Spłaty w postaci dożywotnich świadczeń w naturze

Rozwiązanie stosunku dożywocia ustanowionego w prawomocnym orzeczeniu sądowym jest niedopuszczalne co do samej zasady.

Kodeks cywilny przyjmuje w art. 212 kc, że spłaty i dopłaty wyrównujące wysokość udziału w przedmiocie współwłasności powinny mieć postać świadczenia pieniężnego. W orzecznictwie dopuszcza się w wyjątkowych wypadkach ,za zgodą obu stron tj. uprawnionego i zobowiązanego, określenie spłat lub dopłat także w innej formie, w szczególności przez zastosowanie w drodze analogii art. 908 kc. (por. uchwała SN z 5 kwietnia 1971 r. III CZP 12/71). Jeżeli już Sąd za zgodą zainteresowanych zdecyduje się przyznać w postanowieniu spłatę w postaci dożywotnich świadczeń w naturze, to stosowanie do nich przepisów kodeksu cywilnego o dożywociu jest możliwe tylko w sposób odpowiedni i to z dużą ostrożnością. W szczególności nie może mieć tu w ogóle zastosowania przepis art. 913 § 2 kc o rozwiązaniu stosunku dożywocia. Rozwiązanie w takiej sytuacji dożywocia byłoby sprzeczne z celem i istotą zniesienia współwłasności i działu spadku, jakimi są ostateczne wyjście ze stanu niepodzielności i stabilizacja stosunków własnościowych. Można dodać, że ewentualne rozwiązanie takiego stosunku dożywocia oznaczałoby w gruncie rzeczy uchylenie prawomocnego orzeczenia podziałowego, do czego nie ma żadnej podstawy procesowej.

Wyrok SN z dnia 4 października 2000 r., III CKN 733/00

Standard: 86834 (pełna treść orzeczenia)

Dożywotnie świadczenia w naturze orzeczone zamiast spłat w postanowieniu orzekającym o dziale spadku mogą być zamienione na rentę (art. 913 k.c.).

Przyjęcie zasady, że zastosowanie w drodze analogii przepisów o umowie dożywocia do spłat należnych współwłaścicielowi lub współspadkobiercy jest możliwe, daje podstawę do uznania, że możliwe jest również zastosowanie analogii w kierunku odwrotnym, to znaczy w kierunku zamiany przyznanych zamiast spłaty dożywotnich świadczeń w naturze na rentę, a więc na świadczenie pieniężne, które jest właściwą i podstawową formą spłat przewidzianą w kodeksie cywilnym przy zniesieniu współwłasności lub dziale spadku.

Uchwała SN z dnia 7 czerwca 1972 r., II CZP 42/72

Standard: 14968 (pełna treść orzeczenia)