresie postrzegania celu art. 210 § 1 k.s.h. (ochrona interesu spółki z o.o.) oraz przesłanek zastosowania tego przepisu uzasadnia przyjęcie, iż również przy zmianie umowy spółki komandytowej oświadczenie w imieniu spółki z o.o. powinno być złożone przez radę nadzorczą lub pełnomocnika powołanego uchwałą wspólników, gdy jednocześnie status wspólnika w spółce komandytowej ma członek zarządu spółki z o.o. Skoro zastosowanie reżimu ochronnego w zakresie reprezentacji spółki z o.o. aktualizuje się przy zawieraniu (pierwotnej) umowy spółki komandytowej (stosowanie art. 210 § 1 k.s.h.), to również reżim ten powinien mieć zastosowanie przy zmianie umowy spółki przy podobnym stanie osobowym wspólników.

Zarysowane powyżej zagrożenia, stanowiące ratio wprowadzenia szczególnych zasad reprezentacji spółki z o.o. z art. 210 § 1 k.s.h.) aktualizują się nie tylko na etapie zawierania umowy spółki komandytowej, ale również przy zmianie umowy spółki (art. 9 k.s.h.). Kolizja interesów pomiędzy członkiem zarządu a spółką z o.o. może prowadzić do sytuacji, w której to w wyniku zmiany umowy spółki komandytowej będą wprowadzane do umowy spółki postanowienia bezpośrednio godzące w interes spółki z o.o., jako wspólnika w tejże spółce, np. członek zarządu, jako komandytariusz w spółce komandytowej może podejmować działania prowadzące do zmiany w umowie spółki postanowień dotyczących określenia sumy komandytowej (zmniejszenie sumy komandytowej), co może prowadzić do zmniejszenie zakresu jego odpowiedzialności za zobowiązania spółki; w wyniku zmiany umowy spółki komandytowej możliwe jest również zwiększenie świadczeń spółki z o.o. jako wspólnika na rzecz spółki w postaci kreowania obowiązku wniesienia „dodatkowych” wkładów do spółki.

Wskazane wyżej okoliczności uzasadniają przyjęcie stanowiska, jak w podjętej uchwale.

Biuletyn Izby Cywilnej SN nr 12/2020

Jeżeli członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest wraz z tą spółką wspólnikiem spółki komandytowej, do wyrażenia przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością zgody na zmianę umowy spółki komandytowej – wymaganej na podstawie art. 9 k.s.h. – ma zastosowanie art. 210 § 1 k.s.h.

(uchwała z dnia 7 września 2018 r., III CZP 42/18, M. Romańska, P. Grzegorczyk, K. Strzelczyk, OSNC 2019, nr 6, poz. 64; BSN 2018, nr 9, s. 9; NPN 2018, nr 3, s. 95; R.Pr., Zeszyty Naukowe 2018, nr 4, s. 165)

Glosa

Karola Ryszkowskiego, Glosa 2020, nr 4, s. 91

Glosa ma charakter aprobujący.

Zdaniem glosatora, uchwała Sądu Najwyższego trafnie wpisuje się w praktykę stosowaną przez Sąd Najwyższy i sądy powszechne w podobnych sprawach. Odpowiada ona wykładni dogmatycznej przepisów oraz jest odpowiedzią na praktyczne zastosowanie wykładni art. 210 § 1 k.s.h. Autor zauważył również, że stosując wykładnię systemową można stanąć na stanowisku, iż art. 210 k.s.h. można stosować do wyrażenia przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością zgody na zmianę umowy spółki komandytowej, jeśli członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest wraz z tą spółką wspólnikiem spółki komandytowej, ponieważ nie ma żadnego ustawowego wyjątku mającego zastosowanie w niniejszej sytuacji. Komentator stwierdził, że w takiej sytuacji  do umów pomiędzy spółką z ograniczoną odpowiedzialnością a członkiem jej zarządu należy stosować właśnie art. 210 k.s.h., zwłaszcza uwzględniając intencję legislatora, której przejawem jest art. 209 k.s.h.

