Wyrok z dnia 2002-10-25 sygn. IV CKN 1425/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV CKN 1425/00

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia 25 października 2002 r.

Przewodniczący: Sędzia SN Tadeusz Domińczyk (sprawozdawca).

Sędziowie SN: Iwona Koper, Józef Frąckowiak.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Elżbiety W. przeciwko Małgorzacie, Kazimierzowi i Krzysztofowi W. o ustalenie nieważności umowy, po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej w dniu 25 października 2002 r. na rozprawie kasacji powódki od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 17 lutego 2000 r., oddala kasację.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 30 czerwca 1999 r. Sąd Okręgowy oddalił powództwo Elżbiety W. przeciwko Małgorzacie, Kazimierzowi i Krzysztofowi W. o ustalenie, że zawarta dnia 21 lipca 1997 r. przed notariuszem umowa, którą Krzysztof W. darował swoim rodzicom Małgorzacie i Kazimierzowi W. nieruchomość zapisaną w księdze wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy - jest nieważna.

W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Okręgowy powołał się na następujące ustalenia.

W okresie trwania małżeństwa z powódką pozwany nabył w dniu 7 czerwca 1996 r. nieruchomość o powierzchni 4.28, 18 ha położoną w L. Umową darowizny z dnia 21 lipca 1997 r. pozwany Krzysztof W. przeniósł własność tej nieruchomości na pozwanych Małgorzatę i Kazimierza W. (rodziców). Darowaną nieruchomość pozwany nabył za pieniądze darowane mu przez babkę Jadwigę W. Środki pochodzące z bieżących wynagrodzeń, zarówno w kraju jak i za granicą pozwany przeznaczał natomiast w zupełności na potrzeby rodziny jak i swoje osobiste.

W tych okolicznościach, w przekonaniu Sądu Okręgowego, nabyta nieruchomość wchodziła w skład majątku odrębnego Krzysztofa W., a tym samym zbycie jej nie narusza prawa

powódki.

Sąd Okręgowy uznał powództwo za nieuzasadnione także przez wzgląd na równolegle toczące się postępowanie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Powódka nie ma bowiem interesu prawnego w żądaniu ustalenia, skoro "ma żądanie dalej idące, które zresztą realizuje".

Apelację powódki od tego wyroku Sąd Apelacyjny zaskarżonym wyrokiem oddalił, przyjmując, iż "na podstawie wyroku ustalającego nieważność umowy darowizny, powódka nie osiągnęłaby skutecznej ochrony swojego prawa do współwłasności spornej nieruchomości". Objęty takim wyrokiem skutek sprowadzałby się jedynie do wykreślenia z księgi wieczystej obdarowanych, bez równoczesnego ujawnienia jej prawa. Skoro zatem tylko ze względu na brak interesu prawnego powództwo podlegało oddaleniu, to niedopuszczalne było prowadzenie w sprawie postępowania dowodowego i dokonywanie w oparciu o wyniki tego postępowania ocen na użytek żądania uznania umowy za nieważną. W kasacji opartej na drugiej z podstaw kasacyjnych wymienionych w art. 391¹ k.p.c. powódka zarzuciła naruszenie art. 189 k.p.c. i wniosła "o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania". Przeczyła w szczególności aby w okolicznościach stanu faktycznego sprawy nie służyło jej powództwo z art. 189 k.p.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W myśl art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. Nr 19, poz. 147 ze zm.) w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym osoba, której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie, albo jest dotknięte wpisem nie istniejącego obciążenia lub ograniczenia może żądać usunięcia niezgodności. Uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym polega zatem na ujawnieniu w niej prawa rzeczywistego, czyli aktualnie istniejącego. Osiągnięcie takiego skutku możliwe jest w następstwie wpisania nowego prawa, bądź wykreślenia prawa wpisanego i wpisanie prawa nowego, bądź też sprostowania istniejącego prawa.

Pozostaje jedynie do rozważenia jakimi środkami osoba zainteresowana cel taki może osiągnąć.

W uzasadnieniu uchwały z dnia 27 grudnia 1994 r. III CZP 158/94 (OSNC 1995/4/59) Sąd Najwyższy wyraził następujące zapatrywanie: "uregulowany w art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece proces o usunięcie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym jest - co przyjmuje nie zgodnie w orzecznictwie sądowym i w doktrynie - szczególnym (odnoszącym się jedynie do regulacji stanu prawnego w księgach wieczystych) rodzajem powództwa o ustalenie". Zapatrywanie to jest wyrazem kontynuacji podglądu już wcześniej przez Sąd Najwyższy głoszonego w uchwale z dnia 4 marca 1994 r. III CZP 15/94 (nie publ.) i z dnia 27 kwietnia 1994 r. III CZP 54/94 (OSNCP 1994/12/215). Można je zatem uznać za dominujące i Sąd Najwyższy w obecnym składzie je podziela. Hipotezą powołanego przepisu objęte są bowiem wszelkie możliwe stany faktyczne, których pozytywne stwierdzenie eliminuje wadliwości wpisu, także te, które niweczą skuteczność powoływania się na rękojmię wiary publicznej ksiąg wieczystych. Z samej istoty postępowania o usunięcie niezgodności wynika, że nie może ono być poddane żadnym ograniczeniom co do zdarzeń, których ocena mogłaby prowadzić do dokonania w księdze wieczystej wpisu odzwierciedlającego rzeczywiste i aktualne prawo. Zmierza ono wprost do usunięcia ściśle przedmiotowo określonego stanu niepewności i w tym wyraża się jego odmienność w stosunku do postępowania wszczętego powództwem z art. 189 k.p.c. Prowadzi to do konstatacji, iż ochronie interesu strony zmierzającej do usunięcia niezgodności wpisu w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym służy wyłącznie przepis art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Sięganie w takich wypadkach do rozwiązania konfliktu na gruncie art. 189 k.p.c. należy uznać za chybione. Praktycznie sprzyjałoby to bowiem mnożeniu procesów. Dobitnie ilustruje to ukierunkowane żądaniem postępowanie w  sprawie rozpoznawanej. Ewentualne uwzględnienie tego żądania spowodowałoby mianowicie wyeliminowanie z księgi wieczystej wpisu będącego następstwem kwestionowanej darowizny, gdy tymczasem ostałby się wpis, wedle którego własność pozostałaby przy jednym z byłych małżonków.

W świetle tych uwag chybiony okazał się zarzut kasacji naruszenia art. 189 k.p.c. polegający na odmowie jego zastosowania.

Na zasadzie art. 393¹² k.p.c. kasacja podlegała zatem oddaleniu.