Wyrok z dnia 2011-05-31 sygn. II SA/Po 204/11

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Danuta Rzyminiak - Owczarczak Sędziowie Sędzia WSA Aleksandra Łaskarzewska Sędzia WSA Tomasz Świstak (spr.) Protokolant Starszy sekretarz sądowy Monika Pancewicz po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 31 maja 2011 r. sprawy ze skargi Magdaleny D.– K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia [...] 2011r. nr [...] w przedmiocie zwrotu należności i odsetek z tytułu nienależnie pobranego świadczenia z funduszu alimentacyjnego I. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Wójta Gminy B. z dnia [...]2010r. nr [...] II. określa, że zaskarżona decyzja nie może być wykonana. /-/ T. Świstak /-/ D. Rzyminiak-Owczarczak /-/ A. Łaskarzewska

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] 2011 r., nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. utrzymało w mocy decyzję Wójta Gminy B. z [...] 2010 r., nr [...] zobowiązującą M. D. – K. do zwrotu świadczenia z funduszu alimentacyjnego w kwocie 2000 zł wraz z odsetkami.

Powyższą decyzję wydano w następującym stanie faktycznym:

Ostateczną decyzją z dnia [...] maja 2009 r. nr [...] Wójt Gminy B. po rozpoznaniu wniosku M. D. - K. przyznał dla małoletniego M. D. świadczenie z funduszu alimentacyjnego, w wysokości po 400 zł miesięcznie, na okres od 1 maja 2009 r. do 30 września 2009 r. Podstawę ustalenia wysokości świadczeń z funduszu alimentacyjnego stanowił prawomocny wyrok Sądu Rejonowego w K. z dnia [...] października 2008 r., sygn. [...] , w którym między innymi zasądzono od pozwanego D. K. na rzecz małoletniego P. D. płatne do rąk matki M. D. – K. alimenty w kwocie po 400 zł miesięcznie od 1 października 2008 r. oraz nadano wyrokowi w zakresie zasądzonych alimentów rygor natychmiastowej wykonalności.

Decyzją z dnia [...] sierpnia 2008 r., nr [...] Wójt Gminy B. zobowiązał M. D. - K. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za maj 2009 r. w kwocie 400 zł wraz z odsetkami. Decyzja ta stała się prawomocna. W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż w maju 2009 r. M. D. K. otrzymała wpłatę alimentów bezpośrednio od zobowiązanego, a co za tym idzie świadczenie pobrane w tym samym okresie z funduszu alimentacyjnego jest świadczeniem nienależnie pobranym.

Decyzją z dnia [...]września 2009 r. po rozpoznaniu wniosku M. D. - K. przyznał dla małoletniego M. D. świadczenie z funduszu alimentacyjnego, w wysokości po 400 zł miesięcznie, na okres od 1 października 2009 r. do 30 września 2010 r. Podstawę ustalenia wysokości świadczeń z funduszu alimentacyjnego stanowił prawomocny wyrok Sądu Rejonowego w K. z dnia [...] października 2008 r., sygn. [...].

Wyrokiem z dnia [...] czerwca 2010 r., sygn. [...] Sąd Rejonowy w K. obniżył alimenty należne od powoda D. K. na rzecz małoletniego pozwanego P. D. reprezentowanego przez matkę M. D. – K. z kwoty 400 zł miesięcznie do kwoty po 200 zł miesięcznie za okres od dnia 1 lutego 2009 r. do dnia 30 września 2009 r., oraz do kwoty po 300 zł miesięcznie poczynając od dnia 1 października 2009 r.

Wyrokowi powyższemu Sąd nie nadał rygoru natychmiastowej wykonalności.

W dniu 7 października 2010 r. do Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w B. wpłynęło datowane na 1 października 2010 r. pismo Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w O. W. informujące, iż reprezentująca małoletniego P. D. matka M. D. – K. złożyła w kancelarii komornika w dniu 30 września 2009 r. nowy tytuł wykonawczy – wyrok Sądu Rejonowego w K. z dnia [...] czerwca 2010 r., sygn. [...] (k. 5 akt adm.). Do swojego pisma organ egzekucyjny dołączył kopię wyroku opatrzonego klauzulą wykonalności.

