Wyrok z dnia 2005-09-07 sygn. II PK 390/04

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania Pokaż dokument źródłowy

Sygn. akt II PK 390/04

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia 7 września 2005 r.

1. Nabywca części przedsiębiorstwa nie staje się nowym pracodawcą dla
pracowników pracujących na terenie nabytej części zakładu, którzy na podsta-
wie umowy zawartej przez niego z dotychczasowym pracodawcą, przez uzgod-
niony okres wykonują pracę na rzecz tego pracodawcy (art. 23[1] § 1 k.p.).
2. Okupowanie pomieszczenia zakładowego przez pracowników żądają-
cych dopuszczenia do pracy świadczy o gotowości do jej wykonywania (art. 81
§ 1 k.p.). Nie jest to strajk w rozumieniu art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja
1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz.U Nr 55, poz. 236 ze zm.).

Przewodniczący SSN Krystyna Bednarczyk, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka,
Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 września 2005 r.
sprawy z powództwa Ryszarda S., Andrzeja D., Jerzego Z., Roberta K., Piotra G.,
Tomasza S., Henryka L. , Roberta L. , Barbary B.-K., Tadeusza M. przeciwko P. Za-
kładowi Urządzeń Okrętowych W. SA w G. w upadłości o ustalenie i zapłatę, na
skutek kasacji powodów Barbary B.-K., Ryszarda S., Tomasza S., Tadeusza M. od
wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Toruniu z dnia
23 września 2004 r. [...]

1. u c h y I ił zaskarżony wyrok w odniesieniu do Tomasza S. i Ryszarda S.
(pkt IV wyroku) i w tym zakresie sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Toruniu
do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego;
2. o d d a I ił kasację Barbary B.-K. i Tadeusza M.

Uzasadnienie

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Toruniu, po rozpo-
znaniu sprawy z powództwa Ryszarda S., Tomasza S., Barbary B.-K., Tadeusza M. i
innych przeciwko P. Zakładom Urządzeń Okrętowych „W.” SA w G. w upadłości, na
skutek ich apelacji od wydanego po ponownym rozpoznaniu sprawy wyroku Sądu
Rejonowego-Sądu Pracy w Grudziądzu z dnia 25 czerwca 2004 r. [...], zaskarżonym
wyrokiem: zmienił ten wyrok w ten sposób, że zasądził na rzecz powoda Ryszarda S.
kwotę 1.568,32 zł i na rzecz Tomasza S. - 1.162,16 zł tytułem wynagrodzenia za
pracę za miesiąc wrzesień 2001 r. wraz z ustawowymi odsetkami oraz oddalił ich
apelacje w pozostałej części i oddalił apelację Barbary B.-K. i Tadeusza M. w całości.
Powodowie domagali się ustalenia, że łączy ich z pozwanym stosunek pracy.
Poza tym żądali wypłaty wynagrodzenia za czas wykonywania pracy do dnia 14 paź-
dziernika 2001 r. oraz za gotowość jej wykonywania począwszy od dnia 15 paździer-
nika 2001 r. do dnia orzekania.

Sąd pierwszej instancji, wyrokiem skarżonym w apelacji, ustalił, że powodów
Ryszarda S. i Tomasza S. łączy stosunek pracy z pozwanym na warunkach pracy i
płacy określonych w umowach o pracę i zasądził na ich rzecz wynagrodzenia za
okres od października 2001 r. do lutego 2002 r. wraz z odsetkami. Nadto ustalił, że
powodowie Tadeusz M. i Barbara .B.-K. pozostawali w zatrudnieniu w „W.” do dnia
26 lipca 2001 r.

W motywach tego rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy przejął jako własne ustalenia
faktyczne poczynione w ponownym postępowaniu w pierwszej instancji oraz co do
zasady podzielił ich prawną kwalifikację.

