Wyrok z dnia 2009-01-06 sygn. II PK 108/08

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II PK 108/08

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 stycznia 2009 r.

Przewodniczący: Sędzia SN Jerzy Kuźniar.

Sędziowie SN: Katarzyna Gonera (spr.), Małgorzata Gersdorf.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Barbary S. przeciwko M. Sp. z o.o. w W. o odszkodowanie, sprostowanie świadectwa pracy, odprawę pieniężną, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 6 stycznia 2009 r., skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w W. z dnia 17 grudnia 2007 r., oddala skargę kasacyjną. Uzasadnienie faktyczne

Sąd Rejonowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w W. wyrokiem z 15 grudnia 2006 r., oddalił powództwo Barbary S. przeciwko M. Spółce z o.o. o odszkodowanie za nieuzasadnione rozwiązanie umowy o pracę, odprawę pieniężną i sprostowanie świadectwa pracy.

Powódka domagała się zasądzenia odprawy z ustawy o zwolnieniach grupowych w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia oraz odszkodowania za nieuzasadnione rozwiązanie umowy o pracę w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia, a ponadto nakazania pracodawcy sprostowania świadectwa pracy w odniesieniu do trybu rozwiązania umowy o pracę. Następnie powódka wniosła o zasądzenie odszkodowania w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia oraz odprawy w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia.

Sąd Rejonowy ustalił, że strony łączyła umowa o pracę zawarta 2 grudnia 1991 r. na czas nieokreślony. Powódka była zatrudniona na stanowisku sprzątaczki. W dniu 27 grudnia 2005 r. otrzymała wypowiedzenie warunków umowy o pracę w części dotyczącej stanowiska pracy i miejsca jej wykonywania, z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, który miał upłynąć 31 marca 2006 r. Przyczyną wypowiedzenia dotychczasowych warunków umowy o pracę była "racjonalizacja zatrudnienia w obszarze administracyjno-gospodarczym spółki". Po upływie okresu wypowiedzenia, od 1 kwietnia 2006 r., pracodawca zaproponował powódce stanowisko robotnika kompostowni, a jako miejsce wykonywania pracy Zakład Utylizacji Odpadów Komunalnych Z-7, pozostałe warunki umowy o pracę miały pozostać bez zmian. Powódka nie złożyła przed upływem połowy okresu wypowiedzenia zmieniającego, czyli do 15 lutego 2006 r., oświadczenia o odmowie przyjęcia nowych warunków pracy. Nie odwołała się od wypowiedzenia zmieniającego, choć pismo pracodawcy zawierało pouczenie o sposobie i terminie wniesienia odwołania do sądu pracy. W związku z milczącym przyjęciem nowych warunków pracy od 1 kwietnia 2006 r. powódka stała się robotnikiem kompostowni.

W dniu 28 marca 2006 r. powódka przedłożyła pracodawcy zaświadczenie lekarskie z 27 marca 2006 r., z którego wynikało, że ze względów zdrowotnych nie może wykonywać zadań robotnika kompostowni. W związku z tym 31 marca 2006 r. pracodawca wręczył powódce oświadczenie o definitywnym rozwiązaniu umowy o pracę z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, który upłynął w dniu 30 czerwca 2006 r. Jako przyczynę wypowiedzenia podano, że w wyniku przeprowadzonej reorganizacji pionu gospodarczego w dniu 27 grudnia 2005 r. powódka otrzymała wypowiedzenie warunków umowy o pracę, w przewidzianym terminie nie odmówiła przyjęcia zaproponowanych nowych warunków pracy na stanowisku robotnika kompostowni, a następnie 28 marca 2006 r. przedstawiła zaświadczenie lekarskie z 27 marca 2006 r., z którego treści wynikało, że ze względów zdrowotnych nie może wykonywać zadań robotnika kompostowni, a pracodawca nie ma możliwości powierzenia jej innej pracy zgodnej z kwalifikacjami i stanem zdrowia. W okresie wypowiedzenia zobowiązano powódkę do wykorzystania urlopu wypoczynkowego, a w pozostałym zakresie zwolniono ją z obowiązku świadczenia pracy z zachowaniem wynagrodzenia. Sąd Rejonowy ustalił również, że z dniem 1 stycznia 2006 r. do pracy w Zakładzie Utylizacji Odpadów Komunalnych Z-7, czyli w miejscu, w którym od 1 kwietnia 2006 r. powódka miała świadczyć pracę, zostały przeniesione dwie inne sprzątaczki pracujące u pozwanego pracodawcy, które rozpoczęły wykonywanie pracy na stanowiskach robotnika kompostowni na placu manewrowym i przenośniku rewersyjnym. Miesięczne wynagrodzenie powódki liczone jak ekwiwalent za urlop wynosiło 1.780,68 zł. Powódka odebrała świadectwo pracy osobiście w zakładzie pracy w dniu 10 lipca 2006 r., łącznie z wypłatą wynagrodzenia za czerwiec 2006 r., i nie złożyła u pracodawcy wniosku o sprostowanie świadectwa pracy.

