Wyrok z dnia 1985-11-22 sygn. II CR 149/85

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CR 149/85

Wyrok z dnia 22 listopada 1985 r.

1. Legitymacja czynna z art. 144 k.c. w związku z art. 222 § 2 k.c. przysługuje nie tylko członkom spółdzielni mającym własnościowe prawo do lokalu (art. 251 k.c.), lecz także członkom spółdzielni, którym przysługuje lokatorskie prawo do lokalu.
2. Ocena "przeciętnej miary" w rozumieniu art. 144 k.c. musi być dokonana na podstawie obiektywnych warunków panujących w środowisku osób zamieszkujących na danym terenie, a nie na podstawie subiektywnych odczuć osób, których przestrzeń w miejscu zamieszkiwania w następstwie realizacji dalszych inwestycji (budowania dalszego budynku mieszkalnego) uległaby ograniczeniu.

Przewodniczący: sędzia SN J. Niejadlik. Sędziowie SN: J. Majorowicz (sprawozdawca), SW T. Ładykowski.

Sąd Najwyższy z udziałem prokuratora Prokuratury Generalnej, E. Bijowskiej, po rozpoznaniu w dniu 22 listopada 1985 r. sprawy z powództwa Zdzisława K. i 44 innych osób przeciwko Lokatorsko-Własnościowej Spółdzielni Mieszkaniowej "Morena" w G. o ustanowienie służebności na skutek rewizji powodów od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Gdańsku z dnia 24 października 1984 r.

rewizję oddalił.

Uzasadnienie

Czterdziestu pięciu powodów, z których czternastu przysługuje własnościowe prawo do spółdzielczego prawa do lokalu, pozostałym zaś lokatorskie prawo do lokalu, domagało się zobowiązania pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej "Morena" w G. do niewznoszenia jakichkolwiek budynków i urządzeń przy ul. Warneńskiej 49a w jednostce "C" Osiedla P. Zdaniem powodów, realizacja decyzji pozwanej Spółdzielni co do wybudowania na tej parceli budynku mieszkalnego spowoduje nie tylko brak widoku, lecz i dostępu światła do budynku usytuowanego przy ul. Warneńskiej 14, w którym zamieszkują.

Sąd Wojewódzki w Gdańsku wyrokiem z dnia 24 października 1984 r. powództwo oddalił. Sąd ustalił, że na podstawie aktu notarialnego nr 1738/84 z dnia 13 czerwca 1984 r. Spółdzielnia jest użytkownikiem wieczystym jednostki "C" Osiedla P., a w związku z tym również terenu przeznaczonego pod realizację spornego budynku.

Zgodnie z decyzją Urzędu Miejskiego Wydziału Gospodarki Przestrzennej i Ochrony Środowiska z dnia 18 kwietnia 1984 r. o zatwierdzeniu planu realizacyjnego zagospodarowania terenu i o udzieleniu pozwolenia na budowę przy ulicy Warneńskiej, realizowany jest czterokondygnacyjny budynek mieszkalny, wznoszony według dokumentacji technicznej opracowanej przez Biuro Projektowo-Budowlane Budownictwa Ogólnego "Miastoprojekt - G." Budynek ten został wprowadzony do budowy w związku z zaleceniami Prezydenta Miasta G., zawartymi w piśmie z dnia 15 listopada 1983 r., dotyczącymi konieczności budowy dodatkowych obiektów mieszkalnych na terenach uzbrojonych w obrębie osiedli mieszkaniowych.

