Dziedziczenie prawa do grobu

Elementy osobiste prawa do grobu mają charakter przeważający i są związane z określoną osobą; jako prawa osobiste są niezbywalne i niedziedziczne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 1979 r., OSNCP 1979, nr 10, poz. 195). Z tego względu w zasadzie prawo do grobu jest tylko jednym z samoistnych praw majątkowych, co do którego nie ma zakazu ustawowego jego zbywalności ani wyłączenia od dziedziczenia tylko wtedy, gdy miejsce na cmentarzu zostało nabyte i grób został urządzony przez osobę pozostającą przy życiu i jest wolny, tj. nikt nie został w nim pochowany (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 1994 r., III CZP 155/94).

Jeżeli w grobie spoczywają już zwłoki określonej osoby uprawnionej do pochowania, to na skutek pochówku następuje zdominowanie uprawnień niemajątkowych i w związku z czym dopuszczalność rozporządzenia prawem do grobu wygasa. Z tą chwilą nie jest już możliwe rozdzielenie uprawnień majątkowych od osobistych i z tego względu - jak trafnie podniesiono w literaturze - prawa majątkowe tracą swoją odrębność w tym sensie, że nie mogą być przedmiotem wyłącznego korzystania i rozporządzania ze strony dotychczasowego ich podmiotu, a to ze względu na prawa do grobu przysługujące pozostałym uprawnionym, których źródłem jest fakt powiązań rodzinnych z osobą pochowaną w grobie (por. uchwałę SN z dnia 29 września 1978 r. III CZP 56/78).

W rezultacie osoba, która wybudowała grób na podstawie zawartej przez siebie umowy z zarządem cmentarza i uiściła należną opłatę cmentarną, z chwilą pochowania pierwszego zmarłego, nie może już bez porozumienia z osobami, o których mowa w art. 10 ust. 1 ustawy decydować samodzielnie o pochowaniu w tym grobie innych zmarłych.

Z treści więc prawa do grobu wynika, że jeżeli prawo to stało się wspólnym prawem dwu lub więcej osób, to nie podlega dziedziczeniu (por. np. wyrok SN z dnia 13 lutego 1979 r., I CR 25/79 i uchwałę SN z dnia 2 lutego 1994 r., III CZP 155/94

Wyrok SN z dnia 3 grudnia 2010 r., I CSK 66/10

Standard: 43811 (pełna treść orzeczenia)

Takie prawo do grobu, na treść którego składają się, obok elementów o charakterze majątkowym, także elementy o charakterze wyłącznie osobistym, nie podlega dziedziczeniu według zasad określonych w kodeksie cywilnym (por. wyrok SN z dnia 13 lutego 1979 r. I CR 25/79). Okoliczność, że prawo to, ujmowane jako pewna całość, po części jest prawem niemajątkowym, sprzeciwia się uznaniu go za prawo majątkowe w rozumieniu art. 922 § 1 k.c., i to niezależnie od tego, jaka jest wartość elementów majątkowych tego prawa i na czym polegają elementy niemajątkowe.

Charakter prawa do grobu powoduje, że zawsze na plan pierwszy wysuwają się elementy niemajątkowe tego prawa. Można więc mówić o ich dominującej roli (por. cyt. już wyrok SN z dnia 13 lutego 1979 r. I CR 25/79).

Uchwała SN z dnia 2 grudnia 1994 r., III CZP 155/94

Standard: 13082 (pełna treść orzeczenia)