Postanowieniem z dnia 27 października 2007 r., sygn. [...] Wójt Gminy B. działając na podstawie art. 97 § 1pkt 4 k.p.a. oraz art. 101 § 1 i § 3 k.p.a. zawiesił z urzędu postępowanie w sprawie wydania decyzji o zwrocie i ustalenia wysokości spłaty nienależnie pobranych świadczeń z funduszu alimentacyjnego do czasu uzyskania odpisu wyroku Sądu Rejonowego w K. z dnia [...] czerwca 2010 r., sygn. [...] wraz ze stwierdzeniem prawomocności tego orzeczenia.

Po uzyskaniu w dniu 15 listopada 2011 r. odpisu wyroku Sądu Rejonowego w K. z dnia 21 czerwca 2010 r., wraz ze stwierdzeniem prawomocności tegoż orzeczenia z dniem 16 sierpnia 2010 r. organ I instancji pismem z dnia 24 listopada 2010 r. zawiadomił M. D. – K. o wszczęciu w tymże dniu postępowania w sprawie zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

Decyzją z dnia [...] grudnia 2010 r., nr [...] Wójt Gminy B. zobowiązał M. D. – K. do zwrotu świadczenia z funduszu alimentacyjnego w kwocie 2000 zł wraz z odsetkami. Jako podstawę prawną decyzji wskazano art. 2 pkt 7 lit. a, art. 23 ust. 1 ust. 5. ust. 6 ust. 7 i art. 29 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2009 r. Nr 1, poz. 7 ze zm.)

W uzasadnieniu decyzji organ I instancji wskazał, że kwota do zwrotu naliczana jest od miesiąca czerwca 2009 r. do września 2010 r. i przytoczył treść art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów.

Od decyzji tej odwołanie złożyła M. D. – K. zarzucając rozstrzygnięciu organu I instancji niezgodność z prawem. Skarżąca w odwołaniu podniosła zarzut naruszenia art. 409 kodeksu cywilnego poprzez nałożenie na nią obowiązku zwrotu świadczenia alimentacyjnego, które spożytkowała zgodnie z przeznaczeniem na utrzymanie syna M., czyli zużyła w taki sposób, że nie jest już wzbogacona. Nadto odwołująca się wskazała, że sprawa jest następstwem długotrwałości procesu w sądzie powszechnym oraz powołała się na swoją trudną sytuację materialną.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. decyzją z dnia [...] stycznia 2011 r., nr [...] utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję.

Uzasadniając swoje orzeczenie organ II instancji podzielił stanowisko Wójta Gminy B. i wskazał, że organ I instancji prawidłowo określił kwotę świadczenia do zwrotu, na którą składają się kwoty stanowiące różnicę pomiędzy pierwotnie zasądzoną wysokością alimentów, a kwotą zmienioną poprzez obniżenie odpowiednio o 200 zł i 100 zł, co oznacza, że odwołująca się winna zwrócić za miesiące od czerwca 2009 r. do września 2009 r. po 200 zł, a za miesiące od października 2009 do września 2010 r. po 100 zł.

Nadto Kolegium wskazało, że art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów wprost reguluje przypadek z jakim mamy do czynienia w niniejszej sprawie, a więc przypadek obniżenia wyrokiem sądowym alimentów z datą wsteczną oraz podniosło, że z mocy odesłania do art. 23 tejże ustawy odwołująca zobowiązana jest zwrócić nadpłacone świadczenia z funduszu alimentacyjnego wraz z ustawowymi odsetkami.

W przewidzianym ustawą terminie skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu wniosła M. D. – K. domagając się uchylenia w całości decyzji z dnia [...] stycznia 2011 r. jako krzywdzącej i nieuwzględniającej jej sytuacji osobistej.

W uzasadnieniu skargi M. D. – K. ponownie powołała się na art. 409 kodeksu cywilnego, który jej zdaniem przesądza o tym, że kwota nadmiernie pobranych przez nią świadczeń z funduszu alimentacyjnego winna zostać umorzona oraz wskazała na trudną sytuacje materialną jej rodziny wynikającą z wieloodłamowego złamania kości rzepki prawej jakiego doznał jej mąż, będący jedynym żywicielem rodziny.