Opracowanie projektowe spełnia warunki i wymagania określone przepisami i zawiera znacznie korzystniejsze rozwiązania od wymaganych przepisami, i to w szczególności w zakresie zabezpieczenia odpowiedniej odległości od budynków sąsiadujących, jak również zapewnienia dostępu światła słonecznego, potrzeb o charakterze estetycznym, zdrowotnym i bezpieczeństwa. Pozwana Spółdzielnia bowiem podnosiła w odpowiedzi na pozew (i czego nie kwestionowała strona powodowa), że: 1) odległość budynku spornego od budynku przy ul. Warneńskiej 14 wynosi od 50-55 m, podczas gdy odległość wymagana przepisami wynosi 29,50 m (odległość między budynkami powinna być nie mniejsza niż 1,8 wysokości budynku przesłaniającego, jeżeli długość tego budynku przekracza jego dwukrotną szerokość), 2) budynek nr 49a nie pozbawi nasłonecznienia budynku przy ul. Warneńskiej 14, ponieważ nie daje cienia temu budynkowi; według zaś normatywu technicznego minimum czasu nasłoneczenienia elewacji uprzywilejowanej budynków mieszkalnych powinno wynosić 3 godziny w dniu 21 marca (21 września), 3) korzystna jest także intensywność zabudowy netto - 1,095, podczas gdy wymagana przepisami wynosi maksimum 1,15, 4) dojazd do budynku nr 49a został zaprojektowany w formie ciągu pieszo-jezdnego, bez zmiany pierwotnej trasy ciągu pieszego i w odległościach zgodnych z normatywem, 5) nie ulegnie także zmniejszeniu obszar zieleni przed budynkiem przy ul. Warneńskiej 14, jak również nie zostanie zmieniona dotychczasowa lokalizacja placów zabaw, co znajduje potwierdzenie w załączonym do akt sprawy planie realizacyjnym zagospodarowania terenu.

Na podstawie powyższych ustaleń Sąd Wojewódzki uznał, że nie zachodzą przesłanki z art. 144 w związku z art. 222 § 2 k.c. do uwzględnienia powództwa. Zabudowy bowiem przez stronę pozwaną parceli przy ul. Warneńskiej 49a budynkiem mieszkalnym - przy zachowaniu wszystkich wymagań prawa budowlanego, jakim nowa inwestycja powinna odpowiadać, jak również odpowiednich przepisów określających warunki i wytyczne urbanistyczne dla terenów mieszkaniowych w miastach oraz warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki, a także mając na uwadze konieczność szukania rezerw terenów budowlanych dla budownictwa mieszkaniowego - nie można uznać za takie działanie, które zakłóciłoby korzystanie przez powodów z budynku, w którym mają spółdzielcze mieszkania, ponad przeciętną miarę. Dodatkowo Sąd Wojewódzki podkreślił, że jedynie 14 powodów, którym przysługuje spółdzielcze prawo do lokalu spółdzielczego typu własnościowego, ma legitymację czynną w niniejszej sprawie.

