Wyrok z dnia 1995-04-07 sygn. III CRN 2/95

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CRN 2/95

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 kwietnia 1995 roku

Sąd Najwyższy Izba Cywilna

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSN. J. Suchecki

Sędziowie. SN; J. Majewska /spraw./ M. Sychowicz

Protokolant: P. Malczewski przy udziale prokuratora - W.Bryndy

po rozpoznaniu w dniu 7 kwietnia 1995 roku sprawy z powództwa B

o zniesienie ustawowej wspólności majątkowej

na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości

od wyroku z dnia 24 czerwca 1994 roku sygn akt

uchyla zaskarżany wyrok i przekazuje sprawę Sądowi do ponownego rozpoznania

UZASADNIENIE

Powódka domagała się w pozwie wniesionym 30 marca 1994 r. zniesienia z dniem 31 grudnia 1991 r» ustawowej wspólności majątkowej istniejącej między nią a pozwanym

Na uzasadnienie żądania przytaczała, że strony od 1981 r. są małżeństwem, mają dwoje dzieci ale od około 3 lat nie prowadzą wspólnego gospodarstwa. Pozwany daje na utrzymanie dzieci niewielkie kwoty, bez wiedzy oraz zgody powódka zaciąga pożyczki i poręcza kredyty udzielane jego kolegom, co rodzi obawy utraty*wspólhego dorobku. Podała też, że strony do 1989 r. prowadziły wspólnie działalność gospodarczą ale zaprzestały jej z uwagi na brak popytu na produkowane przez nie jarzma do przyczep. Twierdziła także, iż strony mają dwie działki budowlane, na jednej z nich wzniosły dom w stanie surowym oraz warsztat w którym produkowały jarzma, a na drugiej pozwany, nie informując o tym powódki rozpoczął budowę stacji CPN

Pozwany uznał powództwo i przyznał, że twierdzenia powódki są prawdziwe.

Sąd Rejonowy dopuścił i przeprowadził dowody zawnioskowane przez strony, oraz z urzędu zebrał dowody dotyczące udzielonego przez pozwanego poręczenia kredytu, zasięgnął informacji o postępowaniu upadłościowym kredytobiorcy oraz informacji o postępowaniu egzekucyjnym toczącym się przeciwko pozwanemu na wniosek kredytodawcy, jak również informacji o stanie finansowym prowadzonego przez pozwanego w famach działalności gospodarczej WPPH wyrokiem z dnia 24 czerwca 1994 r. sygn. III RC HlMH orzekł zgodnie z żądaniem powódki.

Wyrok ten niezaskarżony przez żadną ze stron uprawomocnił się.

Minister Sprawiedliwości w złożonej z urzędu rewizji nadzwyczajnej wniósł o Jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania zarzucając, że zaskarżany wyrok narusza rażąco art. 3 § 2, 233 § 1 1 316 kpc oraz art. 52 § 1 kro.

Skarżący upatruje wadliwość zaskarżonego wyroku w tym, iż zapadł on w postępowaniu które nie ujawniło, że w tym samym czasie między stronami toczyła się w tym samym Sądzie sprawa C22/94 o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym Stanem prawnym w której strony zeznały, iż prowadzą nieprzerwanie wspólną działalność gospodarczą. Zdaniem skarżącego czyni to niewiarygodnym odmienne w tym względzie zeznania stron złożone w rozpoznawanej sprawie, Jak" również ich twierdzenia, że zerwały pożycie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:   

Zarzutom skarżącego jak i argumentem przytoczonym na ich uzasadnienie nie można odmówić zasadności, jak bowiem słusznie podniesiono w rewizji' w świetle art. 52 kro zniesienie ustawowej wspólności majątkowej wymaga ustalenia, że zachodzą ważne ku temu powody. 'Według ukształtowanego w" orzecznictwie 1 aprobowanego przez doktrynę poglądu, ważnymi*powodami są takie okoliczności które sprawiają, że w konkretnej sytuacji faktycznej wspólność 'majątkowa zamiast służyć dobru drugiego małżonka’ i rodziny, prowadzi do naruszenia tego dobra, bądź zagraża Jego naruszeniu.

Taka sytuacja może być spowodowana między innymi zaciąganiem długów przez jednego z małżonków w następstwie czego’ Jest prowadzona egzekucja lub istnieje realna groźba prowadzenia jej z majątku wspólnego, w celu zaspokojenia wierzyciela, ale musi ona jednocześnie wskazywać na tak znaczne naruszenie przez małżonka zaciągającego długi wynikającego z art. -23 kro obowiązku współdziałania dla dobra rodziny, że doprowadziło to do wytworzenia się między małżonkami tego rodzaju, stosunków, iż ustrój wspólności majątkowej nie może prawidłowo i zgodnie z jego celem funkcjonować. Nie każde zatem zaciągnięcie długu nawet znacznego, lecz dopiero zaciągnięcie długu nieusprawiedliwionego interesem rodziny kwalifikuje zachowanie pozwanego małżonka jako naganne i przy istnieniu niepomyślnych prognoz aby powstrzymał się on w przyszłości od tego rodzaju zachowania, spełnia warunki do uznania zaciągnięcia długu za walny powód w rozumieniu - art. 52 kro.

