Uchwała z dnia 1981-02-13 sygn. III CZP 71/80

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 71/80

Uchwała z dnia 13 lutego 1981 r.

Przewodniczący: sędzia SN J. Majorowicz, Sędziowie SN: W. Kuryłowicz, J. Niejadlik (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Czesława B. i Lecha K. przeciwko Janowi S. o zwolnienie od egzekucji po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Słupsku z siedzibą w Sławnie postanowieniem z dnia 16 grudnia 1980 r. sygn. akt I Cr 255/80 do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy w sytuacji, gdy osoba trzecia, dla ochrony swoich praw naruszonych zajęciem egzekucyjnym, nie skorzystała z wniosku o umorzenie egzekucji (art. 825 pkt 3 k.p.a.), traci ona legitymację do wytoczenia powództwa ekscydencyjnego z art. 841 k.p.c.?"

podjął następującą uchwałę:

Jeżeli w tytule wykonawczym zaznaczono, że na zabezpieczenie roszczeń pieniężnych wierzyciela należy zająć oznaczone ruchomości będące we władaniu wskazanej w nim osoby trzeciej (art. 739, art. 747 pkt 1 k.p.c.), to komornik - zajmując je mimo sprzeciwu tej osoby i zaprzeczenia przez nią własności dłużnika (art. 743, art. 845 k.p.c.) - nie narusza przepisów prawa egzekucyjnego. Osoba trzecia więc może bronić swych - przez tę czynność naruszonych - praw podmiotowych tylko w drodze powództwa o zwolnienie zajętych przedmiotów od egzekucji (art. 841 k.p.c.).

Uzasadnienie

Rozstrzygnięcie kwestii prawnej poruszonej w pytaniu ma ułatwić Sądowi Wojewódzkiemu prawidłowe rozpoznanie sprawy w postępowaniu wywołanym rewizją powodów. Z tego wynika, że treść odpowiedzi na to pytanie nie może być oderwana od stanu faktycznego, jaki Sąd Rejonowy powinien mieć na uwadze przy orzekaniu o ich żądaniu. Dane zaś ujawnione przed tym Sądem wskazują, że przy wykonywaniu postanowienia, którym zabezpieczono roszczenie pieniężne wierzyciela (pozwanego) do dłużnika przez zajęcie detali do ciągnika złożonych w zakładzie ślusarskim osób trzecich (powodów), wymienione oprzyrządowanie - mimo sprzeciwu tych powodów - zajął komornik w dniu 29.V.1980 r. Powództwo o zwolnienie zajętych przedmiotów od egzekucji Sąd Rejonowy zaskarżonym wyrokiem jednak oddalił, powołując się na to, że wadliwą czynność komornika - taką czynnością bowiem było zajęcie ruchomości mimo sprzeciwu władających nimi osób trzecich - mogą te osoby zwalczać tylko w drodze skargi na czynności komornika lub wniosku o umorzenie postępowania egzekucyjnego.

Do wykonywania zarządzeń tymczasowych stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu egzekucyjnym. W tym postępowaniu więc - na mocy art. 743 k.p.c. - mają zastosowanie zarówno przepisy ogólne normujące ten sposób egzekucji, jak i przepisy regulujące korzystanie ze środków prawnych właściwych prawu egzekucyjnemu. Z tych przepisów zaś wynika, że jako organ wykonawczy komornik jest obowiązany działać zgodnie z przepisami proceduralnymi. Wadliwe czynności egzekucyjne może przeto zwalczać osoba nimi dotknięta tylko w drodze dostosowanej do tego skargi na czynności komornika (art. 767 k.p.c.) lub w razie istnienia mogącej się tu aktualizować przesłanki z pkt 3 art. 825 k.p.c. - przez złożenie wniosku o umorzenie postępowania.

