Oddalenie wniosku na posiedzeniu niejawnym, oczywisty brak uprawnienia (art. 514 § 2 k.p.c.)

Art. 514 § 2 k.p.c. należy uznać za unormowanie szczególne wobec art. 191[1] k.p.c., które stoi na przeszkodzie zastosowaniu drugiego z tych przepisów, i to w całym zakresie jego zastosowania (arg. ex art. 13 § 2 in fine k.p.c.).

Przepis art. 514 § 2 k.p.c. jest zawężony do postępowania przed sądem pierwszej instancji; oddaleniu wniosku z powodu oczywistego braku uprawnienia wnioskodawcy nie towarzyszą konsekwencyjne regulacje w postępowaniu apelacyjnym i kasacyjnym, a rozpoznanie apelacji i skargi kasacyjnej od postanowienia wydanego na podstawie art. 514 § 2 k.p.c. następuje na zasadach ogólnych (por. uchwała SN z dnia 7 czerwca 1967 r., III CZP 41/67).

Przepis art. 514 § 2 k.p.c. stanowi zarazem dla postępowania nieprocesowego regulację pełną, co oznacza, że tym trybie postępowania nie jest możliwe oddalenie wniosku jako oczywiście bezzasadnego z innych przyczyn ani w inny sposób niż zostało to określone w art. 514 § 2 k.p.c. T

Postanowienie SN z dnia 18 kwietnia 2024 r., I CSK 695/23

Standard: 79520 (pełna treść orzeczenia)

Oczywisty brak uprawnienia wnioskodawcy powinien wynikać z samej treści wniosku lub dołączonych do niego dokumentów.

Sąd nie może oddalić na posiedzeniu niejawnym (art. 514 § 2 k.p.c.) wniosku o zmianę nabycia spadku złożonego przez osobę należącą do kręgu spadkobierców lub mającą interes prawny w wykazaniu następstwa po spadkodawcy (art. 679 § 2 k.p.c.).

Przepis art. 514 § 1 k.p.c. uzasadnia tezę, że w postępowaniu nieprocesowym zasady jawności i kontradyktoryjności nie mają charakteru bezwzględnego, jednak ich znaczenie wzrasta w sprawach, w których występuje spór; zgodnie z § 2 wymienionego przepisu, rozstrzygnięcie tych spraw i oddalenie wniosku na posiedzeniu niejawnym - bez wysłuchania zainteresowanych - jest możliwe tylko wtedy, gdy z treści wniosku wynika oczywisty brak uprawnienia wnioskodawcy. W literaturze podkreśla się, że sąd powinien korzystać z tej możliwości w wąskim zakresie.

Innymi słowy, oddalenie wniosku na posiedzeniu niejawnym ze względu na brak uprawnienia wnioskodawcy może nastąpić tylko wtedy, gdy jest on w świetle jego treści lub złożonych dokumentów oczywisty. Jeżeli kwestia ta budzi wątpliwość, sąd powinien wyznaczyć rozprawę, zwłaszcza wtedy, gdy występuje sprzeczność interesów uczestników.

Pomimo zgłoszenia wniosku przez osobę nieuprawnioną, sąd nie powinien oddalać wniosku na podstawie art. 514 § 2 k.p.c., jeżeli przed wydaniem postanowienia osoba uprawniona podtrzymuje wniosek i żąda wszczęcia postępowania.

Z tych względów uprawnienie wnioskodawcy, o którym mowa w art. 514 § 2 k.p.c., należy łączyć z pojęciem legitymacji procesowej. W trybie nieprocesowym legitymację do zgłoszenia wniosku sąd bierze pod uwagę z urzędu w każdym stanie sprawy, a więc również przed rozprawą, jednak tylko wniosek pochodzący od osoby nieuprawnionej do jego zgłoszenia może zostać oddalony a limine (por. orzeczenie SN z dnia 4 kwietnia 1957 r., III CR 588/56).

Postanowienie SN z dnia 30 stycznia 2015 r., III CSK 140/14

Standard: 20691 (pełna treść orzeczenia)