W odpowiedzi na skargę Kolegium wniosło o jej oddalenie podtrzymując stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga zasługiwała na uwzględnienie, aczkolwiek nie z powodów w niej podniesionych.

Odnosząc się do zarzutów podniesionych w skardze zauważyć należy, iż nie zasługiwały one na uwzględnienie bowiem treść art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów pozwala na stwierdzenie, iż decyzja wydawana w sprawie obciążenia osoby, która pobrała okresie od dnia zmiany wysokości zasądzonych alimentów do dnia wpływu tytułu wykonawczego do komornika sądowego świadczenia z funduszu alimentacyjnego w wysokości wyższej niż zasądzone alimenty za ten okres obowiązkiem zwrotu kwot świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego nie jest decyzją uznaniową. Organ w prowadzonym postępowaniu zobowiązany jest jedynie ustalić czy zaistniały przesłanki określone w art. 29 ust. 2 ustawy, zaś w razie poczynienia w tym zakresie pozytywnych ustaleń ma obowiązek wydać decyzję nakazującą zwrot świadczeń pobranych w nadmiernej wysokości. Na etapie wydawania decyzji na podstawie art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów organ nie może badać zarówno sytuacji majątkowej zobowiązanego, jak i oceniać potencjalnej możliwości wykonania decyzji. W postępowaniu tym, jako postępowaniu stricte administracyjnym i dotyczącym obowiązku o charakterze publicznoprawnym nie będą także miały zastosowania przepisy kodeksu cywilnego, w tym w szczególności art. 409 k.c. stanowiącego, że obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. Przywołany przez skarżącą przepis art. 409 k.c. znalazłby bowiem zastosowanie jedynie w sporze cywilnoprawnym, w przypadku skierowania przez osobę zobowiązaną do uiszczania alimentów powództwa przeciwko uprawnionemu do alimentów o zwrot kwot wypłaconych, bądź wyegzekwowanych, a przewyższających sumy wynikające z prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w K. z dnia [...] czerwca 2010 r., sygn. [...].

Pomimo bezzasadności argumentacji podniesionej skardze zaskarżona decyzja, oraz utrzymana przez nią w mocy decyzja organu I instancji nie mogą się ostać jako wydane z naruszeniem prawa.

Kontrola sądu administracyjnego, zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. nr 153, poz. 1269 ze zm.) oraz art. 3 § 1 i 2 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153, poz. 1270 ze zm. - dalej p.p.s.a.) ogranicza się do badania zgodności z prawem zaskarżonych aktów administracyjnych. Orzekanie - w myśl art. 135 p.p.s.a. - następuje w granicach sprawy będącej przedmiotem kontrolowanego postępowania administracyjnego, w której został wydany zaskarżony akt lub czynność i odbywa się z uwzględnieniem wówczas obowiązujących przepisów prawa.

Wady, skutkujące koniecznością uchylenia decyzji lub postanowienia, stwierdzeniem ich nieważności bądź wydania ich z naruszeniem prawa, przewidziane są w przepisie art. 145 § 1 p.p.s.a. Na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a p.p.s.a. decyzja podlega uchyleniu między innymi wówczas, gdy narusza przepisy prawa materialnego w sposób, który ma istotny wpływ na wynik sprawy.

W realiach niniejszej sprawy podkreślić nadto trzeba, iż sąd administracyjny nie jest związany zarzutami ani wnioskami skargi i zawartą w skardze argumentacją. Obowiązany jest natomiast, zgodnie z art. 134 § 1 p.p.s.a. do oceny praworządności zachowań organów administracji w danej sprawie. Oznacza to, iż podniesione w skardze zarzuty i ich uzasadnienie nie są wyłącznym kryterium badania legalności zaskarżonego aktu lub czynności. Sąd ma bowiem obowiązek wziąć pod uwagę wszelkie naruszenia prawa, a także wszystkie przepisy, które powinny znaleźć zastosowanie w rozpoznawanej sprawie, niezależnie od żądań i zarzutów podniesionych w skardze i dokonać oceny zgodności z prawem zaskarżonego aktu administracyjnego, nawet gdy dany zarzut nie został podniesiony (por. wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 6 maja 2004 r. sygn. akt I SA 2027/02, publ. Lex 146756 i z dnia 29 czerwca 2004 r. sygn. akt I SA 2819/02, publ. Lex 146750).

