Postanowienie z dnia 2003-03-18 sygn. III CZP 9/03

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 9/03

POSTANOWIENIE

Dnia 18 marca 2003 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Filomena Barczewska (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Henryk Pietrzkowski

SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian

Protokolant Izabela Czapowska

w sprawie z powództwa Z. A.

przeciwko Skarbowi Państwa-Sądowi Rejonowemu w Słupsku

o zapłatę,

po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym

w dniu 18 marca 2003 r.,

przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Iwony Kaszczyszyn, zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Słupsku

postanowieniem z dnia 15 stycznia 2003 r., sygn. akt IV Ca 429/02,

"1. Czy umowa o przechowanie rzeczy zawarta na podstawie art. 835 kodeksu cywilnego dla celów procesowych związanych z trwającym postępowaniem karnym zostaje rozwiązana z chwilą prawomocnego zakończenia tego postępowania karnego czy też z chwilą odbioru rzeczy oddanej na przechowanie;

2. w przypadku uznania, że umowa o przechowanie trwa aż do momentu odbioru rzeczy oddanej na przechowanie - jakie statio fisci winno reprezentować Skarb Państwa w procesie o zapłatę wynagrodzenia za przechowanie należne przechowawcy od momentu prawomocnego zakończenia sprawy karnej?"

odmawia podjęcia uchwały.

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy w Słupsku wyrokiem z dnia 22 sierpnia 2002 zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 2 806 zł z odsetkami tytułem wynagrodzenia za przechowanie dowodu rzeczowego nie odebranego przez osobę uprawnioną po zakończeniu postępowania karnego. Sąd przyjął, że między stronami doszło w sposób dorozumiany do zawarcia umowy przechowania. Skoro po zakończeniu postępowania karnego strona pozwana nie rozwiązała tej umowy i nie przekazała dowodu - nie odebranego przez osobę uprawnioną – do depozytu sądowego, to jest zobowiązana pokryć należność za przechowanie.

Rozpoznając apelację strony pozwanej, wniesioną od powyższego wyroku, Sąd Okręgowy w Słupsku przedstawił Sądowi Najwyższemu na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. do rozstrzygnięcia zagadnie prawne sformułowane w sentencji postanowienia z dnia 15 stycznia 2003 r.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W niniejszej sprawie w pierwszej kolejności wymaga rozważenia kwestia czy powołane postanowienie o przedstawieniu zagadnienia prawnego zapadło w formie odpowiadającej przepisom prawa procesowego.

Postanowienie o przedstawieniu zagadnienia prawnego powinno być wydane na rozprawie, a nie na posiedzeniu niejawnym. Wynika to z treści art. 390 § 1 k.p.c., który stanowi że sąd odwoławczy może przedstawić Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne, które wyłoni się „przy rozpatrywaniu apelacji”. Za takim stanowiskiem wypowiedział się jednoznacznie Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 11 października 1978 r. III CZP 64/78 (OSPiKA 1979, nr 5, poz. 84).

Oczywiście, gdy zagadnienie prawne wyłoni się przy rozpoznaniu zażalenia, wówczas wydanie postanowienia o przedstawieniu zagadnienia prawnego na posiedzeniu niejawnym uznać należy za dopuszczalne, gdyż zgodnie z treścią art. 397 § 1 k.p.c. sąd rozpoznaje zażalenie na posiedzeniu niejawnym.

Postanowienie Sądu II instancji o przedstawieniu zagadnienia prawnego powinno zawierać uzasadnienie. Wprawdzie obowiązek taki nie wynikał wprost z przepisów procesowych niemniej w orzecznictwie Sądu Najwyższego i literaturze zgodnie przyjmowano, że potrzeba uzasadnienia z urzędu takich postanowień przez Sąd drugiej instancji wynika z istoty i funkcji tego postanowienia. Sąd drugiej instancji musi bowiem wyjaśnić na czym polegają jego poważne wątpliwości powodujące celowość przedstawienia zagadnienia prawnego, jak również wskazać dlaczego rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego jest niezbędne dla rozpatrzenia środka odwoławczego (por. np. orzeczenie z dnia 26 kwietnia 1956 r. 4 CO 8/56 OSPiKA 1957, nr 3, poz. 61; czy postanowienie z dnia 6 marca 1998 r. III CZP 73/97 nie publ.). Obecnie obowiązek uzasadnienia postanowienia o przedstawieniu zagadnienia prawnego Sądowi Najwyższemu przewidziany jest w art. 61 § 5 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 290, poz. 2052).