Sąd pierwszej instancji stwierdził, że spór w sprawie sprowadzał się do tego czy wskazana przez pozwanego przyczyna definitywnego rozwiązania z powódką umowy o pracę za wypowiedzeniem była rzeczywista, konkretna i uzasadniona. W ocenie Sądu, przyczyna wskazana w wypowiedzeniu - a mianowicie brak możliwości powierzenia powódce innej pracy, zgodnej z jej kwalifikacjami i stanem zdrowia w związku przedstawieniem przez nią zaświadczenia lekarskiego z 27 marca 2006 r., z którego treści wynikało, że ze względów zdrowotnych nie może ona wykonywać zadań robotnika kompostowni - była na tyle zrozumiała i konkretna, że powódka mogła dokonać we własnym zakresie oceny, czy istniała ona w rzeczywistości i czy była uzasadniona. Sąd Rejonowy podkreślił, że powódka otrzymała wypowiedzenie zmieniające warunki umowy o pracę 27 grudnia 2005 r. i nie złożyła od tego wypowiedzenia odwołania do sądu pracy ani oświadczenia o odmowie przyjęcia nowych zaproponowanych jej warunków pracy na stanowisku robotnika kompostowni, co doprowadziłoby do rozwiązania stosunku pracy. Sąd pierwszej instancji uznał, że nie był uprawniony do rozpoznania zasadności i zgodności z prawem wypowiedzenia zmieniającego, także co do zachowania przez pracodawcę wszelkich wymagań formalnych w tym zakresie. Nie zakwestionowane w odpowiednim czasie i w odpowiedni sposób przez powódkę wypowiedzenie zmieniające wywołało skutki prawne. Odnosząc się do zarzutu niezasadności w rozumieniu art. 45 § 1 k.p. wypowiedzenia definitywnego, Sąd Rejonowy ocenił, że wskazana przez pracodawcę przyczyna wypowiedzenia była prawdziwa i uzasadniona, stanowiła wystarczające uzasadnienie rozwiązania umowy o pracę. Pracodawca ma bowiem prawo rozwiązać stosunek pracy, jeżeli brak jest możliwości powierzenia pracownikowi innej pracy, z uwagi na jego kwalifikacje i stan zdrowia.

Sąd pierwszej instancji uznał za nieuzasadnione roszczenie powódki o sprostowanie świadectwa pracy.

Oceniając roszczenie powódki o odprawę pieniężną z tytułu rozwiązania umowy o pracę z przyczyn dotyczących pracodawcy, Sąd Rejonowy stwierdził, że w chwili wręczenia powódce wypowiedzenia umowy o pracę obowiązywała ustawa z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników (Dz. U. Nr 90, poz. 844 ze zm.), która z mocy art. 10 ma zastosowanie również do zwolnień indywidualnych. Zgodnie z art. 10 ust. 1 tej ustawy, jej art. 8 stosuje się odpowiednio w razie konieczności rozwiązania przez pracodawcę zatrudniającego co najmniej 20 pracowników stosunków pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników, jeżeli przyczyny te stanowią wyłączny powód uzasadniający wypowiedzenie stosunku pracy lub jego rozwiązanie na mocy porozumienia stron, a zwolnienia w okresie nie przekraczającym 30 dni obejmują mniejszą liczbę pracowników niż określona w art. 1. Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, że przez wyłączny powód rozwiązania stosunku pracy należy rozumieć sytuację, w której bez zaistnienia tej przyczyny nie zostałaby podjęta przez pracodawcę indywidualna decyzja o zwolnieniu pracownika. Powodem zwolnienia powódki były wyłącznie przyczyny leżące po jej stronie, w szczególności przyczynę tę stanowił brak możliwości zatrudnienia jej po 31 marca 2006 r. na innym stanowisku niż robotnik kompostowni, z uwagi na jej kwalifikacje i stan zdrowia. Z tych względów Sąd Rejonowy nie znalazł podstaw do zastosowania przepisów ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników, zwłaszcza art. 8 tej ustawy.

