Interes strony umowy przenoszącej własność nieruchomości w ustaleniu jej nieważności (art. 189 k.p.c. i art. 10 u.k.w.h.)
Powództwo o ustalenie nieważności czynności prawnej (art. 189 k.p.c.)
Strona umowy przenoszącej własność nieruchomości ma interes w ustaleniu jej nieważności (art. 189 k.p.c.), jeżeli wyrok w sprawie uzgodnienie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem nie usunie niepewności w zakresie wszystkich skutków prawnych wynikających z tej nieważności.
W sprawie o ustalenie nieważności umowy przeniesienia nieruchomości jest istotne, jaki skutek ta umowa wywarła nie tylko w aspekcie prawnorzeczowym ale w ujmowanym wielopłaszczyznowo aspekcie skutków cywilnoprawnych. Orzeczenie stwierdzające nieważność umowy niweczy jej skutki ex tunc i z uwagi na związanie zarówno stron, jak i innych sądów jego treścią z mocy art. 365 § 1 k.p.c., jako swoisty prejudykat, ma istotne znaczenie dla dalszych czynności stron i orzeczeń sądów wykraczających poza prawa rzeczowe do nieruchomości.
Nie można podzielić poglądu Sądu drugiej instancji, że interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie nieważności umowy istnieje wyłącznie w stosunku do tych podmiotów, którym nie przysługuje legitymacja do wytoczenia powództwa z art. 10 u.k.w.h., a więc tym, które nie są uprawnione do złożenia wniosku o wpis do księgi wieczystej zgodnie z art. 626[2] § 5 k.p.c.
Wyrok SN z dnia 14 lipca 2017 r., II CSK 745/16
Standard: 47042 (pełna treść orzeczenia)
wyrok ustalający nieważność umowy przenoszącej własność nieruchomości nie stanowi podstawy wpisu w księdze wieczystej w rozumieniu art. 626[8] § 2 KPC i art. 31 ust. 2 KWU. Eliminacja tej umowy z obrotu prawnego nie oznacza, automatycznie przywrócenia stanu prawnego nieruchomości, istniejącego przed datą dokonania wpisu, dokonanego na jej podstawie. W tej sytuacji osobie, która swoje twierdzenia wywodzi z nieważności umowy przeniesienia własności nieruchomości, dla której prowadzona jest księga wieczysta, przysługuje roszczenie z art. 10 KWU, co wyklucza istnienie po jej stronie interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieważności umowy na podstawie art. 189 KPC.
Powyższy pogląd przyjęty jest również w orzecznictwie (tak też SN w postanowieniach z dnia 5 listopada 2008 r., I CSK 169/08, z dnia 21 kwietnia 2016 r., III CSK 223/15, uchwale (7) z dnia 16 grudnia 2009 r., III CZP 80/09, uz. uchwały (7) z 18 maja 2010 r., III CZP 134/09), odmiennie natomiast i nietrafnie w postanowieniu z dnia 25 sierpnia 2011 r., II CSK 665/10 i z 20 października 2011 r., IV CSK 13/11).
W postanowieniu z dnia 25 sierpnia 2011 roku, sygn. akt II CSK 665/10, Sąd Najwyższy uznał, że wyrok Sądu stwierdzający nieważność umowy, na podstawie której ujawniono w księdze wieczystej prawo własności nieruchomość, jest orzeczeniem wskazującym niezgodność, o której mowa w art. 31 ust. 2 KWU i może stanowić podstawę wpisu potrzebnego dla usunięcia niezgodności między treścią księgi wieczystej, a rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości, jeżeli w chwili rozpoznania wniosku (wykreślenie dotychczasowego wpisu) rzeczywisty stan prawny nieruchomości jest zgodny ze stanem wynikającym z wpisu dokonanego przed zawarciem tej umowy.
Sąd Apelacyjny w niniejszym składzie podziela pogląd przyjęty w tym nurcie orzecznictwa, który upatruje tezę o dalej idących - w porównaniu z powództwem o ustalenie - konsekwencjach i skuteczniejszej ochronie praw, jaką powód może uzyskać wytaczając powództwo oparte na art. 10 KWU, co wyłącza interes prawny w żądaniu ustalenia (np. wyroki SN z dnia 10 października 1985 r, II CR 281/85, z dnia 25 października 2002 r, IV CKN 1425/00, 21 listopada 2002 r, IV CKN 1519/00, z 5 grudnia 2002 r., III CKN 943/99, z dnia 19 listopada 2004 r„ II CK 152/04, z dnia 16 lutego 2011 r., I CSK 305/10, i z dnia 17 lutego 2016 r., III CSK 148/15).
Ustalenie nieważności umowy lub jej bezskuteczności staje się przesłanką rozstrzygnięcia o roszczeniu opartym na treści art. 10 KWU.
Wyrok SA w Łodzi z dnia 6 czerwca 2017 r., I ACa 1524/16
Standard: 48692 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 48694