Przyczynienie się osób odpowiedzialnych do nadzoru nad małoletnim do powstania szkody (art. 362 i 427 k.c.)

Artykuł 362 k.c. zezwala wyłącznie na obniżenie zadośćuczynienia z uwagi na przyczynienie poszkodowanego a nie jego przedstawicieli ustawowych ( zob. m.in. wyroki SN z 16 marca 1983 r. I CR 33/83 i z 5 listopada 2008 r., I CSK 139/08). Nie można zatem ograniczyć należnego powódce zadośćuczynienia na tej podstawie, że rodzice nie zaopatrzyli jej w kask i ochraniacze. W sprawie rozważeniu bowiem podlega wyłącznie przyczynienie powódki a nie zaniechania jej rodziców.

Wyrok SN z dnia 9 sierpnia 2023 r., II CSKP 955/22

Standard: 82682 (pełna treść orzeczenia)

Skutki działań lub zaniechań osób zobowiązanych do nadzoru nad małoletnim poszkodowanym nieposiadającym zdolności deliktowej (a więc małoletnim poniżej lat 13 – art. 426 k.c.), choćby nawet zachowania te pozostawały w związku przyczynowym z poniesioną przez takiego małoletniego szkodą, nie powodują zmniejszenia odszkodowania należnego temu małoletniemu (art. 362 k.c.). Z tego powodu skutki zachowań takich osób nie mogą zostać temu małoletniemu poczytane za przyczynienie się do powstania szkody.

Posiadanie przez poszkodowanego zdolności deliktowej jako wymóg zastosowania instytucji przyczynienia się do powstania szkody wynika z akceptacji koncepcji winy jako adekwatnie tłumaczącej istotę przyczynienia się. Jest także wynikiem akceptacji teorii tzw. równego traktowania. Skoro warunkiem odpowiedzialności deliktowej za zawiniony czyn własny jest posiadanie określonych kwalifikacji psychicznych umożliwiających postawienie zarzutu winy, to identyczny wymóg należy przyjąć w odniesieniu do możliwości postawienia poszkodowanemu zarzutu przyczynienia się

W związku z brakiem zdolności deliktowej niektórych osób przyjmuje się jednak niekiedy, iż za każda taką osobą powinna „stać” osoba zobowiązana do nadzoru nad nią i z tego tytułu ponosząca odpowiedzialność za zachowanie podopiecznego. Wówczas takie niewłaściwe sprawowanie nadzoru przez osoby zobowiązane do jego sprawowania nad osobą nie posiadającą zdolności deliktowej może być – przynajmniej zdaniem niektórych - wystarczające do przyjęcia, iż na tle art. 362 k.c. spełnione są przesłanki uzasadniające zmniejszenie zakresu odpowiedzialności osoby zobowiązanej do naprawienia szkody. To stanowisko nie jest stanowiskiem trafnym. Nie sposób bowiem uznać osoby zobowiązane do nadzoru za takie, za które to poszkodowany ponosi odpowiedzialność deliktową.

‎W tym zakresie w prawie polskim nie obowiązuje zasada analogiczna do tej, jaka działa w obszarze odpowiedzialności kontraktowej, gdzie w myśl art. 474 k.c. dłużnik odpowiedzialny jest jak za własne działanie lub zaniechanie za działania i zaniechania osób, z których pomocą zobowiązanie wykonywa, jak również osób, którym wykonanie zobowiązania powierza, a przepis ten stosuje się także ‎w wypadku, gdy zobowiązanie wykonywa przedstawiciel ustawowy dłużnika. Skoro zaś podopieczny nie ponosi odpowiedzialności za skutki zachowań swoich opiekunów, nie mogą mu także zostać poczytane za przyczynienie się skutki zachowań tych osób. Dlatego nie można uznać, że przyczynienie się opiekunów do powstania szkody, która dotknęła podopiecznego, jest równoznaczne co do skutków określonych w treści art. 362 k.c. z przyczynieniem się samego poszkodowanego do powstania szkody.

Wyrok SN z dnia 15 czerwca 2022 r., II CSKP 145/22

Standard: 63178 (pełna treść orzeczenia)