Od powyższego wyroku apelację wniosła powódka, zarzucając:

1) naruszenie prawa materialnego - art. 8 w związku z art. 10 ustawy z dnia 13 marca o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników, przez błędną ich wykładnię,

2) sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału. Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu, ewentualnie o jego zmianę i zasądzenie na jej rzecz trzymiesięcznej odprawy w oparciu o art. 8 w związku z 10 powołanej ustawy oraz odszkodowania w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia z tytułu nieuzasadnionego rozwiązania stosunku pracy.

Sąd Okręgowy w W. - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 17 grudnia 2007 r., oddalił apelację powódki.

Sąd Okręgowy przyjął za własne ustalenia dokonane przez Sąd Rejonowy. Uznał zarzuty podniesione w apelacji za chybione. W ocenie Sądu drugiej instancji, skoro powódka nie złożyła odwołania do sądu pracy od wypowiedzenia zmieniającego warunki pracy, otrzymanego 27 grudnia 2005 r., ani nie odmówiła przyjęcia nowych zaproponowanych jej warunków pracy przed upływem połowy okresu wypowiedzenia, to Sąd pierwszej instancji nie był uprawniony do rozpoznania zasadności i zgodności z prawem wypowiedzenia zmieniającego. Wypowiedzenie to wywołało skutek. Jeżeli powódka uważała, że poprzez wypowiedzenie zmieniające warunki umowy o pracę pracodawca zmierzał w istocie to zmniejszenia zatrudnienia, powinna była tego rodzaju zarzuty podnieść w ewentualnym odwołaniu do sądu pracy od wypowiedzenia zmieniającego albo mogła odmówić przyjęcia zaproponowanych jej warunków pracy, co doprowadziłoby do rozwiązania stosunku pracy, a wówczas powódka mogłaby dochodzić w odrębnym procesie odprawy pieniężnej w związku z rozwiązaniem stosunku pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy. Żadnego z tych działań powódka nie podjęła.

Zdaniem Sądu drugiej instancji, definitywne wypowiedzenie powódce umowy o pracę zostało dokonane zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa i było uzasadnione. Wypowiedzenie to spełniało wymagania formalne określone w art. 30 § 4 k.p. Odnosząc się do zarzutu dotyczącego niezasadności dokonanego wypowiedzenia, Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że od wielu lat orzecznictwo Sądu Najwyższego liberalizuje wymagania w odniesieniu do zasadności wypowiedzenia, traktując je jako zwykły sposób rozwiązania umowy o pracę (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 2 października 1996 r., I PRN 69/96, OSNAPiUS 1997, nr 10 poz. 163). Zdaniem Sądu drugiej instancji, przyczyna definitywnego wypowiedzenia - a mianowicie stan zdrowia powódki, uniemożliwiający wykonywanie przez nią pracy na powierzonym stanowisku robotnika kompostowni, oraz poziom jej kwalifikacji uniemożliwiający zatrudnienie na innym stanowisku pracy, jakim dysponował pracodawca -uzasadniała dokonanie wypowiedzenia, ponieważ co do zasady pracodawca ma prawo doboru pracowników, których stan zdrowia będzie gwarantował wykonywanie jego zadań. Powódka tego kryterium nie spełniała, co wynikało z przedłożonego przez nią zaświadczenia lekarskiego.

