Uchwała z dnia 1981-07-17 sygn. I PZP 18/81

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I PZP 18/81

Uchwała z dnia 17 lipca 1981 r.

Przewodniczący: Sędzia SN A. Filcek. Sędziowie SN: M. Rafacz-Krzyżanowska (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Haliny M. przeciwko Towarzystwu Przyjaciół Górnictwa i Hutnictwa Przemysłu Staropolskiego w K. o zasądzenie wynagrodzenia, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach postanowieniem z dnia 30 maja 1981 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 66 ustawy z dnia 24 października 1974 r. o okręgowych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych:

"Czy bieg wypowiedzenia stosunku pracy pracownikowi zatrudnionemu na podstawie powołania rozpoczyna się od pierwszego dnia po upływie usprawiedliwionej nieobecności w pracy czy według zasad określonych w art. 36 § 3 w zw. z art. 69 k.p.?"

powziął następującą uchwałę:

Przepisy art. 36 § 2 i § 3 k.p. nie mają zastosowania do pracownika zatrudnionego na podstawie powołania, którego odwołano ze skutkiem wypowiedzenia umowy o pracę (art. 70 § 2 k.p.) w okresie usprawiedliwionej nieobecności w pracy (art. 72 § 1 k.p.).

Rozwiązanie stosunku pracy z tym pracownikiem nie może jednak nastąpić wcześniej, niż w dniu, w którym nastąpiłoby rozwiązanie z nim stosunku pracy, gdyby w dacie powyższego odwołania nie korzystał z ochrony przewidzianej w art. 72 § 1 k.p.

Uzasadnienie

Według ustalonego przez Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych stanu faktycznego wnioskodawczyni w dniu 29.X.1974 r. została powołana na stanowisko głównej księgowej w Zakładzie Remontowo-Konserwacyjnym i Produkcji Pamiątek. W dniu 4.XII.1980 r. wnioskodawczynię odwołano z tego stanowiska, co zgodnie z art. 70 § 2 k.k. jest równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę. Odwołanie ze stanowiska głównej księgowej nastąpiło w okresie jej usprawiedliwionej nieobecności w pracy, która trwała do dnia 13.XII.1980 r. Strona pozwana uznała, że bieg trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia rozpoczął się po upływie usprawiedliwionej nieobecności w pracy (art. 72 § 1 k.p.), w związku z czym rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło w dniu 15.III.1980 r.

W związku z żądaniem wnioskodawczyni przywrócenia do pracy Terenowa Komisja Odwoławcza uznała swą niewłaściwość i sprawę przekazała do rozpoznania do jednostki nadrzędnej.

Na skutek odwołania wnioskodawczyni od tegoż orzeczenia Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie w części, w której wnioskodawczyni domagała się przywrócenia do pracy, a przy rozstrzyganiu zawartego w tymże odwołaniu żądania zasądzenia wynagrodzenia za okres od 16.III.-31.III.1980 r. powstało zagadnienie prawne, budzące poważne wątpliwości prawne, które zostało przedstawione do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu. Istota tych wątpliwości sprowadza się do pytania, jak liczyć bieg okresu wypowiedzenia, jeżeli odwołanie ze stanowiska nastąpiło w okresie usprawiedliwionej nieobecności w pracy (art. 72 § 1 k.p.). Treść art. 72 § 1 k.p. można - jak podnosi Sąd Pracy - rozumieć w ten sposób, że bieg wypowiedzenia rozpoczyna się od pierwszego dnia po upływie okresu usprawiedliwionej nieobecności w pracy, jak również wspomnianą dyspozycję można rozumieć i w ten sposób, że bieg wypowiedzenia rozpoczyna się po upływie usprawiedliwionej nieobecności w pracy, ale okres tego wypowiedzenia kończy się w sobotę lub ostatniego dnia miesiąca (art. 36 § 2 i § 3 k.p.). Uzasadniając tę wątpliwość Sąd Pracy przychyla się do drugiego zapatrywania. Zapatrywanie to - w przekonaniu Sądu - znajduje oparcie w art. 69 k.p., który do stosunku pracy na podstawie powołania nakazuje stosować przepisy umów o pracę na czas nieokreślony z wyłączeniami wskazanymi w tym przepisie. Wśród tych wyłączeń nie został wymieniony art. 36 § 2 i § 3 k.p., w związku z czym Sąd Pracy dochodzi do wniosku, że art. 36 § 2 i § 3 k.p. ma zastosowanie do pracowników zatrudnionych na podstawie powołania, którzy zostali odwołani w okresie usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Zdaniem Sądu, brak jest podstaw do odmiennego traktowania pracowników z powołania, odwołanych z zajmowanego stanowiska w okresie usprawiedliwionej nieobecności w pracy i niestosowania do nich § 2 i § 3 art. 36 k.p., od pracowników, którzy zostali zatrudnieni na podstawie umowy o pracę na czas nie określony, w stosunku do których § 2 i § 3 art. 36 k.p. ma zastosowanie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

I Zgodnie z art. 69 k.p. do stosunku pracy na podstawie powołania stosuje się przepisy dotyczące umów o pracę na czas nie określony z dwoma wyjątkami. Pierwszym z tych wyjątków jest zawarte w art. 69 k.p. postanowienie o niestosowaniu do tych pracowników przepisów odnoszących się do trybu postępowania przy rozwiązywaniu umów o pracę oraz przepisów o rozpatrywaniu sporów ze stosunku pracy w części dotyczącej orzekania o bezskuteczności wypowiedzenia i o przywróceniu do pracy.