Postanowienie wydane na rozprawie o przedstawieniu zagadnienia prawnego wymaga spisania odrębnej sentencji podpisanej przez skład orzekający. Nie może bowiem do wydania tego postanowienia mieć zastosowania przepis art. 356 k.p.c. poprzez odesłanie przewidziane w art. 391 § 1 k.p.c. Przepisy normujące postępowanie apelacyjne są przepisami szczególnymi w stosunku do pozostałych przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Przepisy o postępowaniu przed sądem pierwszej instancji mogą mieć zastosowanie do postępowania apelacyjnego tylko odpowiednio, to znaczy po uwzględnieniu istoty i specyfiki tego postępowania. Uwzględniając więc istotę i funkcję postanowienia o przedstawieniu zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu nie można przyjąć aby do jego wydania mogła mieć odpowiednie stosowanie forma przewidziana w art. 356 k.p.c.

W niniejszym przypadku postanowienie Sądu II instancji o przedstawieniu zagadnienia prawnego zostało skonstruowane w ten sposób, że jego skróconą wersję ujęto do protokołu rozprawy z dnia 29 listopada 2002 r., a następnie po upływie ponad półtora miesiąca to jest w dniu 15 stycznia 2003 r. zostało wydane postanowienie, w którym sformułowano dwa zagadnienia prawne przedstawione do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu, sporządzono też uzasadnienie tego postanowienia. Sentencja tego postanowienia nie została podpisana przez skład orzekający, podpisy zostały umieszczone tylko pod uzasadnieniem. Dopuszczając nawet w drodze odpowiedniego stosowania (art. 391 § 1 k.p.c. w związku z art. 326 § 1 k.p.c.) możliwość odroczenia ogłoszenia postanowienia na czas do dwóch tygodni, sąd nie uczynił zadość wymaganiom przewidzianym w powołanym przepisie, a ponadto skład orzekający nie podpisał sentencji postanowienia.

W nowszych orzeczeniach Sądu Najwyższego wyrażone zostało stanowisko, że wyrok którego sentencji nie podpisał skład orzekający nie istnieje w znaczeniu prawnoprocesowym, także wówczas gdy został ogłoszony (por. uchwałę z dnia 26 września 2000 r. III CZP 29/00 OSNC 2001, nr 9, poz. 132). podobny pogląd, odnoszący się do wydanych na posiedzeniu niejawnym w trybie postępowania nieprocesowego postanowień rozstrzygających co do istoty sprawy, wyrażony został w uchwale z dnia 13 marca 2002 r. III CZP 12/02 (OSNC 2003, nr 2, poz. 17).

Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 7 lutego 2003 r. III CZP 94/02 (dot. nie publ.) wyraził stanowisko, że poglądy i wnioski zaprezentowane w powołanych wyżej uchwałach mogą być transponowane na grunt postanowień o przedstawieniu zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu. Podkreślił przy tym, że sporządzenie zarówno sentencji postanowienia, jak i jego uzasadnienia stanowią odrębne czynności procesowe sądu uzyskujące postać dokumentów, z których każdy powinien być podpisany przez cały skład sądu. Brak podpisania sentencji o przedstawieniu zagadnienia prawnego przez skład sądu skutkuje ocenę, że postanowienie takie w sensie prawnoprocesowym nie istnieje, niezależnie od tego czy podpisane zostało jego uzasadnienie.

Podobny pogląd został też wyrażony w postanowieniu z dnia 21 listopada 2002 r. III CZP 74/02 (nie publ.).

Podzielając to stanowisko należy stwierdzić, że sentencja postanowienia o przedstawieniu zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu w niniejszej sprawie, jako wydania z istotnym naruszeniem przepisów procesowych, a przy tym nie podpisana przez skład orzekający jest orzeczeniem nie istniejącym w sensie prawnoprocesowym.

W tym stanie brak było podstaw do wydania przez Sąd Najwyższy uchwały rozstrzygającej zagadnienie prawne.