Sąd drugiej instancji uznał za chybione zarzuty naruszenia art. 8 i art. 10 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników. Przepisy tej ustawy (zgodnie z jej art. 1 ust. 1) stosuje się w razie konieczności rozwiązania przez pracodawcę, zatrudniającego co najmniej 20 pracowników, stosunków pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników, w drodze wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę, a także na mocy porozumienia stron. Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy, ma ona zastosowanie odpowiednio w razie konieczności rozwiązania przez pracodawcę zatrudniającego co najmniej 20 pracowników stosunków pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników, jeżeli przyczyny te stanowią wyłączny powód uzasadniający wypowiedzenie stosunku pracy lub jego rozwiązanie na mocy porozumienia stron, a zwolnienia w okresie nie przekraczającym 30 dni obejmują mniejszą liczbę pracowników niż określona w art. 1. Ustawę z 13 marca 2003 r. stosuje się do rozwiązania stosunków pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników, przy czym do zakwalifikowania zwolnienia pracownika jako dokonanego w jej trybie wystarczy choć jedna przyczyna jego nie dotycząca. W ocenie Sądu drugiej instancji, ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że przyczyny definitywnego rozwiązania stosunku pracy z powódką leżały wyłącznie po jej stronie, a związane były ze stanem zdrowia powódki i brakiem możliwości zatrudnienia jej na innym stanowisku pracy spośród tych, którymi dysponowała strona pozwana. W myśl art. 8 ust. 1 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników, odprawa pieniężna przysługuje pracownikowi, którego stosunek pracy rozwiązał się w ramach zwolnienia grupowego. Przepis ten ma odpowiednie zastosowanie w razie zwolnienia indywidualnego, następującego w trybie art. 10 ust. 1 ustawy. Sąd Okręgowy uznał, że skoro rozwiązanie stosunku pracy z powódką nastąpiło wyłącznie z przyczyn leżących po jej stronie, to Sąd Rejonowy zasadnie oddalił powództwo o odprawę pieniężną.

Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego wniósł pełnomocnik powódki, zaskarżając wyrok ten w części oddalającej apelację powódki w zakresie roszczenia o zasądzenie odszkodowania za nieuzasadnione wypowiedzenie umowy o pracę oraz roszczenia o zasądzenie odprawy pieniężnej z tytułu rozwiązania umowy o pracę z przyczyn nie dotyczących pracownika.

Skarga kasacyjna została oparta na podstawie naruszenia prawa materialnego, a mianowicie: 1) art. 10 ust. 1 w związku z art. 8 ust. 1 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników, polegającego na niezastosowaniu tych przepisów wobec nieuwzględnienia - na etapie subsumcji - przyczyn wypowiedzenia zmieniającego z 27 grudnia 2005 r. i przyjęciu, że rozwiązanie stosunku pracy nie było wynikiem okoliczności leżących po stronie strony pozwanej,

2)art. 45 § 1 k.p. wobec jego niezastosowania, chociaż wskazana w treści wypowiedzenia definitywnego z 31 marca 2006 r. przyczyna nie miała w dacie wypowiedzenia kwalifikacji "przyczyny rzeczywistej".

Skarżąca uzasadniła wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, występowaniem w sprawie istotnego zagadnienia prawnego: czy w sytuacji, gdy pracownik nie może z przyczyn obiektywnych podjąć pracy na "nowych" warunkach - zmienionych w drodze dokonanego przez pracodawcę (i zaaprobowanego przez pracownika) wypowiedzenia zmieniającego, które nastąpiło wyłącznie z przyczyn dotyczących pracodawcy - znajdzie zastosowanie art. 10 ust. 1 w związku z art. 8 ust. 1 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników.

Pełnomocnik powódki podniósł, że dosłowna treść art. 10 ust. 1 ustawy wskazuje, że zastosowanie normy w nim zawartej ogranicza się do sytuacji, gdy wypowiedzenie stosunku pracy nastąpiło z przyczyn nie dotyczących pracownika. Ratio legis ustawy sprowadza się do zabezpieczenia pracownika w sytuacji, gdy - z przyczyn jego nie dotyczących - nie będzie możliwe kontynuowanie stosunku pracy na dotychczasowych zasadach. W ocenie skarżącej, w stanie faktycznym niniejszej sprawy pracodawca - wobec reorganizacji - dokonał wypowiedzenia zmieniającego, którego powódka nie kwestionowała, jednakże z przyczyn obiektywnych i niezawinionych przez powódkę nie było możliwe kontynuowanie stosunku pracy ani na dotychczasowym stanowisku (z powodu reorganizacji pracodawcy), ani za nowym stanowisku (z powodu przeciwwskazań zdrowotnych). W rezultacie dokonanie wypowiedzenia zmieniającego zdeterminowało nastąpienie po nim wypowiedzenia definitywnego, a to wobec braku faktycznej możliwości wykonywania przez pracownika "nowych" zmienionych obowiązków. Zdaniem pełnomocnika powódki, przyczyny wypowiedzenia zmieniającego w tym układzie faktycznym "przeniknęły" do wypowiedzenia definitywnego, co uzasadniałoby zastosowanie w sprawie przepisów ustawy z 13 marca 2003 r.

