Postanowienie z dnia 1966-01-07 sygn. I CR 371/65

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CR 371/65

Postanowienie z dnia 7 stycznia 1966 r.

Przystąpienie prokuratora do toczącego się postępowania o ubezwłasnowolnienie nie jest jednoznaczne ze złożeniem wniosku przez prokuratora i wobec tego nie sanuje braku legitymacji do wszczęcia postępowania.

Przewodniczący: sędzia J. Ignatowicz. Sędziowie: R. Czarnecki, J. Krajewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Jana F. o ubezwłasnowolnienie Stanisławy F., na skutek rewizji prokuratora wojewódzkiego i wnioskodawcy na postanowienie Sądu Wojewódzkiego w Poznaniu z dnia 3 września 1965 r.,

obydwie rewizje oddalił.

Uzasadnienie 

We wniosku z dnia 23.VII.1965 r. Jan F. domagał się całkowitego ubezwłasnowolnienia swej bratanicy z powodu niedorozwoju umysłowego.

Sąd Wojewódzki oddalił wniosek wobec braku po stronie Jana F. uprawnienia do zgłoszenia wniosku.

Powyższe orzeczenie zaskarżył rewizją wnioskodawca oraz zażaleniem prokurator wojewódzki.

Skarżący-wnioskodawca zarzuca nieuwzględnienie tego, że wnioskiem o ubezwłasnowolnienie wystąpił on na polecenie sądu powiatowego oraz że udział prokuratora w sprawie powinien szanować brak uprawnienia do zgłoszenia wniosku.

Prokurator wojewódzki reprezentuje pogląd, że brak uprawnienia do zgłoszenia wniosku stanowi ujemną przesłankę procesową powodującą nie oddalenie, lecz odrzucenie wniosku.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Według art. 545 § 1 k.p.c. wniosek o wszczęcie postępowania o ubezwłasnowolnienie może zgłosić: małżonek osoby, która ma być ubezwłasnowolniona, jej krewni w linii prostej oraz rodzeństwo, wreszcie jej przedstawiciel ustawowy. Redakcja cytowanego przepisu i charakter spraw o ubezwłasnowolnienie prowadzi do wniosku, iż wyliczenie to jest wyczerpujące i - poza prokuratorem - inne osoby nie mają uprawnienia do wszczęcia postępowania o ubezwłasnowolnienie.

Wobec tego że Jan F. do grona tych osób nie należy, słusznie uznał Sąd Wojewódzki brak uprawnienia po jego stronie wystąpienia z wnioskiem o ubezwłasnowolnienie Stanisławy F. Skoro bowiem ustawa odmawia skarżącemu legitymacji wszczęcia postępowania, to uprawnienie takie nie może stanowić źródła w decyzji sądu. Polecenie sądu powiatowego należy rozumieć w ten sposób, że z wnioskiem o ubezwłasnowolnienie mogły wystąpić osoby do tego uprawnione.

Nie zmienia sytuacji również okoliczność, że do toczącego się postępowania przystąpił prokurator. Prokuratorowi przysługuje prawo wszczęcia postępowania o ubezwłasnowolnienie, ale ocena potrzeby wystąpienia z takim wnioskiem należy wyłącznie do niego. W niniejszej sprawie prokurator nie złożył takiego wniosku; przystąpił on jedynie do postępowania wszczętego przez skarżącego. Przystąpienie zaś prokuratora do toczącego się postępowania nie sanuje braku legitymacji do wszczęcia postępowania, gdyż prokurator nie reprezentuje interesu konkretnej osoby, ale zawsze jest rzecznikiem interesu ogólnego. Przeciwnie nawet, prawidłowość wszczęcia postępowania stanowi wręcz konieczną przesłankę możliwości przystąpienia prokuratora do toczącej się sprawy.

Z powyższych względów rewizja Jana F., jako nieuzasadniona, podlega oddaleniu (art. 387 k.p.c.). Nieuzasadniona jest również - nietrafnie nazwana zażaleniem - rewizja prokuratora wojewódzkiego.

W orzeczeniu z dnia 28.II.1950 r. Wa C 316/49 (PiP 12/50) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że wniosek pochodzący od osoby nieuprawnionej do jego zgłoszenia, podlega oddaleniu, a nie odrzuceniu. Wbrew stanowisku rewizji pogląd ten należy uznać za trafny i aktualny pod rządem nowego kodeksu. Uprawnienie do wszczęcia postępowania stanowi materialno-prawną przesłankę poszukiwania ochrony prawnej na drodze sądowej. Prawo materialne bowiem, a nie procedura decyduje o tym, kto może poszukiwać ochrony prawnej.

O istnieniu lub braku przesłanek materialnych sąd zawsze rozstrzyga orzeczeniem merytorycznym. W konkretnym wypadku Sąd Wojewódzki - wobec stwierdzenia braku legitymacji - trafnie oddalił wniosek. Błędny jest natomiast pogląd, że brak uprawnienia do wszczęcia postępowania nieprocesowego powinien być utożsamiony z brakiem zdolności sądowej.

Zdolność sądowa - jak to wynika z art. 64 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. - nie ogranicza się tylko do stron w procesie, ale również do uczestników postępowania nieprocesowego. Stanowi ona kwalifikację prawną podmiotu prawnego polegającą na tym, że może on być stroną bądź uczestnikiem innego postępowania sądowego. Zdolność sądowa jest cechą strony niezależną od konkretnego postępowania: odpowiada ona na pytanie, czy w ogóle ktoś może być stroną bądź uczestnikiem postępowania.

Problem ten rozstrzyga zresztą bez wątpliwości art. 514 § 2 k.p.c., który nakazuje oddalenie wniosku w braku uprawnienia wnioskodawcy. Z powyższych względów orzeczono jak w sentencji.

OSNC 1966 r., Nr 7-8, poz. 133