W ocenie Sądu decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. oraz utrzymana przez nią w mocy decyzja organu I instancji zostały wydane z naruszeniem przepisów prawa materialnego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy (art. 145 § 1 pkt 1 lit. a p.p.s.a.).

Poza sporem w niniejszej sprawie pozostają okoliczności faktyczne opisane w części wstępnej uzasadnienia niniejszego orzeczenia dotyczące przyznania dla M. D.a świadczenia z funduszu alimentacyjnego, wysokości tegoż świadczenia oraz podstawy ustalenia wysokości świadczeń z funduszu alimentacyjnego jaką był prawomocny wyrok Sądu Rejonowego w K. z dnia [...] października 2008 r. Kwestią bezsporną jest także, że kolejnym wyrokiem z dnia [...] czerwca 2010 r. sygn. [...] Sąd Rejonowy w K. obniżył wysokość przyznanych alimentów z datą wsteczną, to jest od 1 lutego 2009 r.

Kwestią wymagającą wyjaśnienia pozostaje, czy w prawidłowo ustalonym stanie faktycznym, ziściły się przesłanki do nałożenia na M. D. - K. obowiązku zwrotu świadczenia alimentacyjnego pobranego - w okresie od czerwca 2009 r. do września 2010 r. – w części przewyższającej wysokość alimentów ustaloną prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w K. z dnia [...] czerwca 2010 r., sygn. [...], bądź też nawiązując do uzasadnienia zaskarżonej decyzji, czy prawidłowym jest stwierdzenie Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. , iż art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów wprost reguluje przypadek obniżenia wyrokiem sądowym alimentów z datą wsteczną.

Przechodząc do szczegółowych rozważań w pierwszej kolejności wskazać należy, że zgodnie z art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, w przypadku gdy osoba uprawniona otrzymała w okresie od dnia zmiany wysokości zasądzonych alimentów do dnia wpływu tytułu wykonawczego do komornika sądowego, świadczenie z funduszu alimentacyjnego w wysokości wyższej niż zasądzone alimenty za ten okres, jest zobowiązana do ich zwrotu.

Dokonując wykładni powyższego przepisu przyjąć należy, że pod użytym przez ustawodawcę pojęciem "zmiany" rozumieć należy tytuł wykonawczy, bowiem zmiana w wysokości świadczeń z funduszu alimentacyjnego jest możliwa wyłącznie wówczas, gdy organ będzie dysponował tytułem wykonawczym, natomiast "dzień zmiany" rozumieć należy jako dzień, w którym możliwym było wydanie tytułu wykonawczego.

Za przyjęciem powyższej wykładni przemawia przede wszystkim istota samych świadczeń alimentacyjnych, które de facto zastępują środki, które wierzyciel alimentacyjny winien otrzymać tytułem wypłaty zasądzonych alimentów.

Pojęcie obowiązku alimentacyjnego zdefiniowane zostało w art. 128 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U Nr 9, poz. 59 ze zm.) pod pojęciem środków utrzymania i wychowania. Jednocześnie, zgodnie z ugruntowaną linią orzeczniczą Sądu Najwyższego, z samego charakteru świadczeń alimentacyjnych wynika, że ich celem jest dostarczenie uprawnionemu środków na zaspokojenie bieżących potrzeb (por. m.in. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 28 września 1949 r., która stosownie do poglądu zawartego w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 1976 r. III CRN 88/76 - OSNCP 1977, poz. 33 - zachowała swą aktualność, uchwała z 5 lipca 1995 r., sygn. III CZP 86/95, Lex nr 4258). Unormowania materialnego prawa administracyjnego zawarte w ustawie z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów – na co wskazuje chociażby preambuła ustawy - służą natomiast wsparciu osób znajdujących się trudniej sytuacji materialnej z powodu niemożności wyegzekwowania środków na bieżące utrzymanie od osób zobowiązanych do alimentacji (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 28 lipca 2010 r., sygn. I OSK 597/10, www.nsa.gov.pl).