Glosy do uchwały opracowali J. Biernat (Glosa 2019, nr 3, s. 90), M. Śledzikowski (Glosa 2019, nr 4, s. 31) oraz Z. Kuniewicz (Rejent 2020, nr 5, s. 101). Orzeczenie komentarzem opatrzyli B. Kwaśnicka i P. Letolc (M.P.H. 2018, nr 4, s. 41 oraz MoP 2019, nr 19, dodatek, s. 50). Omówili je także w przeglądach orzecznictwa P. Popardowski (Glosa 2019, nr 1, s. 5) oraz T. Szczurowski (PUG 2019, nr 5, s. 42). J.B.

******************************

Biuletyn Izby Cywilnej SN nr 10/2020

Glosa

Zbigniewa Kuniewicza, Rejent 2020, nr 5, s. 101

Glosa ma charakter aprobujący.

Autor podkreślił, że chociaż w zagadnieniu prawnym przedstawionym Sądowi Najwyższemu została ujęta tylko wątpliwość związana ze sposobem reprezentacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jako komplementariuszem, przy dokonaniu zmiany umowy spółki komandytowej, to równie istotną sprawą jest ustalenie trybu, w jakim ta zmiana jest przeprowadzana. Komentator zaaprobował stwierdzenie, że nie ma żadnych przeciwwskazań, aby tej zmiany – przy zachowaniu konsensu, o którym mowa w art. 9 k.s.h. – dokonać w trybie umownym lub uchwałodawczym. Podzielił pogląd Sądu Najwyższego, że niezależnie od tego, jaki wariant odnośnie do trybu zmiany umowy spółki zostanie wybrany, jeśli spółka z ograniczoną odpowiedzialnością oraz członek jej zarządu są wspólnikami w spółce komandytowej, to wyłączona jest możliwość reprezentacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez zarząd przy dokonaniu zmiany umowy spółki komandytowej.

Glosy do uchwały opracowali J. Biernat (Glosa 2019, nr 3, s. 90) oraz M. Śledzikowski (Glosa 2019, nr 4, s. 31). Orzeczenie komentarzem opatrzyli B. Kwaśnicka i P. Letolc (M.P.H. 2018, nr 4, s. 41 oraz MoP 2019, nr 19, dodatek, s. 50). Omówili je także w przeglądach orzecznictwa P. Popardowski (Glosa 2019, nr 1, s. 5) oraz T. Szczurowski (PUG 2019, nr 5, s. 42). M.M.

**********************************

Biuletyn Izby Cywilnej SN nr 01/2020

Glosa

Marcina Śledzikowskiego, Glosa 2019, nr 4, s. 31

Glosa jest aprobująca.

Komentator z aprobatą odniósł się do poruszenia przez Sąd Najwyższy zagadnienia stosunków wewnątrzkorporacyjnych spółek komandytowych współtworzonych przez spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i osobę fizyczną, podkreślając rosnącą popularność tego rodzaju konstrukcji prawnych.

Autor wskazał, że przedstawione Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne nie miało istotnego charakteru, w doktrynie bowiem wskazuje się, że art. 210 k.s.h. stosuje się do wszystkich umów między spółką z ograniczoną odpowiedzialnością a członkiem jej zarządu. Następnie przeanalizował charakter umowy spółki oraz jej zmiany i zakres przedmiotowy stosowania art. 210 § 1 k.s.h. Podkreślił przy tym, że zajęte przez Sad Najwyższy stanowisko jest szeroko aprobowane w doktrynie prawa handlowego. Pozytywnie ocenił dostrzeżenie przez Sąd Najwyższy ochronnego charakteru omawianego przepisu oraz zauważył, że ograniczanie dyspozycji art. 210 § 1 k.s.h. do umów związanych ze sprawowaną przez zarządcę funkcją byłoby nieoperatywne.

Glosator rozważał także możliwość odpowiedniego stosowania art. 210 § 1 k.s.h. do czynności dokonywanych z udziałem spółek osobowych. Wskazał, że przepis ten ma szczególny charakter i nie jest możliwe czynienie z niego tego rodzaju analogii. Uzasadnił to stanowisko pełnieniem przez ten przepis funkcji notyfikacyjnej, a także niemożnością stosowania wskazanej w nim sankcji w przypadku spółek osobowych. Zdaniem glosatora, do czynności zawieranych przez takie spółki z ich wspólnikami powinien mieć zastosowanie art. 108 k.c., z uwzględnieniem możliwości potwierdzenia tego rodzaju czynności (art. 103 k.c.).