Wszyscy powodowie byli zatrudnieni
w odlewni strony pozwanej. W dniu 27 lipca 2001 r. „W.” sprzedała V. nieruchomości.
Została zbyta także odlewnia znajdująca się na tej nieruchomości. W powołanym
akcie notarialnym w S 9 zamieszczono postanowienie dotyczące pracowników „W
Było to oświadczenie nabywcy, w którym kierował on do dotychczasowych pracowni-
ków „W.” ofertę pracy. Wśród pracowników odlewni informacja o zamiarze zbycia
odlewni była znana. Po dniu 27 lipca 2001 r. do dnia 12 października 2001 r. powo-
dowie Tomasz S. i Ryszard S. pracowali w tzw. brygadzie „R.” i nadal wykonywali
pracę na rzecz dotychczasowego pracodawcy. Pozostała część pracowników była
kierowana na urlopy wypoczynkowe lub na tzw. postojowe. Niektórzy korzystali ze
zwolnień lekarskich.

W dniu 1 października 2001 r. Sąd Rejonowy Wydział V Gospodarczy w Toru-
niu ogłosił upadłość P. Zakładów Urządzeń Okrętowych „W.” SA w G. Z kolei w dniu
15 października 2001 r. powodowie nie zostali dopuszczeni do pracy w „W.” w upa-
dłości. Wcześniej każdy z powodów otrzymał od syndyka masy upadłości pismo (z
dnia 11 października 2001 r.), w którym oświadczył on, że nie czuje się związany z
powodami stosunkami pracy. Stwierdził jednocześnie, że z dniem 27 lipca 2001 r.
każdy z powodów stał się pracownikiem V., która zakupiła część zakładu pracy. Po-
cząwszy od dnia 15 października 2001 r. do dnia 18 lutego 2002 r. powodowie sta-
wiali się codziennie pod bramą „W.” w upadłości, podpisywali listę obecności i prze-
bywali na terenie tejże Spółki w portierni lub przed bramą od godziny 6.00 do 14.00.
Taka sytuacja trwała do dnia rozpoczęcia strajku okupacyjnego w stołówce „W.”
który trwał od dnia 19 lutego do dnia 27 marca 2002 r.

Zdaniem Sądu Okręgowego apelacje powodów Ryszarda S. i Tomasza S. są
częściowo zasadne. Słusznie przyjął Sąd piemszej instancji, że stosunek pracy po-
między nimi a pozwanym trwał nieprzerwanie do dnia rozpoczęcia strajku okupacyj-
nego. W ocenie Sądów obu instancji, powodowie Ryszard S. i Tomasz S. pracowali
w tzw. brygadzie „R.”, która po sprzedaży części przedsiębiorstwa kontynuowała
pracę na rzecz dotychczasowego pracodawcy. W tym kontekście uwzględnieniu
podlegały ich roszczenia o zapłatę wynagrodzenia za miesiąc wrzesień, gdyż w isto-
cie nie zostały one cofnięte, wbrew temu, co przyjął Sąd pierwszej instancji. Jeśli
chodzi zaś o pozostałą część zgłaszanego przez nich roszczenia dotyczącego wyna-
grodzenia za okres strajku, to podlegało ono oddaleniu. W tym czasie powodowie nie
wykazywali gotowości podjęcia zatrudnienia, gdyż uczestniczenie w strajku lub w
okupacji samo w sobie zawiera zamiar powstrzymywania się od pracy (art. 17 ust. 1
ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, stanowi bowiem,
że strajk polega na zbiorowym powstrzymywaniu się pracowników od wykonywania
pracy w celu rozwiązania sporu dotyczącego interesów pracowników), zaś po jego
zakończeniu w ogóle nie stawiali się do pracy.

W przypadku Barbary B.-K. oraz Tadeusza M., zgłaszane przez nich żądanie
podlegało oddaleniu. W części dotyczącej ustalenia, że po dniu 26 lipca 2001 r. łączy
ich z V. stosunek pracy, stoi na przeszkodzie powaga rzeczy osądzonej. W ocenie
Sądu Okręgowego brak jest podstaw do przyjęcia, że po tej dacie pomiędzy powo-
dami a „W.” doszło choćby w sposób dorozumiany do nawiązania stosunków pracy.
Przyczyną, dla której świadczyli oni po dniu 27 lipca 2001 r. pracę w „W.” było nie-
poinformowanie powodów, kto jest ich pracodawcą i wprowadzenie ich w błąd przez
obu pracodawców. Zdaniem Sądu na stanowiskach pracy powodów nie ma fizycznej
możliwości wykonywania pracy przy jednoczesnym pozostawaniu w stosunkach
pracy z dwoma pracodawcami. Przyjęcie koncepcji pozostawania w dwóch stosun-
kach jest zatem nieuzasadnione.