Podstawowym warunkiem uzyskania świadczeń z funduszu alimentacyjnego jest bezskuteczność egzekucji (art. 3 z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów). Same świadczenia z funduszu alimentacyjnego służyć mają natomiast zastąpieniu tych nie wyegzekwowanych alimentów.

Jednocześnie, z wyraźnej woli ustawodawcy wyrażonej art. 10 ust. 1 z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów przyznane na mocy przepisów ustawy świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują w wysokości bieżąco ustalonych alimentów, z którą to regulacją współgra art. 18 ust. 1 tej samej ustawy zgodnie z którym prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego ustala się na okres świadczeniowy począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek do organu właściwego wierzyciela, przy czym odpowiedni wniosek złożyć może wyłącznie osoba uprawniona lub jej przedstawiciel ustawowy, który do wniosku dołączyć musi miedzy innymi odpis prawomocnego orzeczenia sądu zasądzającego alimenty, odpis postanowienia sądu o zabezpieczeniu powództwa o alimenty, odpis protokołu zawierającego treść ugody sądowej lub ugody zawartej przed mediatorem (art. 15 ust. 1 oraz ust. 4 pkt 3 lit. d ustawy).

Jak zauważa się w piśmiennictwie, w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów ustawodawca powiązał wysokość kwot miesięcznego świadczenia wypłacanego przez organ z wysokością kwoty, jaką dłużnik uiszczałby na rzecz wierzyciela, gdyby egzekucja była prowadzona skutecznie, czy też gdyby zobowiązania alimentacyjne regulował dobrowolnie (porównaj A. Korcz - Maciejko, Ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Komentarz, Warszawa 2010, s. 133). Z uwzględnieniem powyższego dokonywać należy wykładni przepisów ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów.

Omówione powyżej regulacje w sposób jednoznaczny przesądzają zarówno o niedopuszczalności wypłacania z funduszu alimentacyjnego świadczeń z tytułu alimentów ustalonych przez sąd powszechny z datą wsteczną (i co za tym idzie za okres poprzedzający datę złożenia wniosku), jak i potwierdzają, iż wolą ustawodawcy było wyłącznie zapewnienie osobom uprawnionych świadczeń bieżących w wysokości odpowiadającej (uwzględniając górny limit wysokości świadczenia wynoszący 500 zł), temu co dłużnik alimentacyjny winien przekazywać dobrowolnie zobowiązanemu, a czego nie udało się skutecznie wyegzekwować.

Wskazać w tym miejscu należy, iż również art. 29 ust. 1 ustawy zawiera potwierdzenie powyższej zasady wypłaty świadczeń wskazując, iż zmiany w wysokości świadczeń z funduszu alimentacyjnego na skutek zmiany wysokości zasądzonych alimentów dokonuje się po wpływie tytułu wykonawczego do komornika sądowego prowadzącego postępowanie egzekucyjne od miesiąca, w którym nastąpiła zmiana wysokości zasądzonych alimentów. Taka regulacja uzasadniona jest bowiem wspomnianym celem bieżącego zaspokajania potrzeb wierzyciela alimentacyjnego w wysokości aktualnie ustalonych alimentów, to jest takiej jaką dłużnik uiszczałby na rzecz wierzyciela.

Błędnie zatem organy obu instancji uznały, że w ustalonym na gruncie rozpoznawanej sprawy stanie faktycznym ziściły się przesłanki, o których mowa w ust. 2 tego artykułu, odsyłającym do przepisów w sprawie zwrotu nienależnie pobranych świadczeń.

