Wartość przedmiotu sporu roszczenia głównego i akcesoryjnego (art. 20 k.p.c)

Ratio legis pomijania przy oznaczeniu wartości przedmiotu sporu odsetek, pożytków i kosztów żądanych obok roszczenia głównego, mimo ich niejednokrotnie znacznej wartości ekonomicznej dla stron, stanowią nie tylko wzgląd na narastający w czasie rozmiar świadczenia z tytułu odsetek (pożytków), lecz także argumenty pragmatyczne, związane z dążeniem do uniknięcia komplikacji przy oznaczaniu wartości przedmiotu sporu. 

Przy uwzględnieniu specyfiki akcji opozycyjnej, zakładającej swoiste odwrócenie ról procesowych, sytuacja, w której powód domaga się pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego opiewającego na świadczenie główne oraz dochodzone w postępowaniu rozpoznawczym – i stwierdzone tytułem obok świadczenia głównego – odsetki, pożytki i koszty, stanowi odpowiednik sytuacji unormowanej w art. 20 k.p.c. W rozważanym przypadku aktualne są ponadto wszystkie racje celowościowe i pragmatyczne, które stanowią podłoże rozwiązania przyjętego w art. 20 k.p.c., w tym zwłaszcza wzgląd na zmienny w czasie rozmiar świadczenia odsetkowego.

Odmienne rozwiązanie prowadziłoby także do trudnych do zaakceptowania sprzeczności. Proces opozycyjny, z uwzględnieniem specyfiki jego przedmiotu, stanowi przeciwieństwo postępowania rozpoznawczego, w którym doszło do powstania tytułu egzekucyjnego, stanowiącego podstawę tytułu wykonawczego. Niełatwo zatem wskazać przekonujące racje, dla których – z powodu przyjęcia odmiennych reguł ustalania wartości przedmiotu sporu – właściwość rzeczowa sądu w sprawie z powództwa opozycyjnego, podyktowana wartością przedmiotu sporu (art. 843 § 1 w związku z art. 17 pkt 4 k.p.c.), miałaby kształtować się odmiennie od właściwości rzeczowej sądu w sprawie, w której powstał kwestionowany tytuł wykonawczy.

Od reguły, według której stwierdzone tytułem wykonawczym, obok świadczenia głównego, odsetki i inne należności uboczne, nie mają znaczenia z punktu widzenia wartości przedmiotu sporu wszczętego powództwem opozycyjnym, mogą istnieć wyjątki w zależności od sposobu sformułowania żądania pozwu. Bliższa analiza tych sytuacji nie jest in casu konieczna, chodzi jednak najogólniej o przypadki będące odpowiednikami sytuacji, w których odsetki rzutują na wartość przedmiotu sporu w procesie, którego przedmiotem jest zasądzenie świadczenia (por. np. uchwała SN (7) z dnia 21 października 1997 r., III ZP 16/97 i postanowienie SN z dnia 2 kwietnia 1998 r., I CZ 13/98). Będzie tak np. wtedy, gdy powód (dłużnik) domaga się pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w części – co do odsetek za pewien zamknięty okres – wskazując w pozwie kwotę tych odsetek, względnie pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności co do kosztów procesu, wskazując kwotę tych kosztów. Wartość przedmiotu sporu odpowiadać będzie wówczas spornej kwocie odsetek bądź kosztów, niezależnie od wartości innych świadczeń stwierdzonych tytułem.

Postanowienie SN z dnia 26 kwietnia 2024 r., II CSKP 811/22

Standard: 83353 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego (por. uchwałę (7) z dnia 21 października 1997 r., III ZP 16/97 oraz uz. uchwały (7) z dnia 28 czerwca 1999 r., III CZP 12/99, postanowienia SN z dnia 29 września 2000 r., V CKN 71/00, z dnia 29 lipca 1997 r., I PZ 25/97, z dnia 22 października 1998 r., II UZ 87/98, z dnia 14 stycznia 2009 r., III PZ 2/08, z dnia 24 lutego 2012 r., II UZ 63/11), w razie zgłoszenia żądania o zasądzenie świadczenia głównego i ubocznego stan objęty hipotezą art. 20 k.p.c. istnieje do chwili prawomocności wyroku rozstrzygającego o świadczeniu głównym. Nakazuje to pomijanie w wartości przedmiotu zaskarżenia odsetek dochodzonych obok roszczenia głównego.

Jak wykazano w uzasadnieniu uchwały z dnia 28 czerwca 1999 r. do odsetek, które zostały doliczone do kapitału i same - na skutek kapitalizacji - stały się świadczeniem, nie stosuje się regulacji zawartej w art. 20 k.p.c. W taki sposób należy interpretować także punkt drugi uchwały z dnia 21 października 1997 r., stwierdzający, że „wartość przedmiotu zaskarżenia w kasacji stanowi świadczenie główne wraz z doliczonymi do niego odsetkami”. W uzasadnieniu tej uchwały wyraźnie zresztą wskazano, że skapitalizowanie odsetek w znaczeniu prawnym następuje wtedy, gdy obliczono ich sumę za określony czas, a następnie poddano je oprocentowaniu, tworząc w ten sposób kapitał, stanowiący odrębną kategorię prawną.

Wyrok SN z dnia 24 sierpnia 2015 r., V CSK 732/14

Standard: 21389