Drugi wyjątek zawarty w cytowanym art. 69 k.p. sprowadza się do tego, że w stosunku do pracowników zatrudnionych na podstawie powołania stosuje się przepisy dotyczące umowy o pracę na czas nie określony pod warunkiem, że dana kwestia nie została w sposób szczególny unormowana w Oddziale 1 Rozdziału III Działu Drugiego, zatytułowanym "Stosunek pracy na podstawie powołania".

Dlatego też istotne znaczenie ma wyjaśnienie, czy i w jaki sposób została unormowana w art. 72 § 1 k.p. data zakończenia przewidzianego w nim biegu wypowiedzenia. Przede wszystkim z treści cytowanej dyspozycji wynika, że brak jest w niej analogicznej normy do § 2 i 3 art. 36 k.p., stosownie do której okresy wypowiedzenia powinny kończyć się w sobotę (§ 2 art. 36 k.p.) lub ostatniego dnia miesiąca (§ 3 art. 36 k.p.). Z treści dyspozycji art. 72 § 1 k.p. wynika również, że wspomniana dyspozycja w ogóle nie zajmuje się końcem okresu wypowiedzenia, jedynie przewiduje, że początek biegu wypowiedzenia rozpoczyna się po upływie usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Z uwagi na brak unormowania w art. 72 § 1 k.p. dotyczącego zakończenia biegu wypowiedzenia w tym przedmiocie znajduje na podstawie art. 69 k.p. zastosowanie w stosunku do pracowników z powołania przepis § 1 art. 36 k.p., który w zależności od trwania stosunku pracy ustala długość trwania okresów wypowiedzenia. W związku z tym rozstrzygnięcie kwestii, kiedy kończy się okres wypowiedzenia z art. 72 § 1 k.p., zależy od tego, czy w świetle § 1 art. 36 k.p. okres wypowiedzenia ma charakter okresu sztywnego wykluczającego możliwość jego przedłużenia, czy też sformułowanie § 1 art. 36 k.p. wskazuje na odmienny charakter wspomnianego okresu. Jeśli bowiem § 1 art. 36 k.p. znajduje na podstawie art. 69 k.p. zastosowanie do sytuacji prawnej z art. 72 § 1 k.p., to okres przewidziany w tejże dyspozycji musi mieć ten sam charakter prawny co okres wypowiedzenia z § 1 art. 36 k.p., ponieważ brak jest w tym względzie odmiennego szczególnego uregulowania.

Analizując treść § 1 art. 36 k.p. stwierdzić trzeba, że przewidziane w nim okresy wypowiedzenia mają charakter okresów sztywnych. Wskazuje na to różnica w sformułowaniu między § 1 art. 36 k.p. a obowiązującymi uprzednio przepisami rozporządzeń z 1928 r. o umowie o pracę pracowników umysłowych i o umowie o pracę robotników. W danym stanie prawnym istniały sformułowania wskazujące na to, że okresy wypowiedzenia miały charakter okresów minimalnych, a nie sztywnych. Taki charakter wynikał ze zwrotów, że wypowiedzenie może być dokonane "co najmniej na dwa tygodnie naprzód" (art. 11 rozp. o pracę robot. z 1928 r.) lub "najpóźniej" w określonym dniu (art. 25 rozp. o pracę prac. umysł. z 1928 r.). W odróżnieniu od przytoczonych sformułowań przepis art. 36 § 1 k.p. posługuje się określeniem, że okres wypowiedzenia "wynosi" przewidziany w tejże dyspozycji okres, co - w porównaniu z uprzednio obowiązującym stanem prawnym - wskazuje na sztywny charakter okresów wypowiedzenia z art. 36 § 1 k.p. Za sztywnym charakterem okresów wypowiedzenia z art. 36 § 1 k.p. opowiedziało się orzecznictwo sądowe. W świetle tego orzecznictwa wypowiedzenie może być dokonane wcześniej, ale wówczas początek okresu wypowiedzenia nie biegnie od daty złożenia oświadczenia woli w przedmiocie wypowiedzenia, lecz okres wypowiedzenia liczony jest w ten sposób, aby ostatni dzień tego wypowiedzenia przypadał w terminach określonych w § 2 lub § 3 art. 36 k.p., tj. kończył się w sobotę lub ostatniego dnia miesiąca.

Nie oznacza to jednak, aby oświadczenie o wypowiedzeniu nie mogło być złożone wcześniej. Również z datą złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu, a nie z chwilą rozpoczęcia jego biegu związana jest ochrona przed wypowiedzeniem przewidziana m.in. w art. 39 i 41 k.p.