Pełnomocnik powódki wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powódki: kwoty 5.342,04 zł tytułem odszkodowania za nie uzasadnione wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieoznaczony (art. 45 § 1 k.p.), oraz kwoty 5.342,04 zł tytułem odprawy pieniężnej z tytułu rozwiązania umowy o pracę z przyczyn nie dotyczących pracownika (art. 10 ust. 1 w związku z art. 8 ust. 1 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników).

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw.

Zarzuty skargi opierają się na przyjętym przez skarżącą założeniu, że przyczyny wypowiedzenia zmieniającego - określone w wypowiedzeniu jako "racjonalizacja zatrudnienia w obszarze administracyjno-gospodarczym spółki", czyli niewątpliwie przyczyny nie dotyczące pracownika, a dotyczące pracodawcy i nazwane lapidarnie reorganizacją pionu gospodarczego - powinny być brane pod uwagę przy ocenie zasadności wypowiedzenia definitywnego (art. 45 § 1 k.p.) oraz przesądzać o zasadności roszczeń powódki o odprawę pieniężną z tytułu rozwiązania umowy o pracę z przyczyn nie dotyczących pracownika (art. 10 ust. 1 w związku z art. 8 ust. 1 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników). Założenie to jest błędne.

Oczywiście, nie można zaprzeczyć, że istnieje pewien związek między definitywnym wypowiedzeniem powódce umowy o pracę i wcześniejszym wypowiedzeniem zmieniającym. Gdyby nie wypowiedziano powódce warunków pracy na stanowisku sprzątaczki i nie powierzono zadań robotnika kompostowni, których powódka nie mogła podjąć z przyczyn związanych ze stanem jej zdrowia, wówczas nie byłoby konieczne wypowiedzenie jej umowy o pracę. Związku tego nie kwestionował pozwany pracodawca ani Sądy obu instancji. Co więcej, związek ten został szczegółowo opisany w treści pisma z 31 marca 2006 r., zawierającego oświadczenia pracodawcy o wypowiedzenia umowy o pracę, które dosłownie przedstawiało przyczyny wypowiedzenia w następujący sposób: "W wyniku przeprowadzonej reorganizacji pionu gospodarczego, w dniu 27 grudnia 2005 r., otrzymała Pani wypowiedzenie warunków umowy o pracę, w którym zostało zmienione Pani miejsce wykonywania pracy oraz stanowisko, z dotychczasowego stanowiska sprzątaczki na robotnika kompostowni. W przewidzianym terminie nie odmówiła Pani przyjęcia zaproponowanych warunków pracy. Z dniem 1 kwietnia 2006 r. winna Pani podjąć pracę na stanowisku robotnika kompostowni. W dniu 28 marca 2006 r. przedstawiła Pani pracodawcy zaświadczenie lekarskie z dnia 27 marca 2006 r., z którego wynika, iż ze względów zdrowotnych nie może Pani wykonywać zadań robotnika kompostowni. W związku z powyższym, jak również z faktem, że pracodawca nie ma możliwości powierzenia Pani innej pracy zgodnej z Pani kwalifikacjami i stanem zdrowia, wypowiadam Pani umowę o pracę z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, który rozpocznie bieg w dniu 1 kwietnia 2006 r., a umowa o pracę ulegnie rozwiązaniu z dniem 30 czerwca 2006 r.". Wbrew twierdzeniom pełnomocnika powódki opisanego związku między wypowiedzeniem zmieniającym i wypowiedzeniem definitywnym nie można rozpatrywać w taki sposób, że w ustalonym stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy przyczyny wypowiedzenia zmieniającego "przeniknęły" do wypowiedzenia definitywnego, co sprawiło, że po pierwsze -przyczyna wypowiedzenia umowy o pracę wskazana w piśmie pracodawcy z 31 marca 2006 r. nie miała w dacie wypowiedzenia charakteru rzeczywistego (nie była przez to uzasadniona w rozumieniu art. 45 § 1 k.p.), po drugie - do wypowiedzenia umowy o pracę z rzeczywistych, faktycznych przyczyn (reorganizacja pracodawcy) należy zastosować ustawę z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników. Sugestie pełnomocnika skarżącej co do "przeniknięcia" przyczyn wypowiedzenia zmieniającego do definitywnego rozwiązania umowy o pracę nie biorą pod uwagę, że obydwie te czynności prawne pracodawcy (wypowiedzenie zmieniające z 27 grudnia 2005 r. i wypowiedzenie definitywne z 31 marca 2006 r.) zachowują pełną autonomię, co oznacza, że powinny być poddawane osobnej ocenie co do ich zgodności z prawem i zasadności. Badanie rzeczywistości przyczyn wypowiedzenia powinno się odbyć w odniesieniu do okoliczności, które zostały przedstawione w piśmie pracodawcy zawierającym oświadczenie o wypowiedzeniu (art. 30 § 4 k.p.)