Uwzględniając bowiem cel, któremu służyć mają świadczenia wypłacane z funduszu alimentacyjnego ustawodawca przyjął zasadę, w myśl której zmiany w wysokości świadczeń z funduszu alimentacyjnego na skutek zmiany wysokości zasądzonych alimentów dokonywane są od miesiąca, w którym nastąpiła zmiana - wysokości zasądzonych alimentów (art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów).

W myśl art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów intencją ustawodawcy było - co podkreśla się w piśmiennictwie - zabezpieczenie organu, który w związku z nadejściem terminu wypłaty świadczenia z funduszu alimentacyjnego zmuszony był wypłacić świadczenie w zbyt dużej kwocie względem należnych osobie alimentów, bowiem nie miał jeszcze wiedzy o zmodyfikowaniu tytułu wykonawczego (A. Korcz - Maciejko, op. cit., s. 239).

Zabezpieczenie organu właściwego wierzyciela przez powyższym niebezpieczeństwem jest przy tym o tyle istotne, iż zgodnie z art. 8 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów sąd przesyła organowi właściwemu wierzyciela i organowi właściwemu dłużnika orzeczenia wydane na podstawie art. 132 i 138 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy w sprawach, w których osoba uprawniona otrzymuje świadczenie z funduszu alimentacyjnego, w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, a więc dopiero w tym terminie organ właściwy wierzyciela zagwarantowane ma uzyskanie informacji o zmianie wysokości alimentów, która to zmiana jak wynika z analizy przepisów przytoczonych poniżej nastąpić mogła znacznie wcześniej. Zgodnie bowiem z art. 776 k.p.c. podstawą egzekucji jest tytuł wykonawczy. Tytułem wykonawczym jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Przez tytuł egzekucyjny rozumieć zaś należy między innymi orzeczenie sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugodę zawartą przed sądem (art. 777 § 1 pkt 1 k.p.c.). Zgodnie zaś z art. 1082 k.p.c. tytułowi egzekucyjnemu, zasądzającemu alimenty, sąd nadaje klauzulę wykonalności z urzędu. Tytuł wykonawczy doręcza się wówczas wierzycielowi z urzędu. Przy czym zgodnie z art. 333 § 1 pkt 1 k.p.c. sąd z urzędu nada wyrokowi przy jego wydaniu rygor natychmiastowej wykonalności jeżeli zasądza alimenty - co do rat płatnych po dniu wniesienia powództwa, a co do rat płatnych przed wniesieniem powództwa za okres nie dłuższy niż za trzy miesiące, zaś zgodnie z § 3 tegoż przepisu sąd może również na wniosek nadać wyrokowi nadającemu się do wykonania w drodze egzekucji rygor natychmiastowej wykonalności, gdyby opóźnienie uniemożliwiało lub znacznie utrudniało wykonanie wyroku albo narażało powoda na szkodę.

W świetle powyższych przepisów w przypadku nadania wyrokowi zapadłemu w sprawie o alimenty, w tym zmieniającemu ich wysokość, rygoru natychmiastowej wykonalności jedynie od aktywności wierzyciela i dłużnika alimentacyjnego zależy uzyskanie klauzuli wykonalności i przede wszystkim przekazanie organowi egzekucyjnemu nowego tytułu wykonawczego. W braku takowej aktywności organ właściwy wierzyciela będzie zaś musiał wypłacać świadczenie alimentacyjne w wysokości odpowiadającej uprzednio zasądzonym alimentom, pomimo tego, iż bieżąca kwota świadczenia do łożenia której zobowiązany jest dłużnik alimentacyjny uległa zmianie. Analogicznie organ właściwy wierzyciela może być zobowiązany do wypłaty świadczeń w wyższej wysokości niż wynikające z aktualnie orzeczonych, bieżących alimentów, w przypadku wystąpienia po stronie Sądu powszechnego opóźnień w nadaniu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności, co uniemożliwi wierzycielowi, bądź dłużnikowi złożenie tytułu wykonawczego w organie egzekucyjnym.