Kasację od powyższego wyroku złożyli powodowie Barbara B.-K., Tadeusz
M., Tomasz S. oraz Ryszard S., zaskarżając wyrok w części oddalającej apelację.
Wnoszący kasację zarzucili naruszenie prawa materialnego, wyrażające się w: 1)
niewłaściwym zastosowaniu art. 11 k.p. w związku z przyjęciem, że powodowie Bar-
bara B.-K. oraz Tadeusz M. nie zawarli w sposób dorozumiany nowych umów o
pracę z „W.”; 2) niewłaściwym zastosowaniu art. 231 k.p., poprzez przyjęcie, że za-
istnienie okoliczności wskazanych w tym przepisie uniemożliwiło nawiązanie w przy-
padku Barbary B.-K. oraz Tadeusza M. stosunków pracy z „W.”; 3) błędzie w sub-
sumcji art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbioro-
wych, poprzez nieuprawnione zastosowanie tego przepisu do oceny skutków praw-
nych okupowania stołówki; 4) w naruszeniu art. 81 § 1 k.p., polegającym na tym, że
zachowania powodów w czasie okupacji stołówki i w okresie późniejszym nie uznano
za wykazanie gotowości do pracy. Poza tym skarżący wskazali na naruszenie art.
385 k.p.c. w związku z art. 233 k.p.c., polegające na błędzie w ocenie stanu faktycz-
nego, wynikającym z nieuprawnionego przyjęcia, że „z materiału dowodowego nie
wynika, aby powodowie lub osoby polecające im pracę uważały, że został nawiązany
nowy, dodatkowy stosunek pracy”.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja podlega uwzględnieniu tylko w odniesieniu do Tomasza S. i Ryszarda
S. Jeśli chodzi zaś o Barbarę B.-K. oraz Tadeusza M., to okazała się ona nieuspra-
wiedliwiona.

Rozważania należy rozpocząć od ustalenia prawnych skutków, jakie w sferze
stosunku pracy wywołała umowa sprzedaży nieruchomości, zawarta dnia 27 lipca
2001 r. pomiędzy pozwaną a spółką V., co pozostaje w ścisłym związku z art. 23[1] § 1
k.p. oraz odnosi się wyłącznie do stron niniejszego sporu. Poza przedmiotem rozwa-
żań pozostaje więc zagadnienie prawnego statusu powodów w spółce V. Zgodnie z
powołanym przepisem w razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego
pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy.
Podstawą takiego przejścia jest każda czynność prawna lub zdarzenie, które powo-
duje objęcie zakładu pracy przez innego pracodawcę. Omawiana regulacja ma cha-
rakter bezwzględnie obowiązujący. Powstanie stosunku pracy z nowym pracodawcą
na poprzednich warunkach następuje zatem nawet wtedy, gdy strona przekazująca
zakład i strona przejmująca umówiły się inaczej (por. orzeczenie SN z dnia 20 maja
1993 r., I PRN 40-41/93, OSNCP 1994 nr 4, poz. 89; wyrok SN z dnia 6 stycznia
1995 r., I PRN 116/94, OSNAPiUS 1995 nr 12, poz. 145).

