Wyrok z dnia 1981-06-05 sygn. III CZP 27/81

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 27/81

Uchwała z dnia 5 czerwca 1981 r.

Przewodniczący: sędzia SN J. Pietrzykowski. Sędziowie SN: J. Ignatowicz, Z. Marmaj (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Haliny N. przeciwko Teresie Ż. i Wojewódzkiemu Przedsiębiorstwu Handlu Wewnętrznego w Ł. o 10.000 zł po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Łodzi postanowieniem z dnia 7 kwietnia 1981 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy komitent odpowiada wobec osoby trzeciej nabywającej rzecz na podstawie umowy komisu za wady tej rzeczy nabytej w warunkach wyłączenia odpowiedzialności komisanta na podstawie art. 770 k.c.?"

podjął następującą uchwałę:

Do odpowiedzialności komitenta względem nabywcy rzeczy oddanej do sprzedaży komisowej nie mają zastosowania przepisy o odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy także wtedy, gdy komisant wyłączył swoją odpowiedzialność za te wady na podstawie art. 770 k.c.

Uzasadnienie

Przedstawione do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu w trybie art. 391 k.p.c. zagadnienie prawne nasunęło się Sądowi Wojewódzkiemu na tle następującego stanu faktycznego sprawy:

Teresa Ż. oddała do komisowej sprzedaży kurtkę skórzaną, której cena została ustalona na 10.000 zł. Sklep komisowej sprzedaży prowadzony był przez Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Handlu Wewnętrznego w Łodzi. W dniu 26.XI.1979 r. r. kurtkę nabyła powódka. Przed jej nabyciem została uprzedzona, ze komisant nie ponosi odpowiedzialności za ukryte wady fizyczne rzeczy.

Po kilku tygodniach używania kurtki ujawniły się jej istotne wady, mianowicie w okolicy zapięć guzików oraz na rękawach pojawiły się liczne pęknięcia i rozejścia się skóry. Było to następstwem wad skóry (rozrzedzona włóknina). Wady tej nie można było ujawnić przy przyjmowaniu rzeczy do komisowej sprzedaży. W związku z tym powództwo względem Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Handlu Wewnętrznego uległo oddaleniu (art. 770 k.c.). Sąd Rejonowy zasądził natomiast na rzecz powódki kwotę 8.500 zł od pozwanej Teresy Ż. (komitenta) na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 k.c.). Wyrok ten zaskarżyła rewizją pozwana. Sąd Wojewódzki w Łodzi w związku z tą rewizją sformułował przedstawione wyżej zagadnienie prawne, zaznaczając, że skłonny byłby dopatrywać się podstaw do odpowiedzialności komitenta względem nabywcy rzeczy za jej wady fizyczne w przepisach o rękojmi.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rękojmia za wady fizyczne rzeczy jest szczególnym rodzajem odpowiedzialności cywilnej sprzedawcy względem kupującego. Odpowiedzialność ta wchodzi w rachubę wówczas, gdy sprzedana rzecz posiada wadę zmniejszającą jej wartość lub użyteczność ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub z przeznaczenia rzeczy. Ta szczególna odpowiedzialność jest ściśle związana z charakterem sprzedaży jako umowy wzajemnej, ma charakter obiektywny, a więc opiera się na zasadzie ryzyka. Jakkolwiek zadaniem rękojmi jest wzmożona ochrona kupującego, jednakże ustawodawca w tej kwestii w zasadzie pozostawił stronom swobodę w kształtowaniu wzajemnych praw i obowiązków. W związku z tym przepisy odnoszące się do rękojmi mają charakter dyspozytywny, z wyłączeniem wypadków wyraźnie w ustawie przewidzianych. Stosownie do tego przepis art. 558 § 2 zd. 1 k.c. przewiduje, że strony mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. Od tej zasady jednak istnieje szereg wyjątków. Na przykład wyłączenie to jest bezskuteczne, jeżeli sprzedawca wadę podstępnie zataił przed kupującym (art. 558 § 2 k.c.). Stosownie zaś do dyspozycji art. 558 § 1 zd. 2 k.c. nie jest dopuszczalne wyłącznie lub ograniczenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi w stosunkach między jednostkami gospodarki uspołecznionej, chyba że przepis szczególny na to pozwala. Takim szczególnym przepisem dopuszczającym wyłącznie odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi jest umowa sprzedaży zawarta przez komisanta (art. 770 k.c.), i to także w sytuacji, gdy komisantem jest jednostka gospodarki uspołecznionej. Przepis ten bowiem odnosi się do wszystkich jednostek prowadzących sprzedaż komisową.

Stosownie do treści art. 765 k.c. przez umowę komisu przyjmujący zlecenie (komisant) zobowiązuje się za wynagrodzeniem (prowizja) w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomych na rachunek dającego zlecenie (komitenta), lecz w imieniu własnym. Umowa komisu jest szczególnym rodzajem zlecenia, a od zwykłego zlecenia różni ją to, że jej przedmiotem może być tylko sprzedaż lub kupno rzeczy ruchomych.

Roszczenia z tytułu rękojmi są uprawnieniami typu obligacyjnego wynikającymi ze stosunku obligacyjnego, nie zaś uprawnieniami rzeczowymi wynikającymi ze stosunku rzeczowego. Oznacza to, że przy umowie kupna-sprzedaży uprawnienia w zakresie rękojmi powstają po stronie kupującego w stosunku do sprzedawcy, nie zaś w stosunku do innej osoby, a w szczególności w stosunku do komitenta. Przy komisie sprzedaży stronami umowy są nabywca oraz komisant. W umowie tej nie uczestniczy komitent, który zostaje oddzielony od nabywcy przez komisanta. W umowie tej - jak to już wyżej zostało podkreślone - komisant działa w imieniu własnym (art. 765 k.c.). Z tego właśnie powodu między nabywcą a komitentem nie mogą powstać żadne roszczenia z tytułu rękojmi, te dwie osoby bowiem zostały oddzielone od siebie osobą komisanta działającego w imieniu własnym, nie zaś w imieniu komitenta.

Skoro zatem odpowiedzialność z tytułu rękojmi może powstać tylko między stronami umowy kupna-sprzedaży, przy umowie sprzedaży komisowej zaś umowa ta dochodzi do skutku między nabywcą a komisantem, przeto już ta okoliczność wyłącza możliwość rozważania odpowiedzialności komitenta za wady fizyczne rzeczy na podstawie przepisów o rękojmi. Nie oznacza to jednak, że komitent nigdy nie ponosi odpowiedzialności względem nabywcy rzeczy. Odpowiedzialność ta nie może być wprawdzie oparta na przepisach o rękojmi, jednakowoż może wchodzić w grę na podstawie przepisów o czynach niedozwolonych, a nawet bezpodstawnego wzbogacenia. Zagadnienie to wykracza jednak poza zakres wyznaczony pytaniem Sądu Wojewódzkiego.

Z przytoczonych względów udzielono odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

OSNC 1981 r., Nr 12, poz. 232