Autor wskazał, że komentowana uchwała ma daleko idące, pozytywne skutki dla praktyki gospodarczej. Niezależnie od jej głównej tezy, na aprobatę zasługuje dostrzeżenie, że zmiana umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością to czynność prawna wspólników, nie zaś samej spółki.

Glosę do uchwały opracował J. Biernat (Glosa 2019, nr 3, s. 90). Orzeczenie komentarzem opatrzyli B. Kwaśnicka i P. Letolc (MPH 2018, nr 4, s. 41). Omówili ją także w przeglądach orzecznictwa P. Popardowski (Glosa 2019, nr 1, s. 5) oraz T. Szczurowski (PUG 2019, nr 5, s. 42). J.T.

***********************************************

Biuletyn Izby Cywilnej SN nr 12/2019

Omówienie

Barbary Kwaśnickiej i Piotra Letolca, Monitor Prawniczy 2019, nr 19, dodatek, s. 50

Autorzy zaaprobowali pogląd Sądu Najwyższego, że wszelkie czynności prawne między spółką z ograniczoną odpowiedzialnością a członkiem jej zarządu związane ze zmianą umowy jakiegokolwiek rodzaju wymagają w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością ustanowienia przez zgromadzenie wspólników pełnomocnika bądź reprezentacji spółki przez radę nadzorczą.

Autorzy omówili już tę uchwałę (MPH 2018, nr 4, s. 41). Glosę opracował J. Biernat (Glosa 2019, nr 3, s. 90). Omówili ją także w przeglądach orzecznictwa P. Popardowski (Glosa 2019, nr 1, s. 5) oraz T. Szczurowski (PUG 2019, nr 5, s. 42). M.M.

***************************

Biuletyn Izby Cywilnej SN nr 10/2019

Glosa

Jakuba Biernata, Glosa 2019, nr 3, s. 90

Glosa jest, co do zasady, aprobująca.

W komentowanym rozstrzygnięciu Sąd Najwyższy zajął stanowisko dotyczące dwóch istotnych problemów jurydycznych. Po pierwsze, rozważania dotyczyły określenia zdarzenia prawnego, w ramach którego wspólnicy dokonują zmiany umowy spółki komandytowej i w tym zakresie Sąd Najwyższy zajął stanowisko, że zdarzeniem tym jest umowa zawierana przez wspólników, nie zaś ich uchwała. Po drugie, rozważania te dotyczyły też określenia zasad reprezentacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zawierającej z członkiem jej zarządu umowę zmieniającą umowę spółki komandytowej. Sąd Najwyższy przyjął zapatrywanie, w myśl którego spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników, co wynika z zastosowania art. 210 § 1 k.s.h.

Glosator podkreślił, że znaczenie rozstrzygnięcia przyjętego przez Sąd Najwyższy wykraczało poza problematykę dokonania zmiany umowy spółki komandytowej, której wspólnikami są spółka z ograniczoną odpowiedzialnością oraz członek zarządu tej spółki. Odnosiło się ono także do dokonania zmiany umowy spółki jawnej w razie powstania wskazanej konfiguracji podmiotowej jej wspólników, a także – choć jedynie na poziomie określenia zdarzenia prawnego, na mocy którego dochodzi do zmiany umowy spółki – do dokonania zmiany umowy spółki partnerskiej.

Glosator zgłosił także kilka uwag krytycznych. Zastrzeżenia – zasadniczo na poziomie językowym – wywołało użycie w glosowanej uchwale sformułowania, że art. 210 § 1 k.s.h. ma zastosowanie „do wyrażenia przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością zgody na zmianę umowy spółki komandytowej – wymaganej na podstawie art. 9 k.s.h.”. W ocenie autora glosy, takie sformułowanie jest mylące, może bowiem sugerować, że zmiana umowy spółki komandytowej uzależniona jest od dokonania przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością jakiejś jednostronnej czynności prawnej przybierającej postać zgody, której wyrażenia wymaga art. 9 k.s.h. Zdaniem glosatora, brak podstaw do stawiania takiej tezy. Zmiana umowy spółki komandytowej następuje co do zasady na mocy umowy zmieniającej, której nie towarzyszy jakakolwiek jednostronna czynność prawna, użycie zaś zwrotu „zgoda” w art. 9 k.s.h. związane jest z normatywnym wymaganiem uczestnictwa danego wspólnika w zawarciu umowy zmieniającej umowę spółki komandytowej. Wobec tego autor glosy wskazał, że bardziej precyzyjne, a jednocześnie pełniej odzwierciedlające stanowisko Sądu Najwyższego byłoby wyraźne wskazanie w uchwale, że art. 210 § 1 k.s.h. ma zastosowanie do zawarcia przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z członkiem jej zarządu umowy zmieniającej umowę spółki komandytowej.