Powódka nie złożyła ani odwołania do sądu pracy od wypowiedzenia zmieniającego warunki umowy o pracę, ani oświadczenia o odmowie przyjęcia nowych zaproponowanych jej warunków pracy na stanowisku robotnika kompostowni, co doprowadziłoby do rozwiązania stosunku pracy. Nie zakwestionowane w odpowiednim czasie i w odpowiedni sposób przez powódkę wypowiedzenie zmieniające wywołało skutki prawne. Sąd pracy nie był uprawniony do oceny zasadności i zgodności z prawem wypowiedzenia zmieniającego, mógł ocenić tylko wypowiedzenie definitywne, od którego powódka się odwołała. Słusznie podniósł Sąd Okręgowy, że jeżeli powódka uważała, iż poprzez wypowiedzenie zmieniające warunki umowy o pracę pracodawca zmierzał w istocie to zmniejszenia zatrudnienia, powinna była tego rodzaju zarzuty podnieść w ewentualnym odwołaniu do sądu pracy od wypowiedzenia zmieniającego albo mogła odmówić przyjęcia zaproponowanych jej warunków pracy, co doprowadziłoby do rozwiązania stosunku pracy, a wówczas powódka mogłaby dochodzić w odrębnym procesie odprawy pieniężnej w związku z rozwiązaniem stosunku pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy. Żadnego z tych działań powódka nie podjęła, tracąc w ten sposób możliwość domagania się odprawy.

Przedstawione w piśmie z 31 marca 2006 r. przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę były konkretne, prawdziwe (rzeczywiste) i uzasadniały dokonanie wypowiedzenia, ponieważ pozwany pracodawca nie mógł zatrudnić powódki na przewidzianym dla niej stanowisku pracy robotnika kompostowni ze względu na przeciwwskazania zdrowotne, a nie miał możliwości powierzenia jej innej pracy zgodnej z jej kwalifikacjami i stanem zdrowia. Były to przy tym przyczyny dotyczące powódki jako pracownika - to bowiem stan jej zdrowia uniemożliwiał podjęcie pracy na stanowisku robotnika kompostowni, a poziom posiadanych przez nią kwalifikacji uniemożliwiał powierzenie jej innej pracy (zatrudnienie jej na innym stanowisku). Były to przyczyny niezawinione przez powódkę, co nie ulega żądnej wątpliwości, jednakże w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę - jako zwykłego sposobu rozwiązania stosunku pracy - uzasadnioną przyczyną mogą być okoliczności leżące po stronie pracownika, choćby wynikały ze względów obiektywnych i nie były przez niego zawinione. Przyczynami dotyczącymi pracownika są, na przykład, okoliczności związane ze sposobem wykonywania przez niego pracy oraz z jego osobą (psychiczną i fizyczną możliwością świadczenia pracy, także formalnymi kwalifikacjami i rzeczywistymi umiejętnościami). Przyczyny dotyczące pracownika mogą być niezawinione przez niego (tak jest na ogół w przypadku stanu zdrowia uniemożliwiającego zatrudnienie na określonym stanowisku).

