Art. 427. Odpowiedzialność zobowiązanego do nadzoru
Kodeks cywilny
Kto z mocy ustawy lub umowy jest zobowiązany do nadzoru nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można, ten obowiązany jest do naprawienia szkody wyrządzonej przez tę osobę, chyba że uczynił zadość obowiązkowi nadzoru albo że szkoda byłaby powstała także przy starannym wykonywaniu nadzoru. Przepis ten stosuje się również do osób wykonywających bez obowiązku ustawowego ani umownego stałą pieczę nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można.
- Przesłanki odpowiedzialności osoby zobowiązanej do nadzoru
- Pojęcie nadzoru w rozumieniu art. 427 k.c.
- Domniemanie winy w nadzorze i adekwatnego związku (art. 427 k.c.) - ciężar dowodu
- Przyczynienie się osób odpowiedzialnych do nadzoru nad małoletnim do powstania szkody (art. 362 i 427 k.c.)
- Obowiązek władz szkolnych ochrony zdrowia i dobra uczniów
- Obowiązek nadzoru nauczycieli i wychowawców nad dziećmi
- Prawo małoletniego, które uległo wypadkowi w czasie zajęć szkolnych do renty z tytułu niezdolności do pracy powstałej wskutek wypadku w szczególnych okolicznościach
Komentarz redakcyjny
opracowano przy wykorzystaniu narzędzia AI ChatGPT (OpenAI)
I. Uwagi ogólne
-
Art. 427 k.c. reguluje szczególną postać odpowiedzialności deliktowej za tzw. winę w nadzorze (culpa in custodiendo), kierując ją przeciwko osobom, które są zobowiązane – z mocy ustawy, umowy albo poprzez stałe, faktyczne sprawowanie pieczy – do nadzoru nad osobami niemającymi zdolności do ponoszenia winy deliktowej z uwagi na wiek lub stan psychiczny bądź cielesny.
-
Przepis ten wypełnia lukę w systemie odpowiedzialności cywilnej, gdyż obejmuje przypadki, w których bezpośredni sprawca szkody jest wyłączony z odpowiedzialności ze względu na brak winy. Odpowiedzialność osoby nadzorującej ma charakter własny – opiera się na zawinionym zaniechaniu należytego nadzoru – i dotyczy szkód wyrządzonych osobom trzecim albo innym osobom pozostającym pod nadzorem tego samego podmiotu (np. uczniowi przez innego ucznia, pacjentowi przez innego pacjenta).
-
Art. 427 k.c. przewiduje dwa istotne domniemania prawne: domniemanie winy w nadzorze oraz domniemanie adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy zawinionym zachowaniem nadzorującego a powstaniem szkody. Domniemania te mogą zostać obalone przez wykazanie należytej staranności w nadzorze lub wykazanie, że szkoda i tak by powstała, mimo starannego nadzoru.
-
Przepis ten nie znajduje zastosowania, gdy szkoda została wyrządzona przez osobę, której można przypisać winę (np. małoletni po ukończeniu 13. roku życia działający z rozeznaniem) – wówczas zastosowanie znajdą reguły ogólne (art. 415 i 441 k.c.), a odpowiedzialność osoby nadzorującej może być rozpatrywana na podstawie winy własnej.
-
Konstrukcja odpowiedzialności z art. 427 k.c. jest różna od odpowiedzialności przewidzianej w art. 429 (wina w wyborze) i art. 430 k.c. (odpowiedzialność na zasadzie ryzyka). W art. 427 k.c. istotne jest to, że zachowanie samego nadzorcy oceniane jest pod kątem staranności działania, a nie rezultatu – jest to obowiązek starannego działania, nie zaś osiągnięcia konkretnego efektu (obligation de moyens).
-
Zakres obowiązku nadzoru należy ustalać indywidualnie, biorąc pod uwagę właściwości osoby nadzorowanej (np. wiek, stan zdrowia, stopień demoralizacji, przyjmowane leki,