Przytoczony stan rzeczy można zilustrować następującym przykładem: trzymiesięczny okres wypowiedzenia ze skutkiem na koniec grudnia będzie zachowany, jeżeli wypowiedzenia dokonano 30 września. Wypowiedzenie to może być jednak dokonane wcześniej, np. 15 września, jednakże w takiej sytuacji okres wypowiedzenia - z uwagi na jego sztywny charakter, na który wskazuje § 1 art. 36 k.p. - zacznie biec dopiero od końca września. W okresie zaś od 15 do 30 września okres wypowiedzenia nie rozpocznie jeszcze swego biegu, jakkolwiek oświadczenie woli w przedmiocie wypowiedzenia zostało już złożone wcześniej. Zaznaczyć trzeba, że w tym kierunku wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23.III.1978 r. I PRN 24/78 (OSNCP 1979, poz. 188). Zgodnie z zapatrywaniem wyrażonym w tymże wyroku przez Sąd Najwyższy "okresy wypowiedzenia mają charakter okresów sztywnych i wypowiedzenie staje się wiążące dla drugiej strony od dnia rozpoczęcia biegu obowiązującego okresu wypowiedzenia liczonego w taki sposób, aby ostatni dzień ustawowego okresu wypowiedzenia przypadał na datę określoną przez wypowiadającego, jako dzień zakończenia stosunku pracy. Dzień ten przypadać powinien na termin określony w art. 36 § 2 i § 3 k.p.".

Skoro więc okresy wypowiedzenia z § 1 art. 36 k.p. mają charakter okresów sztywnych, a wspomniany przepis § 1 art. 36 k.p. ma - stosownie do art. 69 k.p. - zastosowanie do sytuacji prawnej przewidzianej w art. 72 § 1 k.p., to stąd wynika, że również okres wypowiedzenia przewidziany w art. 72 § 1 k.p. ma charakter okresu sztywnego i nie może być przedłużony. Dlatego też przepisy art. 36 § 2 i 3 k.p. nie mają zastosowania do pracownika zatrudnionego na podstawie powołania, którego odwołano ze skutkiem wypowiedzenia umowy o pracę (art. 70 § 2 k.p.) w okresie usprawiedliwionej nieobecności w pracy (art. 72 § 1 k.p.). Biorąc pod uwagę, że w art. 72 § 1 k.p. brak jest analogicznego przepisu do § 2 i § 3 art. 36 k.p., uznanie, że okres wypowiedzenia kończy się w sobotę lub ostatniego dnia miesiąca, prowadziłoby do przyjęcia różnych okresów wypowiedzenia, uzależnionych od długości trwania usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Zgodnie więc z art. 112 k.c., który do stosunków pracy ma zastosowanie na podstawie art. 300 k.p., bieg wypowiedzenia z art. 72 § 1 k.p., który rozpoczął się po upływie okresu usprawiedliwionej nieobecności w pracy, kończy się z upływem dnia, który datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było - w ostatnim dniu tego miesiąca.

Na odmienność unormowania końcowej daty okresu wypowiedzenia w art. 72 § 1 k.p. wskazuje również § 2 art. 72 k.p. Dotyczy on odwołania pracownicy w okresie ciąży, przy czym przepis ten zobowiązuje organ odwołujący do zapewnienia takiej pracownicy innej pracy, odpowiedniej ze względu na jej kwalifikacje zawodowe. Jeżeli jednak pracownica nie wyrazi zgody na podjęcie innej pracy, cytowany § 2 art. 72 k.p. stanowi, że stosunek pracy ulega rozwiązaniu z upływem okresu równego okresowi wypowiedzenia, którego bieg rozpoczyna się od dnia zaproponowania innej pracy. Kodeks, używając określenia "stosunek pracy ulega rozwiązaniu z upływem okresu równego okresowi wypowiedzenia", wykluczył tym samym zastosowanie art. 36 § 2 i § 3 k.p. Lokalizacja § 1 i § 2 w jednym art. 72 k.p. przemawia dodatkowo za tym, że w obu sytuacjach prawnych (§ 1 i § 2) ustawodawca przewidziany w nich okres wypowiedzenia potraktował jako okres sztywny, wyłączając możliwość jego przedłużenia.

II Przepis art. 72 § 1 k.p. jest przepisem ochronnym. Ochrona ta polega na tym, że wprawdzie dopuszczalne jest odwołanie pracownika zatrudnionego na podstawie powołania w okresie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy - to jednak bieg wypowiedzenia rozpoczyna się dopiero po upływie tej nieobecności. Z ochronnej funkcji art. 72 § 1 k.p. muszą wynikać określone konsekwencje, polegające na tym, iż pracownik zatrudniony na podstawie powołania, którego odwołano ze stanowiska w okresie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, nie może znaleźć się w gorszej sytuacji prawnej od pracownika zatrudnionego na podstawie powołania, którego odwołano w okresie, kiedy nie korzystał z usprawiedliwionej nieobecności. Sytuację prawną tego ostatniego pracownika normuje § 2 i § 3 art. 36 k.p. w związku z art. 69 k.p.

OSNC 1982 r., Nr 1, poz. 4