Nie można twierdzić, jak to czyni w skardze kasacyjnej pełnomocnik skarżącej, że wskazana w treści wypowiedzenia umowy o pracę z 31 marca 2006 r. przyczyna nie miała w dacie wypowiedzenia charakteru "przyczyny rzeczywistej". Szczegółowo opisane w piśmie z 31 marca 2006 r. przyczyny były jak najbardziej rzeczywiste, prawdziwe, odwołujące się do rzeczywistych faktów - w szczególności przeciwwskazań zdrowotnych do kontynuowania przez powódkę zatrudnienia na nowym stanowisku pracy. Skarżąca twierdzi, że od samego początku (już w dacie otrzymania wypowiedzenia zmieniającego) nie miała - z uwagi na przeciwwskazania zdrowotne - faktycznej możliwości podjęcia pracy na nowym stanowisku; stan niemożności podjęcia nowych (zmienionych) obowiązków istniał obiektywnie, pomimo braku świadomości powódki w tym zakresie (nie wiedziała wtedy, że z przyczyn zdrowotnych nie może wykonywać zadań robotnika kompostowni). Zdaniem skarżącej, fakt ten miał takie znaczenie, że dokonane wypowiedzenie zmieniające w istocie obiektywnie przekreślało możliwość kontynuowania - na nowych warunkach - zatrudnienia powódki przez pozwanego pracodawcę. Wszystkie te argumenty mają przemawiać, w opinii skarżącej, za uznaniem, że pierwotna przyczyna wypowiedzenia umowy o pracę dokonanego 31 marca 2006 r. była faktycznie taka sama jak przyczyna wypowiedzenia zmieniającego, czyli była nią reorganizacja pionu gospodarczego (sformułowana w wypowiedzeniu zmieniającym jako "racjonalizacja zatrudnienia w obszarze administracyjno-gospodarczym spółki"). Tak daleko nie można się posunąć w ustalaniu związku między tymi zdarzeniami. Nie ma żadnych podstaw do przyjęcia, że przyczyny wypowiedzenia zmieniającego (dotyczące pracodawcy i związane z reorganizacją pionu gospodarczego) można uznać jednocześnie za przyczyny wypowiedzenie definitywnego. Pewien związek między wypowiedzeniem zmieniającym i wypowiedzeniem definitywnym niewątpliwie istnieje, ale nie ma on takiego charakteru, aby możliwe było proste przeniesienie przyczyn z wypowiedzenia zmieniającego na wypowiedzenie definitywne. Nie można zatem twierdzić, że przyczyną wypowiedzenia definitywnego byłą reorganizacja pionu gospodarczego, a przyczyny podane w oświadczeniu pracodawcy są nierzeczywiste.

W tych okolicznościach zarzut naruszenia art. 45 § 1 k.p. okazał się nieuzasadniony. Podobnie należy ocenić zarzut naruszenia art. 10 ust. 1 w związku z art. 8 ust. 1 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników, co miałoby polegać na błędnym niezastosowaniu tych przepisów. Sąd Okręgowy prawidłowo odmówił racji roszczeniom powódki o odprawę z art. 8 tej ustawy, ponieważ do rozwiązania umowy o pracę nie doszło z przyczyn nie dotyczących pracownika - wprost przeciwnie, przyczyny definitywnego rozwiązania umowy dotyczyły wyłącznie osoby powódki. Przyczynami dotyczącymi pracownika są bowiem okoliczności związane z jego osobą (w tym psychiczną i fizyczną możliwością świadczenia pracy). Przeciwwskazania zdrowotnie do wykonywania pracy robotnika kompostowni oraz brak kwalifikacji umożliwiających powierzenie powódce innej pracy (na innym stanowisku, jakim dysponował pracodawca) niewątpliwie były przyczynami dotyczącymi powódki jako pracownika, choć w żaden sposób przez nią niezawinionymi.

Podstawową przesłanką zastosowania przepisów ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników jest konieczność rozwiązania przez pracodawcę stosunku pracy z przyczyn nie dotyczących pracownika. Nie ma ona zatem zastosowania w sytuacji, gdy przyczyny wypowiedzenia występują po stronie pracownika; chodzi tu zwłaszcza o całkowitą bądź częściową jego nieprzydatność do pracy.