Egzekucja zmierza do uzyskania zaspokojenia wierzyciela tylko z majątku osoby, która została jako dłużnik wskazana w tytule wykonawczym (art. 803 k.p.c.). Godzi zaś w tę zasadę naruszenie, przy zajęciu egzekucyjnym, podmiotowych praw osoby trzeciej. Kodeks jednak nie wiąże uprawnienia do obrony przed egzekucją w drodze skargi (wniosku z art. 825 k.p.c.) z pozycją strony lub uczestnika postępowania egzekucyjnego. Za pomocą skargi (wniosku z art. 825 k.p.c.) może zatem i osoba trzecia domagać się uchylenia zajęcia, powołując się na to, że przy jego dokonywaniu komornik naruszył formalne przepisy postępowania egzekucyjnego, jeżeli osoba trzecia wykaże interes prawny. Wymienionego organu egzekucyjnego jednak nie umocowano do rozstrzygania kwestii materialnoprawnych wyłaniających się przy dokonywaniu czynności egzekucyjnych (art. 804 k.p.c.). W konsekwencji w orzecznictwie i w nauce przyjmuje się, że przeciwko czynnościom, które spowodowały naruszenie praw osoby trzeciej mimo dokonania ich zgodnie z przepisami prawa egzekucyjnego, osoba ta może skutecznie reagować jedynie w drodze powództwa o zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji (art. 841 k.p.c.).

Ruchomości pozostające we władaniu osoby trzeciej można zająć tylko wówczas, gdy osoba ta wyraża zgodę na ich zajęcie albo przyznaje, że stanowią one własność dłużnika (art. 845 § 2 zdanie 1 k.p.c.). Nie oznacza to jednak, że - pomijając tu odstępstwa od tej zasady przewidziane w przepisach szczególnych - zajęcie ruchomości mimo sprzeciwu tej osoby powinno być w każdej sytuacji uznane za wadliwą czynność egzekucyjną. W postanowieniu zawierającym zarządzenie tymczasowe może przecież sąd - określając zakres uprawnienia wierzyciela i obowiązek dłużnika realizowany w egzekucji - nakazać jednocześnie komornikowi dokonanie konkretnej czynności egzekucyjnej w sposób wskazany w wykonywanym zarządzeniu tymczasowym. Okoliczność, że taki nakaz wiąże wykonawczy organ egzekucyjny, prowadzi do wniosku, iż zakaz, o jakim mowa w powołanym już zdaniu 1 § 2 art. 845 k.p.c., nie stwarza przeszkody w skierowaniu egzekucji do ruchomości pozostającej we władaniu osoby trzeciej, gdy w realizowanym tytule wykonawczym polecono komornikowi zająć rzeczy u tej osoby. Oznacza to, że zajmując te nieruchomości wbrew wyraźnemu sprzeciwowi osoby trzeciej, komornik - w takiej sytuacji - nie narusza przepisu art. 845 § 2 zdanie 1 k.p.c.

Osoba trzecia więc może na podstawie wniosku, o jakim mowa w art. 825 pkt 3 k.p.c., spowodować zwolnienie od egzekucji ruchomości u niej zajętych tylko wtedy, gdy tego zajęcia dokonano w toku egzekucji prowadzonej w sposób oczywiście sprzeczny z treścią tytułu wykonawczego. Zajmując mimo sprzeciwu powodów i zaprzeczenia dłużnika własność dłużnika - oprzyrządowanie do ciągnika, złożone w warsztacie ślusarskim powodów, komornik jednak nie przekroczył granic wyznaczonych mu do tego w realizowanym zabezpieczeniu powództwa, skoro tytuł wykonawczy obejmował wyraźny nakaz skierowania egzekucji do tych rzeczy pozostających w ich władaniu. Oznacza to, że przy rozpoznawaniu rewizji nie powstało sygnalizowane zagadnienie, czy ten środek przeciwko egzekucji - tudzież skarga przewidziana w art. 767 k.p.c. - konkurują z powództwem ekscydencyjnym, czy też z nim wzajemnie się wyłączają. Aktualizowałoby się bowiem ono w sytuacji, gdyby u powodów dokonano zajęcia, z naruszeniem art. 845 § 2 zdanie 1 k.p.c., co nie miało miejsca, gdy zawarty w nim nakaz stał się bezprzedmiotowy ze względu na treść tytułu wykonawczego. Mając na uwadze, że w tej sytuacji powodowie mogli bronić swych praw tylko w drodze powództwa przewidzianego w art. 841 k.p.c., na przedstawione pytanie udzielono odpowiedzi jak w sentencji uchwały (art. 391 § 1 k.p.c.).

OSNC 1981 r., Nr 8, poz. 143