Wyrok z dnia 2002-02-21 sygn. I PKN 936/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I PKN 936/00

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 lutego 2002 r.

Sąd Najwyższy - Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie następującym:

Przewodniczący SSN

Barbara Wagner

Józef Iwulski

Sędziowie SN:

Andrzej Kijowski (sprawozdawca)

Protokolant Anna Pęśko

po rozpoznaniu w dniu 21 lutego 2002 r.

sprawy z powództwa T. S.

przeciwko Miejskiemu Zakładowi Komunikacji w Ł.

o uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne

na skutek kasacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi

z dnia 1 czerwca 2000 r. sygn. akt VII Pa 235/00

1. oddala kasację;

2. zasądza od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 100 zł (słownie złotych: sto) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Sąd Rejonowy - Sąd Pracy w Łowiczu wyrokiem z dnia 9 marca 2000 r., IV P 15/00, oddalił powództwo T. S. przeciwko Miejskiemu Zakładowi Komunikacji w Ł. o przywrócenie do pracy na dotychczasowych warunkach pracy i płacy. W motywach tego rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy powołał się na poniższe ustalenia faktyczne.

Powód T. S. został w pozwanym Zakładzie zatrudniony z dniem 31 grudnia 1997 r. na stanowisku kierowcy autobusu – dyspozytora - magazyniera. W dniu 1 sierpnia 1998 r. powierzono powodowi obowiązki kierowcy – mistrza warsztatów, a z dniem 1 stycznia 1999 r. obowiązki kierowcy zaopatrzenia – mistrza warsztatów. Miejski Zakład Komunikacyjny przejął pracowników z dawnego MZK-Zakładu Usług Komunalnych na zasadzie art. 23¹ KP. Dotyczy to również powoda, który u poprzedniego pracodawcy pozostawał w zatrudnieniu od dnia 1 września 1992 r. do dnia 31 grudnia 1997 r. W trakcie poprzedniego, jak też w obecnym zatrudnieniu powoda do jego pracowniczych powinności jako zaopatrzeniowca i mistrza warsztatów należało sporządzanie zamówień, podpisywanie faktur oraz dokumentowanie i rozliczanie zakupów czynionych na potrzeby zakładu. W zakresie obowiązków kierowcy powód jeździł natomiast na krótkie trasy w godzinach od 8⁰⁰ do 15⁰⁰.

Na potrzeby pracodawcy powód złożył ponadto w dniu 10 grudnia 1999 r oświadczenie, że nie popełnił przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w ruchu lądowym, jak też przeciw zdrowiu i życiu, mieniu i dokumentom. Tymczasem prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Łowiczu z dnia 1 czerwca 1999 r.(II K […]) uznano powoda winnym tego, iż działając wspólnie i w porozumieniu z P. S. sfałszował umowę kupna-sprzedaży samochodu osobowego marki P., a więc popełnienia czynu wyczerpującego znamiona przestępstwa z art.270 § 1 KK, za co został skazany na grzywnę w wymiarze 80 stawek dziennych, przy przyjęciu, iż jedna stawka jest równoważna kwocie 10 zł.

W związku z tym pracodawca w dniu 19 stycznia 2000 r. złożył oświadczenie o wypowiedzeniu powodowi umowy ze skutkiem na 30 kwietnia 2000 r., przy czym jako przesłankę rozwiązania wskazał popełnienie czynu uniemożliwiającego dalsze zatrudnianie na zajmowanym stanowisku i powołał się na postanowienie art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o warunkach wykonywania krajowego drogowego przewozu osób (Dz. U. Nr 141, poz.942 ze zm.). W okresie wypowiedzenia powierzono powodowi obowiązki pomocnika mechanika, z zachowaniem dotychczasowych warunków płacy.

W świetle tych ustaleń Sąd Rejonowy stwierdził, że wypowiedzenie umowy o pracę było uzasadnione, gdyż wskutek skazania za przestępstwo przeciw dokumentom powód nie mógł zgodnie z art.11 ust.2 powołanej wyżej ustawy być zatrudniony na stanowisku kierowcy. Rodzaj popełnionego przestępstwa uniemożliwia też dalsze zatrudnianie w charakterze zaopatrzeniowca i mistrza warsztatów, odpowiedzialnego za dokumentowanie i rozliczanie zakupów na rzecz strony pozwanej.