Nieprawidłowe funkcjonowanie stosunków-majątkowych pozostaje w ścisłym związku z nieprawidłowym funkcjonowaniem stosunków osobistych, niezależnie od tego czy jest jego źródłem czy następstwem. Dlatego nie jest-obojętnym, w całokształcie okoliczności także to, czy doszło do rozkładu pożycia małżeńskiego i w czym ten rozkład się manifestuje. Nie można bowiem pominąć, iż nierzadko zdarza się, że w rzeczywistości brak po stronie pozwanego małżonka naruszenia wymienionych poprzednio obowiązków, a istnieją jedynie pozory takiego stanu stworzone przez oboje małżonków w- tym celu aby uzyskać-oparte na, art. 52 kro przeczenie uniemożliwiające wierzycielom zaspokojenie z majątku wspólnego.

Rodzi; to obowiązek możliwie najdalej posuniętej wnikliwości przy badaniu oraz ustalaniu jak układają się stosunki osobiste i stosunki majątkowe między stronami, oraz odpowiedniej rozwagi przy ocenie czy, istnieją podstawy do zniesienia ustawowej wspólności majątkowej, zwłaszcza, gdy ma ona zostać zniesiona jak w rozpoznawanej sprawie z mocą wsteczną, a dług-zaciągnięty przez pozwanego małżonka ma związek z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą» Sąd Najwyższy już wielokrotnie, a ostatnio w orzeczeniu z dnia 24 maja 1994 r. I CRN 50/94 /OSNCP 1994, z. 12, poz. 246/ wskazywał na taki obowiązek sądu oraz na wcale nie rzadko zdarzające się t.zw. procesy fikcyjne zmierzające jedynie do pokrzywdzenia wierzycieli.

Procesy fikcyjne nie są rzeczą nową, ale nowa jest sytuacja społeczno-gospodarcza, w której wynagrodzenie za pracę lub usługi przestało być podstawowym źródłem dorobku małżonków i w coraz szerszym kręgu rodzin jest nim działalność prowadzona najczęściej przez jednego z małżonków. W prawidłowo funkcjonującym małżeństwie podjęcie tej działalności następuje z reguły za aprobatą drugiego małżonka oraz udzieloną z góry a wynikającą z wzajemnego zaufania generalną zgodą na samodzielność małżonka prowadzącego działalność gospodarczą w decyzjach jej dotyczących. Stąd dług zaciągnięty w interesie rodziny może oznaczać nie tylko jak dotychczas dług zaciągnięty na utrzymanie rodziny, ale często także dług zaciągnięty na działalność gospodarczą, a niepowodzenia w niej nie mogą obciążyć jedynie małżonka ją prowadzącego, chyba, że działania jego były tak rażąco nieracjonalne, iż wykraczają poza mieszczące się w ryzyku związanym z działalnością gospodarczą.

W rozpoznawanej sprawie znamiennym było, po pierwsze to, iż data od której powódka żądała zniesienia wspólności majątkowej była niemal zbieżna z datą udzielenia przez pozwanego poręczenia spłaty kredytu zaciągniętego przez Przedsiębiorstwo Wielobranżowe "OBHB* spółkę z o.o. w Banku S.A. Oddział w LMABM oraz w Banku Spółdzielczym w Znamiennym było także, iż powódka utrzymywała, że nie wie komu mąż poręczał kredyty, podczas gdy ze złożonych przez nią do akt na k.21 i 22 dokumentów wynikało wyraźnie czyj dług poręczył pozwany, a w szczególności, że chodziło o kredyt zaciągnięty przez wspomnianą spółkę, z którą jak wyjaśnił pozwany łączyły go stosunki handlowe. Nie można też było przejść do porządku nad sprzecznością, zeznań stron, że od zakończenia w 1987 r. produkcji jarzem rozpoczęły się kłopoty finansowe które doprowadziły do zerwania przed trzema laty pożycia małżeńskiego i wspólności gospodarczej, z treścią dokumentów złożonych na k»46 i 47 świadczącą, że działka budowlana stanowiąca dorobek stron została nabyta w 1991 r. Rodziło to bowiem obawę, czy stan stosunków osobistych stron podany w ich zeznaniach odpowiada stanowi rzeczywistemu, zwłaszcza, że zeznania świadków w tym przedmiocie były niejasne i lakoniczne.

Skoro nadto pozostają one w sprzeczności co do faktu zaprzestania przez strony prowadzenia wspólnie działalności gospodarczej z zeznaniami złożonymi w dołączonej do rewizji nadzwyczajnej sprawie I C o uzgodnienie treści księgi wieczystej, która toczyła się przed Sądem Rejonowym w z powództwa ŻBB i bezpośrednio poprzedzała wytoczenie rozpoznawanej sprawy, co też ma swoją wymowę, wniosek, iż nie zostały wyjaśnione wszystkie istotne okoliczności tyczące tak stosunków osobistych jak i majątkowych stron staje się nieodparty.

W tej sytuacji rewizja jako zasadna musiała odnieść skutek i doprowadzić zgodnie z jej wnioskiem do uchylenia zaskarżonego wyroku oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania w niewadliwym postępowaniu, przeprowadzonym zgodnie z omówionymi na wstępie wymogami stanowiącymi gwarancję, że instytucja zniesienia wspólności ustawowej o ile dojdzie do uwzględnienia powództwa, będzie zastosowana zgodnie z jej celem»

Z przyczyn powyższych na podstawie art. 422 § 2 kpc orzeczono jak w sentencji.