W rewizji powodowie, zarzucając naruszenie art. 144 k.c. oraz niewyjaśnienie wszelkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku i o przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rozważając na wstępie, czy legitymacja czynna w niniejszej sprawie, w której roszczenie oparte jest na podstawie art. 144 k.c. w związku z art. 222 § 2 k.c., przysługuje również tym z powodów, którzy zajmują w budynku sąsiednim lokale mieszkalne w ramach lokatorskiego prawa do lokalu spółdzielczego, uznać należy - wbrew poglądowi Sądu Wojewódzkiego - że legitymacja taka również tym osobom przysługuje. Za powyższym stanowiskiem przemawia treść art. 690 k.c., w myśl którego do ochrony praw najemcy lokalu stosuje się odpowiednie przepisy o ochronie własności, a więc także przepis art. 222 § 2 k.c. Roszczenie negatoryjne przewidziane w tym przepisie znajduje konkretyzację w przepisach dotyczących praw sąsiedzkich, m.in. w art. 144 k.c. Aczkolwiek art. 690 k.c. dotyczy najmu lokali, nie mniej jednak, stosując wnioskowanie argumentum a minori ad maius, należy przyjąć, że legitymacja czynna z art. 144 w związku z art. 222 § 2 k.c. przysługuje nie tylko członkom spółdzielni mających własnościowe prawo do lokalu (art. 251 k.c.), lecz także członkom spółdzielni, którym przysługuje lokatorskie prawo do lokalu. Przechodząc po tych uwagach do rozważania zarzutów podniesionych w rewizji powodów, stwierdzić należy, że wbrew poglądowi skarżących nie zachodzi naruszenie przez Sąd Wojewódzki art. 144 k.c. Roszczenie powodów zmierza do zakazania stronie pozwanej wzniesienia budynku na parceli sąsiadującej z budynkiem przez nich zamieszkałym, ponieważ może to prowadzić, ich zdaniem, do braku widoku i dostępu światła. Chodzi więc o tzw. immisję negatywną. Skład orzekający w niniejszej sprawie podziela pogląd, że na tle brzmienia art. 144 k.c., w szczególności szerokiego zakresu hipotezy tego przepisu, nie można wyłączyć spod jego działania również tego rodzaju immisji. Przepisem tym więc objęty jest także i obowiązek powstrzymania się przez właściciela nieruchomości wyjściowej od zaniechania. Uwzględnienie jednak roszczenia z art. 144 w związku z art. 222 § 2 k.c. uzależnione jest od zaistnienia podstawowej przesłanki, a mianowicie zakłócenie korzystania z nieruchomości sąsiedniej ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych. Trafnie podkreślił Sąd Wojewódzki, że ocena "przeciętnej miary" musi być dokonana na podstawie obiektywnych warunków panujących w środowisku osób zamieszkujących na danym terenie, a nie na podstawie subiektywnych odczuć osób, których przestrzeń w miejscu zamieszkania w następstwie realizacji dalszych inwestycji (budowania dalszego budynku mieszkalnego) uległaby ograniczeniu. Rozważając w tej płaszczyźnie roszczenie powodów Sąd Wojewódzki przytoczył, że taką okolicznością jest konieczność rezerw terenów budowlanych także dla budownictwa mieszkaniowego spółdzielczego na terenach uzbrojonych w aglomeracjach miejskich. Do takich okoliczności należy zaliczyć również konieczność oszczędnego gospodarowania gruntami przy zachowaniu maksymalnej ochrony gruntów rolnych, a także wynikające z zasad planowania przestrzennego założenia urbanistyczne. Przy ocenie immisji spowodowanej wznoszeniem budynków istotne znaczenie mają przepisy określające zasady rozplanowania i posadowienia budynków, które przytoczone zostały w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Chodzi tutaj w szczególności o przepisy ustawy z dnia 24 października 1974 r. - Prawo budowlane (Dz. U. Nr 38, poz. 229), przepisy zarządzenia nr 9 z dnia 29 stycznia 1974 r. Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska w sprawie wskaźników i wytycznych urbanistycznych dla terenów mieszkalnych w miastach (Dz. Bud. Nr 2/74) oraz o przepisy rozporządzenia tego Ministra z dnia 3 lipca 1980 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki (Dz. U. Nr 17, poz. 62).

Z ustaleń Sądu Wojewódzkiego wynika, że w świetle powołanych przepisów opracowanie projektowe spornego budynku nie tylko spełnia określone tymi przepisami wymagania z zakresu projektowania inwestycji, ale zawiera nawet znacznie korzystniejsze od wymaganych rozwiązania.

W konsekwencji za słuszne uznać należy stanowisko Sądu Wojewódzkiego, że brak w sprawie przesłanek faktycznych i prawnych do uwzględnienia powództwa na podstawie art. 144 w związku z art. 222 § 2 k.c. Zauważyć dodatkowo należy, że - jak wynika z pisma Kombinatu Budowy Domów w G. z dnia 13 września 1985 r. - prace we wspomnianym budynku znajdowały się w końcowej fazie.

Nie jest zasadny również drugi zarzut rewizji co do niewyjaśnienia przez Sąd Wojewódzki, czy pozwana Spółdzielnia miała możliwość usytuowania budynku, skoro przedmiotem rozważań Sądu Wojewódzkiego było ustalenie, czy sporny budynek ponad "przeciętną miarę" zakłóca korzystanie przez powodów z budynku przez nich zajmowanego.

Z tych względów rewizja jako nieuzasadniona podlega oddaleniu.

OSNC 1986 r., Nr 10, poz. 162