W następstwie apelacji wniesionej przez powoda Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi wyrokiem z dnia 1 czerwca 2000 r., VII Pa 235/00, zmienił zaskarżone orzeczenie w ten sposób, że od pozwanego pracodawcy zasądził na rzecz powoda kwotę 4.666,89 zł. z ustawowymi odsetkami od dnia 1 maja 2000 r. tytułem odszkodowania za bezprawne rozwiązanie stosunku pracy i oddalił apelację w pozostałej części. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Okręgowy podniósł, że przepis art. 11 ust.2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. został przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 26 kwietnia 1999 r. (Dz. U. Nr 86, poz.963) uznany za niezgodny z Konstytucją RP. Z treści orzeczenia Trybunału wynika też, że był to przepis obejmujący przedsiębiorców zajmujących się zarobkowym przewozem osób w kraju, a nie osób przez nich zatrudnianych. Kwestionowane wypowiedzenie nastąpiło więc z naruszeniem przepisów art.30 § 4 w związku z art.45 § 1 KP, co jednakże umożliwiło zasądzenie powodowi jedynie odszkodowania z art.47¹ KP, gdyż ewentualne przywrócenie do pracy byłoby niecelowe (art.45 § 2 KP). Powód wykazał bowiem względem pracodawcy nielojalność i nierzetelność, przejawiające się złożeniem nieprawdziwego oświadczenia o niekaralności, choć na podstawie art.270 §1 KK został prawomocnie skazany za sfałszowanie dokumentu, co uzasadniałoby nawet rozwiązanie umowy w trybie art. 52 § 1 KP, a musi rodzić przynajmniej wątpliwość, czy może i powinien nadal zajmować stanowisko pracownika odpowiedzialnego za rozliczenia finansowe w zakładzie pracy.

Kasację od tego wyroku wniósł powód, zarzucając „błędną wykładnie i niewłaściwe zastosowanie art.45 § 2 KP, przez przyjęcie, że skazanie (...) prawomocnym wyrokiem za sfałszowanie dokumentu uzasadnia ustalenie, że przywrócenie do pracy (...) jest niecelowe” i domagając się na tej podstawie zmiany zaskarżonego orzeczenia albo jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, przy uwzględnieniu – w obu sytuacjach – zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu kasacji napisano, że „jedynie mogącą powstać wątpliwość, czy powód może i powinien zajmować dotychczasowe stanowisko nie stanowi wystarczającej przesłanki do zastosowania art. 45 § 2 KP, a więc uznania, że przywrócenie do pracy jest niecelowe”. To samo dotyczy stwierdzenia, iż zachowanie polegające na sfałszowaniu dokumentu „mogłoby ewentualnie stanowić podstawę rozwiązania umowy o pracę w trybie art.52 KP”, zwłaszcza dlatego, że „aby z tego trybu pracodawca mógł skorzystać przestępstwo winno pozostawać w logicznym i rzeczowym związku ze sferą interesów pracodawców, a nadto rozwiązanie umowy o pracę w tym trybie może być dokonane w ściśle określonym czasie”.