W razie wątpliwości co do chwili przejścia kupionego zakładu pracy, konieczne
jest ustalenie, kiedy faktycznie został on objęty przez nabywcę. Istotnym kryterium
takiego uznania jest to, czy u dotychczasowego pracodawcy odpadło zapotrzebowa-
nie na dotychczasową pracę przejmowanych pracowników, co dotyczy zarówno
miejsca, jak i rozmiaru wykonywanej pracy (por. wyrok SN z dnia 1 października
1997 r., I PRN 301/97, OSNAPiUS 1998 nr 14, poz. 425). Przejście zakładu pracy
nie musiało zatem nastąpić automatycznie w dacie zawarcia umowy sprzedaży po-
między pozwaną a V. i obejmować od razu wszystkich pracowników. Proces faktycz-
nego przejmowania zakładu, a zwłaszcza jego części, może trwać bowiem przez
pewien czas i sukcesywnie dotyczyć kolejnych grup pracowników, którzy stają się
pracownikami nowego pracodawcy z chwilą przejmowania kolejnych składników
majątku, mimo że już wcześniej stały się one własnością nabywcy (art. 155 § 1 k.c.).
Teza ta znajduje swoje potwierdzenie w okolicznościach niniejszej sprawy, gdyż
czynności techniczne związane z przejmowaniem maszyn - mimo że oba zakłady
niezwłocznie oddzielono płotem - trwały jeszcze kilka tygodni. W przypadku wydzie-
lenia części będącego w ruchu zakładu przemysłowego zasady prawidłowego go-
spodarowania z reguły wymagają pewnego czasu do dokonania tej czynności. Z
ustaleń faktycznych leżących u podstaw niniejszego sporu, wynika, że powodowie
Tomasz S. i Ryszard S. nadal wykonywali pracę w należącej do „W.” brygadzie „R.”
na terenie przejętym przez nabywcę. Było to zgodne z umową kooperacyjną, zawartą
przez pozwaną z V., która nie mogła wprawdzie wyłączyć skutku, wynikającego z art.
23[1] § 1 k.p., lecz mogła w szczególny sposób uregulować proces przejmowania za-
kładu pracy i tych pracowników.

Ponownego ustalenia wymaga prawny status tych powodów po dniu 18 lutego
2002 r. Niesłusznie uważa Sąd Okręgowy, że nie jest istotne, czy po tej dacie doszło
do strajku czy do okupacji, albowiem nie wykazali oni gotowości do pracy w rozumie-
niu art. 81 k.p., co przesądza o niezasadności ich żądań płacowych. Tylko pracownik
mający możliwości wykonywania pracy może uczestniczyć w strajku, gdyż zgodnie z
legalną definicją tego terminu, zawartą w art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r.
o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz.U. Nr 55, poz. 236 ze zm.), jest to zbiorowe
powstrzymywanie się pracowników od wykonywania pracy w celu rozwiązania sporu
zbiorowego. Tymczasem powodowie byli niedopuszczani do pracy, a okupację sto-
łówki podjęto w celu wymuszenia na pozwanej umożliwienia wykonywania pracy.
Jest to skrajny wyraz gotowości do wykonywania pracy w rozumieniu art. 81 § 1 k.p.
Sprawa zachowania przez nich gotowości do pracy po zakończeniu okupacji stołówki
wymaga ponownego rozważenia, gdyż nie można o jej braku wnioskować tylko na tej
podstawie, że powodowie przestali przychodzić pod bramę zakładu. Przy długotrwa-
łym okresie niedopuszczania do pracy gotowość jej podjęcia może być okazywana
pracodawcy w inny sposób, na przykład przez telefoniczne pytania pracodawcy o
możliwość wykonywania pracy lub zadeklarowanie jej gotowości i pozostawienie pra-
codawcy informacji o sposobie komunikowania się.

Zupełnie inaczej przedstawia się kwestia ustalenia istnienia stosunku pracy
wobec Barbary B.-K. oraz Tadeusza M., gdyż byli oni pracownikami odlewni, którzy
ani nie pozostali w tzw. grupie „R.”, ani też nie obejmowała ich umowa kooperacyjna.
Przebywanie powodów na terenie strony pozwanej czy rotacyjne korzystanie z urlo-
pów nie prowadzi jeszcze do powstania nowego stosunku pracy, gdyż zgodnie z art.
11 k.p. jego nawiązanie wymaga zgodnego oświadczenia woli pracownika i praco-
dawcy. Konieczne byłoby zatem wykazanie, że pozwany miał zamiar, chciał i mógł
zatrudnić pracownika (por. wyrok SN z dnia 11 kwietnia 2000 r., I PKN 575/99,
OSNAPiUS 2001 nr 18, poz. 553). Nie potwierdza tego stan faktyczny, gdyż zapo-
trzebowanie dotychczasowego pracodawcy na pracę powodów ustało z chwilą za-
warcia umowy sprzedaży części przedsiębiorstwa. Stąd też skarżony wyrok, w części
w jakiej podtrzymuje orzeczenie Sądu pierwszej instancji w zakresie ustalenia istnie-
nia stosunku pracy z pozwaną do dnia 26 lipca 2001 r., jest w pełni prawidłowy.
Mając na względzie powyższe, Sąd Najwyższy na podstawie art. 393[12] i art.
393[13] § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.