Reasumując wskazać należy, iż co do zasady więc ustawodawca wyklucza możliwość uznania za świadczenie podlegające zwrotowi, świadczenia alimentacyjnego wypłaconego w kwocie odpowiadającej wysokości zasądzonych za dany okres alimentów. Obowiązek zwrotu świadczenia z funduszu alimentacyjnego ustawodawca nakłada zaś jako wyjątek wyłącznie na osoby, które otrzymały świadczenia z funduszu alimentacyjnego w wysokości wyższej niż zasądzone alimenty w okresie od dnia zmiany wysokości zasądzonych alimentów do dnia wpływu tytułu wykonawczego do komornika sądowego. Celem omawianego przepisu art. 29 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów jest bowiem aktualizacja bieżąco wypacanych świadczeń alimentacyjnych. Nie może mieć on mieć natomiast zastosowania w przypadku dokonania przez sąd rodzinny zmiany wysokości alimentów z mocą wsteczną (por. wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 22 października 2010 r., sygn. II SA/Po 477/10 i II SA/Po 478/10, z dnia 11 lutego 2011 r., sygn. II SA/Po 899/10 i Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z dnia 29 marca 2011 r., sygn. II SA/Bd 1209/10, dostępne na www.nsa.gov.pl)

Co za tym idzie przepis art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów nie znajdował zastosowania do stanu faktycznego obejmującego okres pomiędzy datą wsteczną z jaką sąd zmienił wysokość alimentów należnych dla M. B. (to jest od dnia 1 lutego 2009 r.), a datą, w której możliwe było wydanie nowego tytułu wykonawczego.

Zarówno w lutym jak i w czerwcu 2009 roku nie zaistniały bowiem jakiekolwiek zdarzenia powodujące zmianę wysokości świadczeń odpowiadających wysokości alimentów zasądzonych wyrokiem zaocznym z dnia 23 października 2008 r. Takie zdarzenie (obniżenie alimentów) nastąpiło dopiero w dacie wykonalności wyroku z dnia 21 czerwca 2010 r. uchylającego obniżającego (z mocą wsteczną) wysokość uprzednio zasądzonych alimentów.

Zauważyć w tym miejscu należy, iż w realiach niniejszej sprawy, gdzie wyrokowi Sądu Rejonowego w K. z dnia [...] czerwca 2010 r. nie został nadany rygor natychmiastowej wykonalności, najwcześniejszą datą z jaką możliwe było nadanie temuż tytułowi egzekucyjnemu - zgodnie z przywołanymi powyżej przepisami k.p.c. - klauzuli wykonalności i przekształcenie go w ten sposób w tytuł wykonawczy była data uprawomocnienia się wyroku, to jest (jak wynika ze znajdującego się na nim stwierdzenia prawomocności) data 16 sierpnia 2010 r. Tą też datę uznać należy, za "dzień zmiany wysokości zasądzonych alimentów" o jakim mowa w art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów.

Wskazać w tym miejscu należy na kolejne uchybienie organów obu instancji wyrażające się w co najmniej przedwczesnym nałożeniu na skarżącą obowiązku zwrotu świadczenia z funduszu alimentacyjnego w wysokości wyższej niż zasądzone alimenty wraz z odsetkami ustawowymi.

Zgodnie z art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów przepisy art. 23 ustawy w przypadku gdy osoba uprawniona otrzymała w okresie od dnia zmiany wysokości zasądzonych alimentów do dnia wpływu tytułu wykonawczego do komornika sądowego świadczenia z funduszu alimentacyjnego w wysokości wyższej niż zasądzone alimenty za ten okres stosuje się jedynie odpowiednio. Pojęcie odpowiedniego stosowania oznacza, że w niektórych wypadkach określone normy prawne należy stosować bezpośrednio, niekiedy w wyłącznie w określony sposób, w innych zaś przypadkach nie znajdą one w ogóle zastosowania w danej sytuacji faktycznej lub prawnej. Odpowiednie stosowanie oznacza zatem konieczność respektowania specyfiki postępowań dotyczących świadczeń otrzymanych przez uprawnionego do alimentów w wysokości wyższej niż zasądzone alimenty w stosunku do świadczeń nienależnie pobranych, których definicję legalną zawiera art. 2 pkt 7 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Pamiętać przy tym należy, iż nie bez przyczyny racjonalny ustawodawca na gruncie ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów posłużył się konstrukcją odesłania do odpowiedniego stosowania, a nie zalecił stosowania bezpośredniego, względnie nie wskazał, iż świadczeń otrzymane przez uprawnionego do alimentów w wysokości wyższej niż zasądzone alimenty jest świadczeniem nienależnie pobranym.