Faktem jest, że wskazanie fikcyjnej (nierzeczywistej) przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę pracownikowi w rzeczywistości zwolnionemu z przyczyn dotyczących pracodawcy nie pozbawia go prawa do odszkodowania z tytułu wadliwego wypowiedzenia umowy o pracę oraz prawa do odprawy pieniężnej przysługującej pracownikom zwolnionym z pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 26 stycznia 2000 r., I PKN 499/99, OSNAPiUS 2001 nr 12, poz. 407). Jednakże w rozpoznawanej sprawie przyczyny wskazane w piśmie pracodawcy zawierającym oświadczenie o definitywnym wypowiedzeniu umowy o pracę nie mogą być uznane za nierzeczywiste (fikcyjne). Odprawa pieniężna przysługuje pracownikowi nie tylko w przypadku wypowiedzenia definitywnego, ale również zmieniającego warunki zatrudnienia (warunki pracy lub płacy), gdy stosunek pracy został rozwiązany, ponieważ pracownik nie przyjął zaproponowanych mu przez pracodawcę nowych zmienionych warunków (por. wyrok Sądu Najwyższego z 9 listopada 1990 r., I PR 335/90, OSP 1991 nr 9, poz. 212). Okoliczność, że rozwiązanie stosunku pracy następuje w trybie wypowiedzenia zmieniającego, a nie w drodze wypowiedzenia definitywnego, ma jedynie znaczenie dla oceny, czy przyczyny z art. 1 ust. 1 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników stanowią wyłączny powód uzasadniający rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem (art. 10 ust. 1 tej ustawy). Jeżeli bowiem pracownikowi zaproponowano odpowiednią pracę, to odmowa jej przyjęcia może być w pewnym wypadku potraktowana jako współ przyczyna rozwiązania stosunku pracy. Będzie tak wtedy, gdy z uwagi na interes pracownika i pracodawcy oraz rodzaj i charakter zaproponowanej mu pracy w zasadzie można oczekiwać, że pracownik powinien przyjąć zaoferowane mu nowe warunki. Oznacza to, że odmowa przyjęcia nowych warunków pracy noszących znamiona szykany, jak i nie przyjęcie warunków wyraźnie z jakiegoś powodu niedogodnych dla pracownika (np. z powodu przeciwwskazań zdrowotnych) nie stoi na przeszkodzie uznaniu, że przyczyny rozwiązania stosunku pracy leżą wyłącznie po stronie zakładu pracy. Powódka pozbawiła się prawa do odprawy przewidzianej w art. 8 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników, akceptując nowe zmienione warunki pracy, co doprowadziło do skutecznego przekształcenia treści stosunku pracy (warunków umowy o pracę), a nie do jego definitywnego ustania. Odprawa pieniężna przewidziana w art. 8 tej ustawy przysługuje pracownikowi w związku z rozwiązaniem stosunku pracy w ramach grupowego zwolnienia; przesłanką jej wypłacenia (zasądzenia) jest ustanie stosunku pracy z przyczyn nie dotyczących pracownika. W przypadku powódki doszło jedynie do zmiany treści stosunku pracy (zmiany warunków zatrudnienia) z przyczyn dotyczących pracodawcy (a mianowicie z powodu reorganizacji pionu gospodarczego), co nie uzasadniało jednak jej roszczenia o przyznanie odprawy pieniężnej, bo nie został spełniony warunek rozwiązania stosunku pracy; z kolei definitywne ustanie stosunku pracy nastąpiło z przyczyn dotyczących jej jako pracownika (a mianowicie z powodu przeciwwskazań zdrowotnych do jej dalszego zatrudnienia na powierzonym stanowisku i jednocześnie braku kwalifikacji do powierzenia innego stanowiska), a zatem z innych przyczyn niż objęte treścią art. 10 ust. 1 w związku z art. 1 ust. 1 ustawy, co również nie uzasadniało jej roszczenia o przyznanie odprawy pieniężnej, bo nie został spełniony warunek rozwiązania stosunku pracy z przyczyn nie dotyczących pracownika, jeżeli przyczyny te stanowiły wyłączny powód uzasadniający wypowiedzenie stosunku pracy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną na podstawie art. 398¹⁴ k.p.c.