Następnie glosator zauważył, że zarówno kształt glosowanej uchwały, jak i rozważania podjęte przez Sąd Najwyższy w jej uzasadnieniu mogą wskazywać, iż to art. 9 k.s.h. przesądza, że zdarzeniem prawnym, na mocy którego może być dokonana zmiana, jest umowa zmieniająca umowę spółki komandytowej. Takiego stanowiska glosator nie podzielił. Uregulowanie wynikające z art. 9 k.s.h. ma wpływ na określenie kręgu podmiotów, które w danym przypadku powinny złożyć oświadczenia woli składające się na czynność prawną powodującą zmianę umowy spółki. Nie determinuje ono natomiast typu czynności prawnej, w ramach której następuje zmiana umowy spółki.

Autor glosy stwierdził, że niedostateczne są rozważania dotyczące kwalifikacji powziętej przez wspólników uchwały jako umowy zmieniającej umowę spółki komandytowej, Sąd Najwyższy bowiem poprzestał na stwierdzeniu, że „uchwała wspólników może również stanowić umowę zmieniającą”. Takie sformułowanie wymagało uściślenia. Wątpliwości glosatora wywołało też wyrażone w uzasadnieniu glosowanej uchwały zapatrywanie, że art. 210 § 1 k.s.h. reguluje w sposób szczególny zasady reprezentacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie tylko przy zawarciu umowy pomiędzy spółką z ograniczoną odpowiedzialnością a członkiem jej zarządu (w szczególności umowy spółki komandytowej czy umowy zmieniającej umowę spółki komandytowej), ale również przy dokonywaniu przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością jednostronnych czynności prawnych pozostających w funkcjonalnym związku ze stosunkiem spółki komandytowej. Zdaniem glosatora, wbrew stanowisku Sądu Najwyższego, tezy takiej nie uzasadnia ani brzmienie art. 210 § 1 k.s.h., ani względy słuszności przejawiające się w potrzebie ochrony interesów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz ewentualnie innych podmiotów przed skutkami potencjalnego konfliktu interesów tejże spółki i członka jej zarządu.

Glosowaną uchwałę opatrzyli komentarzem B. Kwaśnicka i P. Letolc (MPH 2018, nr 4, s. 41). Omówili ją także w przeglądach orzecznictwa P. Popardowski (Glosa 2019, nr 1, s. 5) oraz T. Szczurowski (PUG 2019, nr 5, s. 42). P.G.

****************************

Biuletyn Izby Cywilnej SN nr 05/2019

Komentarz

Barbary Kwaśnickiej i Piotra Letolca, Monitor Prawa Handlowego 2018, nr 4, s. 41

Komentarz ma charakter aprobujący.

Autorzy zgodzili się tezą, że jeżeli członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest wraz z tą spółką wspólnikiem spółki komandytowej, do wyrażenia przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością zgody na zmianę umowy spółki komandytowej – wymaganej na podstawie art. 9 k.s.h. – ma zastosowanie art. 210 § 1 k.s.h. Wskazali, że celem art. 210 § 1 k.s.h., stanowiącego wyjątek od ogólnych zasad reprezentacji obowiązujących w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, jest ochrona interesów spółki na wypadek konfliktu interesów, który może się ujawnić wtedy, gdy członek zarządu zawiera umowę „z samym sobą”. Zagrożenie stanowiące uzasadnienie wprowadzenia szczególnych zasad reprezentacji spółki aktualizują się nie tylko na etapie zawierania umowy spółki komandytowej, ale również przy zmianie umowy spółki. Uzasadniało to zachowanie konsekwencji w zastosowanie reżimu ochronnego w zakresie reprezentacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie tylko przy zawieraniu (pierwotnej) umowy spółki komandytowej, ale także w razie zmiany umowy spółki przy podobnym stanie osobowym wspólników. B.W.