Podkreślić trzeba, iż w utrwalonym orzecznictwie sądowym zwraca się, uwagę iż "świadczeniem nienależnie pobranym" jest świadczenie pobrane przez osobę, której można przypisać określone cechy dotyczące stanu świadomości (woli) lub określone działania lub zaniechania (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 14 grudnia 2009 r., sygn. I OSK 826/09, wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 26 stycznia 2010 r., sygn. IV SA/Gl 398/09, dostępne na www.nsa.gov.pl).

W konsekwencji przyjąć należy, iż odpowiednie stosowanie art. 23 ustawy do osób, które otrzymały świadczenia z funduszu alimentacyjnego w wysokości wyższej niż zasądzone alimenty wyrażać się będzie w tym, że nałożenie obowiązku zapłaty odsetek od pobranego w nadmiernej wysokości świadczenia będzie dopuszczalne nie zawsze, lecz tylko wobec tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze, wykorzystując pozostawanie organu właściwego wierzyciela w błędzie, co do wysokości świadczenia. A contrario odpowiednie stosowanie art. 23 do zwrotu świadczeń określonych w art. 29 ust. 2 ustawy nie będzie się wiązało z nałożeniem obowiązku zwrotu odsetek w sytuacji, gdy pobranie świadczenia w nadmiernej wysokości nie było w jakikolwiek sposób zawinione przez beneficjenta, a wynikało z "ociężałości systemu", czy też z niezależnych od osoby zobowiązanej do zwrotu okoliczności takich jak na przykład zwłoka w nadaniu przez sąd klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, czy też w doręczeniu wierzycielowi tytułu wykonawczego uniemożliwiająca niezwłoczne spełnienie wymogu przekazania tegoż tytułu wykonawczego do komornika sądowego. Okoliczności takowe winny przy tym każdorazowo zostać ustalone w postępowaniu administracyjnym w przedmiocie zwrotu pobranego w nadmiernej wysokości świadczenia i winny zostać uzewnętrznione w uzasadnieniu wydanej decyzji.

Reasumując, zaskarżona decyzja wydana została z naruszeniem art. 29 ust. 2 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, co bez wątpienia miało wpływ na wynik sprawy. Z tego też względu zaistniała konieczność wyeliminowania decyzji Kolegium oraz poprzedzającej ją decyzji organu I instancji z obrotu prawnego.

Niezależnie od powyższego Sąd zauważa oczywiste, aczkolwiek nie mające wpływu na wynik postępowania administracyjnego uchybienie przepisom postępowania wyrażające się w braku podjęcia postępowania administracyjnego zawieszonego postanowieniem z dnia 27 października 2010 r. i procedowaniu przez organy obu instancji w sprawie formalnie zawieszonej. Na marginesie powyższych uwag sąd zauważa nadto, iż samo zawieszenie postępowania w dniu 27 października 2010 r. nastąpiło z naruszeniem przepisów postępowania, albowiem, przesłanką zawieszenia postępowania na podstawie art. 97 § 1 pkt 4 k.p.a. może być wyłączne potrzeba oczekiwania na rozstrzygnięcie zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd, a nie potrzeba oczekiwania na uzyskanie informacji co do prawomocności orzeczenia, fakt wydania którego jest organowi znany.

Przy ponownym rozpoznawaniu sprawy rzeczą organów będzie podjęcie zawieszonego postępowania, a następnie rozpoznanie sprawy przy uwzględnieniu poglądów prawnych i wytycznych zawartych w niniejszym wyroku.

Z wymienionych przyczyn na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a p.p.s.a. należało uwzględnić skargę, o czym orzeczono w pkt I wyroku.

O wykonalności zaskarżonej decyzji orzeczono w pkt II sentencji wyroku w oparciu o art. 152 p.p.s.a