Odpowiadając na kasację, pozwany pracodawca wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych. W obszernym uzasadnieniu odpowiedzi strona pozwana, powołując się na liczne orzecznictwo, argumentowała w szczególności, że zachowanie powoda polegające na sfałszowaniu dokumentu i prowadzące do prawomocnego skazania na grzywnę, a następnie ukrycie tego faktu przed pracodawcą i złożenie mu kłamliwego oświadczenia o niekaralności, spowodowało całkowitą utratę zaufania do pracownika, wykluczającą możliwość dalszej z nim współpracy.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja podlega oddaleniu z braku usprawiedliwionych podstaw. Sąd Najwyższy rozpoznaje bowiem kasację w jej granicach, określonych przede wszystkim przez przytoczone podstawy kasacyjne i ich uzasadnienie, a z urzędu bierze pod rozwagę jedynie nieważność postępowania ( art. 393¹¹ w związku z art. 393³ KPC w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 lipca 2000 r. ). Strona skarżąca nie powołuje procesowej podstawy kasacji (art. 393¹ pkt 2 KPC), a to oznacza, iż jedynym punktem odniesienia dla oceny zarzutów sformułowanych na płaszczyźnie kasacyjnej podstawy materialnoprawnej (art. 393¹ pkt 1 KPC) jest stan faktyczny przyjęty za podstawę kwestionowanego rozstrzygnięcia Te ustalenia faktyczne poczynione w postępowaniu apelacyjnym, a właściwie przejęte z ustaleń dokonanych w pierwszej instancji i nie będące między stronami przedmiotem sporu, zostały zakwalifikowane jako aktualizujące przewidzianą w art. 45 § 2 KP kompetencję sądów pracy do uznania niecelowości zasądzenia żądanego przywrócenia do pracy i jego zamiany na prawo do odszkodowania z art. 47¹ KP, co jest prima facie słuszne. Tej oceny nie podważa pewien wyraz niezdecydowania, jaki może sugerować lektura uzasadnienia zaskarżonego wyroku. Jest to głównie „tylko” językowa niezręczność w sposobie formułowania kategorycznego skądinąd poglądu, że jeżeli pracownik zatrudniony między innymi przy dokumentowaniu i rozliczaniu zakupów dla potrzeb przedsiębiorstwa pracodawcy dopuścił się w czasie trwania umowy (choćby na zewnątrz przedsiębiorstwa) sfałszowania dokumentu (choćby prywatnego), za co został na podstawie art.270 § 1 KK prawomocnie skazany na karę grzywny, lecz na pytanie pracodawcy – zadane przy innej okazji - zapewnił go kłamliwie o swej niekaralności, to takie zachowanie stanowiłoby wystarczającą przesłankę dla niezwłocznego rozwiązania stosunku pracy z winy pracownika w trybie art.52 §1 pkt 2 KP. Opisane zachowanie mogłoby tym bardziej być przyczyną uzasadnionego wypowiedzenia umowy, a więc w konsekwencji spowodować całkowite. oddalenie ewentualnych roszczeń o ubezskutecznienie wypowiedzenia lub o przywrócenie do pracy. Gdyby jednak oświadczenie o wypowiedzeniu złożono – jak w przedmiotowej sprawie – w piśmie dokonującym błędnej kwalifikacji prawnej wspomnianego zachowania pracownika, to sąd pracy powinien wziąć pod uwagę, że w takiej sytuacji pracodawca rzeczywiście mógł całkowicie utracić zaufanie do pracownika, co wykluczało dalszą kooperację stron, a tym samym przywrócenie do pracy staje się niecelowe w rozumieniu art. 45 § 2 KP.

Sąd Okręgowy „przeoczył” jednak fakt, że zastosowanie art. 45 § 2 KP wchodzi w grę dopiero wtedy, gdy dane wypowiedzenie bezterminowej umowy o pracę jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę (art. 45 § 1 KP). Innymi słowy, zastanawianie się nad celowością albo niecelowością przywrócenia do pracy jest bezprzedmiotowe w wypadku, gdy oświadczenie pracodawcy ma społeczno -ekonomiczne uzasadnienie i nie narusza przepisów o wypowiadaniu. Przedmiotowe wypowiedzenie było bez wątpienia uzasadnione merytorycznie i nie naruszyło też wymagań dotyczących formalnych rygorów składania takich oświadczeń woli, zwłaszcza że konieczność „wskazania przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie” (art.30 § 4 KP) nie rozciąga się na dokonanie jej kwalifikacji prawnej. Znaczy to, że jeśli pismo zawierające oświadczenie pracodawcy wskazuje rzeczywistą i konkretną przyczynę wypowiedzenia, to dokonanie jej kwalifikacji prawnej stanowi superfluum, zaś popełnienie w tej sferze ewentualnego błędu pozostaje bez wpływy na skuteczność samej czynności. Skarżący otrzymał zatem więcej niż mu się należało z okoliczności sprawy, choć z uwagi na treść art. 384 KPC nie wchodziła w grę zmiana wyroku na jego niekorzyść.

Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 393¹² KPC orzekł jak w sentencji, przy czym o kosztach postępowania orzeczono na podstawie art.98 KPC.