Pojęcie nadzoru w rozumieniu art. 427 k.c.
Odpowiedzialność osób zobowiązanych do nadzoru z mocy ustawy lub umowy (art. 427 k.c.)
Odnosząc się do zarzutu związanego z naruszeniem art. 427 KC, należało w pierwszej kolejności określić, czym jest „nadzór” wskazany w wymienionym przepisie.
Na tym tle panuje spór w doktrynie, którego przedmiotem jest rozstrzygnięcie kwestii, czy nadzór należy ujmować wąsko, rozumiejąc pod tym pojęciem tylko kontrolę nad poczynaniami dziecka, sprawowaną w zasadzie bezpośrednio w chwili zaistnienia szkody, czy też powinien on być rozumiany szerzej i obejmować również działania związane z wychowaniem małoletniego. Reprezentantami pierwszego stanowiska są A. Szpunar, M. Safjan, zaś drugiego m.in. Z. Nowakowski, J. Winiarz, M. Rafacz-Krzyżanowska, S. Garlicki, Z. Masłowski i G. Bieniek (A. Śmieja w: System Prawa Prywatnego. Tom 6. Prawo zobowiązań - część ogólna, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2009, s. 466-467).
Sąd Apelacyjny przychyla się do koncepcji pośredniej reprezentowanej przez A. Śmieja, który odwołując się do wykładni teleologicznej, wspartej posiłkowo wykładnią historyczną i celowościową, wskazuje, że nadzór i wychowanie uzupełniają się wzajemnie i mają obszary wspólne. „Zapewnienie bezpieczeństwa osobom trzecim nie stanowi w zasadzie bezpośredniego celu czynności wychowawczych, jest natomiast jakby celem drugoplanowym (pośrednim), i z tego względu zachowuje znaczenie dla problematyki nadzoru. Nie wszystkie aspekty wychowania są przy tym w równym stopniu ważne dla stworzenia odpowiednich, dogodnych warunków dla sprawowania nadzoru. Niewątpliwie istnieją jednak takie działania wychowawcze, które w praktyce niezmiernie ściśle wiążą się z kwestią ochrony zarówno osoby dziecka, jak i jego otoczenia” (A. Śmieja w: System Prawa Prywatnego. Tom 6. Prawo zobowiązań - część ogólna, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2009, s. 468-471).
Oznacza to zatem, iż przy ocenie wykonywania „starannego nadzoru” w rozumieniu art. 427 KC nie jest obojętne, czy rodzice małoletniego potrafili wpoić mu podstawowe zasady związane z poszanowaniem praw innych osób, wskazywali na potrzebę zachowania ostrożności oraz czy zwracali uwagę na jego niewłaściwe zachowanie.
Wyrok SA w Lublinie z dnia 21 listopada 2013 r., I ACa 248/13
Standard: 20343 (pełna treść orzeczenia)
Odpowiedzialność za winę w nadzorze jest jednym z przypadków szczególnych, w których osoba odpowiedzialna ponosi skutki szkody, której sama nie wyrządziła.
Obowiązek nadzoru jest obowiązkiem należytej staranności w przygotowanie małoletniego do właściwego życia w społeczeństwie. Ustawodawca uznał za właściwe – z przyczyn obszernie podkreślanych w literaturze przedmiotu – nałożenie takiego obowiązku na rodziców (opiekunów), nauczycieli i wychowawców oraz inne osoby obowiązane do nadzoru. Całkowite ich uwolnienie mogłoby ujemnie oddziaływać na osoby odpowiedzialne i osłabiać ich czujność nad zachowaniem oraz postępowaniem małoletnich, którzy niejednokrotnie w poszczególnych fazach rozwojowych silnie kierują się emocjami, zwyczajami rówieśników, czy środowiska, negując inne wartości lub autorytety.
Zakres obowiązku nadzoru i stawiane wymagania, co do rozmiaru staranności i rodzaju podejmowanych działań, nie mogą być określane jednolitą, abstrakcyjnie ujętą miarą w oderwaniu od środowiska i miejscowych stosunków.
Rozmiar obowiązku nadzoru zależy od stanu osoby podlegającej nadzorowi, faktycznej możliwości i skuteczności wykonywania tego nadzoru ze względu na poziom rozwoju małoletniego, a także stopnia zagrożenia – przed zdarzeniem – otoczenia i osób trzecich
Wyrok SN z dnia 8 kwietnia 2003 r., IV CKN 50/01
Standard: 84857 (pełna treść orzeczenia)